A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti maktabgacha ta

8 mavzu. Nutqni rivojlanmay qolishida leksikaning o‘ziga xos hususiyatlari 
 
REJA: 
1. Nutqni rivojlanmay qolishida leksikaning o‘ziga xos hususiyatlari 
2. Nutqnig to‘liq rivojlanmay qolishida lug‘at boyligini shakllanishning 
o‘ziga xos hususiyatlari 
Adabiyotlar 
1. Mamedov K.K., SHoumarov E.B. Akli zaif bolalar psixologiyasi. Ukuv 
kullanma. T.: Ukituvchi, 1994. 
2. Petrova V.G., Belyakova I.V. Psixologiya umstvenno otstalыx shkolьnikov. 
-M.: ASAMEDIA, 2004. 
3. Mo‗minova L., Amirsaidova Sh. va boshqalar. Maxsus psixologiya. - T.: 
O‗zbekiston faylasuflar milliy jamiyati nashriyoti, 2013. 
G.L. Rozengrad-Pupko bolada nutq rivojlanishini ikki davrga ajratadi: 
1) tayyorlov davri (2 yoshgacha); 
2) nutqning mustaqil shakllanish davri. A. N. Leontev bola nutqining 
shakllanishini 4 davrga bo'lib ko‗rsatadi; 
1) tayyorgarlik davri — 1 yoshgacha; 

---

71 
2) bog'chagacha bo'lgan davr — 3 yoshgacha; 
3) maktabgacha bo'lgan davr —7 yoshgacha; 
4) maktab davri. 
Bu davrlaming to'Iiq tavsill ustida to'xtalib o'tamiz. Shunday qilib, birinchi
davr — tayyorgarlik davri (bola tug'ilgandan bir yoshgacha). 
Bola tug‗ilgan daqiqadan boshlab ovoz chiqaradi. Bu ovoz qichqiriq va yig‗idan
iborat bo‗ladi. To‗g‗ri, bu ovoz odam nutqidan uzoq. Lekin
ana shu qichqiriq
va vig'i nutq apparatining 3 bo'Iimini (nafas olish, ovoz hosil bo'lish, 
artikulatsion) rivojianishida katta rol o'ynaydi. Ikki hafta o'tgach, bola 
gapirayotgan odamning ovoziga c'tibor bera boshlaydi. Unga gapirayotganda 
quloq soladi, yig'lashdau to'xtaydi. Bir oyligining oxiriga borib, uni mayin
qo'shiq (alia) ostida tinchlantirish mumkin boMib qoladi. Keyinchalik u boshini 
gapirayotgan odam tomonga buradi yoki uni ko'ziari bilan kuzatadi. Tez
kunda bola intonatsiyaga e‘tibor bera boshlaydi: mayin gapirganda tinchlanadi, 
keskin intonatsiyaga yig'laydi. 
2 oylik atrofida gu-gulash, 3-oyning boshida bo'g'inlarning talaffuzi paydo
bo'ladi (aga-aga, ta-ta, ba-ba va boshqalar). Bunda tovushlar birikmasi aniq
artikulatsiya qilinmaydi.