A sh. Sheraliyev, U. X. Rahim ov

(Sunchutrium endobioticum),
boshoqdoshlarning 
d o g ‘lanish kasalliklari 
(O phiobiolus Cercosporella),
s o ‘lish 
(Fusarium, Verticillium)
kabi kasaliklami o ‘rganishda qoMlaniladi.
2
.U rug‘ni zararlash usulida infeksiyani quruq va h o i holatda 
urug‘ yuzasini zararlash usullardan foydalanib, am alga oshiri- 
ladi. Bu usul bilan ishlanganda zam b u ru g
1
sporalarini t o i i q
tushishini t a ’m inlashga erishish kerak.
Q orakuya kasalligining bu g ‘doyni zararlashini o ‘rganish 
u chun 
1
kg bu g ‘doy doniga 
1-10
g m iqdorda zam b u ru g
1
xla- 
m idosporadan foydalaniladi. Z am b u ru g ‘ning rivojlanishiga sh a­
roit yom on b o ‘lgan yillarda infeksiya m iqdori orttiriladi. Bu
88

---

usuldan foydalanib, quyidagi kasallanish darajasini aniqlashda 
foydalaniladi: bug‘doy qorakuyasi 
(Tilletia levis, T. Caries, T.
cjntroversa),
arpaning tosh kuyasi 
(Ustilago nuda),
sulining 
qorakuyasi 
(Ustilago Kolleri),
m akkajo‘xorining chang q o rak u ­
yasi 
(Sorosporium reilianum).
3. B argni z ararlash usulida zam b u ru g ‘lar sporasi, s p o ­
ra la r suspenziyasi, bakterial suspenziya yoki viruslarning eks- 
tra k tla rid a n ularga sepish, p u rk ash va artish u su llarid an foy­
d a la n ila d i. B u n in g u c h u n in fek siy a m a n b ai p u rk a g ic h , 
m o ‘yqalam va p ax ta bilan o ‘sim lik bargining ostki to m o n ig a
tu sh irilad i.
4. Laboratoriya sharoitida o ‘simlik a ’zolarining kasallanish 
xususiyatlarini kuchaytirish uchun kamera usuli ham qoMlaniladi. 
Bu usuldan un-shudring, zang, bakterial kasalliklarni o ‘rganishda 
foydalaniladi.
Virus kasalliklari bilan kasallantirishda viruslarning xususi­
yatlari e ’tiborga olinib, hujayra shirasi yoki uning eritm asidan 
foydalaniladi. K ontakt yo‘li bilan tarqalm aydigan viruslar pay- 
vandlash y o ‘li bilan kasallantiriladi.
5. G ulni zararlash usulidan qorakuya, gelm intosporioz kasal- 
liklarini o ‘rganishda foydalaniladi. Bu usul zam burug‘ sporasi 
yoki uning suspenziyasini zam b u ru g
1
guliga yoki tugunchasiga 
kiritish bilan am alga oshiriladi. Buning uchun zam b u ru g ‘ xla- 
m idosporalari 
dokaga solinib, bug‘doy guli ustiga sepiladi. 
E .E .G eshele (1964) bug‘doy boshog‘ini kasallantirishda ayrim 
gullarni va butun boshoqni kasallantirish usulini tavsiya qilgan.
Keyingi yillarda seleksiya ishlarida boshoqni kasallantirish 
u c h u n vakuum usulidan foydalaniladi. Bu usulda silindr ichiga 
joylashtirilgan boshoqqa nasos bilan spora suspenziyasi sepiladi. 
Kasallik belgilarining nam oyon b o ‘lishiga qarab, navlarning 
chidam liligi yoki kasallanish darajasi belgilanadi.
0
‘simliklarning chidamliligini baholashda o ‘ziga xos talablarga 
am al qilishga to ‘g ‘ri keladi. Dala sharoitida ko‘pgina kasalliklar- 
ning kelib chiqishi, zarari h ar xil boig an lig id an ularni turlicha 
baholash m um kin emas. Shuning uchun kasallikning zararini 
k o ‘rsatish uchun bargni zararlantirish usulidan foydalaniladi. Bu 
usuldan kartoshkaning fitoftorioz, bug‘doyni ildiz chirish, zang 
bilan kasallanishini aniqlashda foydalaniladi. Buning uchun,
89

---