A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

Ohakning qotishi.
Havoyi ohak so‘ndirilgach ochiq havoda asta-sekin quriydi va 
havo tarkibidan CO
2
gazini olib qotadi.
So‘ndirilgan ohak quyidagicha karbonlashadi:
Ca(ON)
2
+CO
2
=CaCO
3
+H
2
O
Ohak bog‘lovchisi qotish jarayonida Ca(OH)
2
zarrachalari bir-biriga yaqinlashadi, 
zichlashadi, asta-sekin kristallanadi va kristallanish jarayonining chuqurlashishi mustahkam 
qurilish materiali hosil bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Ohak bog‘lovchisi asosidagi materiallar 
mustahkamligini tezlikda oshirish uchun ularni issiqlik bilan qayta ishlash tavsiya etiladi. 
Issiqlik Ca(OH)
2
karbonlashtirish jarayonini (kristallanishni) tezlashtiradi.
So‘ndirilmagan kukun ohak. 
Ohakning bu turi bo‘lak ohakni avvaldan 
so‘ndirilmasdan maxsus tegirmonda kukun xolatga keltirib tayyorlanadi. So‘ndirilmagan 
tuyulgan ohak asosidagi qurilish qorishmalari va betonlari tez qotadi.
Ohak tarkibiga 90-150% suv kiritilganda ohak bevosita material ichida gidratlansa 
(CaO
.
H
2
O) CaO ning gidratatsiya va kristallanish jarayonlari tezlashadi. Gidratatsiya 
jarayonida ajrab chiqqan issiqlik qurilish qorishmasi va betonning qotishini tezlashtiradi.
So‘ndirilmagan kukun ohak tarkibiga kukun holatdagi mineral qo‘shimchalar 
(shlaklar, kullar, ohaktosh va boshqalar) qo‘shilishi mumkin. Bu turdagi ohak bog‘lovchisi 

---

33 
tayyorlangandan keyin darhol ishlatilgani ma’qul, aks holda mahsulot havodan namni olib 
bog‘lovchilik xususiyatini yo‘qotishi mumkin.
Ohak bog‘lovchisining asosiy xossalari. 
Sifatiga qarab havoyi ohak sanoatda 3 xil 
navda ishlab chiqariladi. Havoyi ohak 5.1-jadvalda keltirilgan talablarga javob berishi kerak.
So‘nish tezligiga qarab havoyi ohak tez so‘nadigan (8 minutgacha), o‘rtacha 
tezlikda so‘nadigan (25 minutgacha) va sekin so‘nadigan (25 daqiqadan ko‘p) turlarga 
bo‘linadi. To‘yingan so‘ndirilmagan ohakning maydalik darajasi
№02 va 008 nomerli elaklardagi qoldiqlari bilan belgilanadi. Elaklardagi qoldiqlar 
1,0 va 15% bo‘lishi kerak.
Uning to‘kma zichligi 800-1200 kg m
3
bo‘ladi. Havoyi ohak mustahkamligi 
jihatidan mineral bog‘lovchilar o‘rtasida eng pasti hisoblanadi. Ohak asosidagi qurilish 
qorishmalarining siqilishdagi mustahkam chegarasi, so‘ndirilgan ohak ishlatilganda, 0,4-1,0 
MPa atrofida bo‘ladi. SHuning uchun havoyi ohak navlari mustahkamligi bo‘yicha emas, 
balki uning tarkibiga nisbatan belgilanadi. Ohaktosh tarkibida tuproqsimon va boshqa 
qo‘shimchalar kam bo‘lsa, ohak aktivligi shuncha yuqori, so‘nishi esa tez bo‘ladi.