A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

SHlakli sementlar 
Bu portlandsement klinkerni domna yoki elektrotermofosforli shlak va ikki suvli gips 
bilan birgalikda to‘yib olinadigan gidravlik bog‘lovchi moddadir. SHlakoportlandsementga shlak 
massa bo‘yicha 21% dan kam va 60% dan ortiq bo‘lmagan miqdorda solinadi. 300 markadagi
shlakoportlandsementga shlak massa bo‘yicha 60% dan ortiq, ammo 80% dan ko‘p bo‘lmagan 
miqdorda solinadi. Gipsni bog‘lovchi moddalarning tutib qolishini tezlashtirish uchun kiritiladi. 
Uning narxi portlandsement narxidan 15 – 20% arzon bo‘ladi. Bugungi bizning mamlakatimizda 
ishlab chiqarilayotgan sementning 25% ini shlakoportlandsement tashkil qiladi. Klinker olishda 
shlakldan gilli komponent sifatida foydalanish maqsadga muvofiqdir. Bunday klinker 
tayyorlashda shlak avval 600 – 700
0
S dan ortiq bo‘lmagan xaroratda quritiladi, 1 – 2% namlik 
qolguncha, qolgan ishlab chiqarish jarayonlari esa portlandsement zavodlarida qo‘llaniladigan 
jarayonlar kabi kechadi. Qo‘ritilgan shlak, portlandsement klinkeri va gips o‘lchab sharli 
tegirmonda tuyadi. 
To‘tishini engillashtirish uchun 1% gacha sifatiga ta’sir etmaydigan maxsus kushimchalar 
kushish tavsiya etiladi. Tez qotuvchi shlakoportlandsementni satxi yuzasi 4000 – 5000sm
3
/g 
bo‘lganga tuyuladi. SHlakoportlandsementni aktivligini oshirish uchun sementda shlakni 
ulushini kamaytirish va maydalik darajasini oshirish kerak. Oddiy shlakoportlandsementda 
asosiy granullangan shlaklar miqdori 50 – 60% nordon qo‘shimchalar 30 – 40% bulishi kerak. 
Ayni vaktlarda shlakni 8 – 10% mikdorini nordon kremniyni ko‘shimga bilan (trepel, opoka va 
x.) alm ashtirish mumkin. SHlakoportlandsementni qotish jarayonida ikkita komponent ishtiroq 
etadi – klinker va granullangan domna yoki elektrofosfor shlaki suv bilan ta’sirlashuvida birinchi 
navbatda klinker zarrachalari reaksiya kirishadi. Natijada Sa(ON)
2
ajralib chiqadi va kalsiy 
gidrosilikatlar, keyingalik shlak Sa(ON)
2
ni yutganda, uning suyuk muxitda konsentratsiyasi 
kamayadi. Bir vaqtda gips alyuminat kalsiy bilan reaksiya kirishadi va 3SaO AL
2
O
3 
3SaSO
4
(30 
– 32) N
2
O xosil qiladi reaksiya davom etganda SSN (II) S
2
AN
8
larni xosil qilinadi. 
SHlakoportlandsementni (80 – 100
0
S) kotishida yangi xosil bo‘lgan maxsulotlarni tarkibi oddiy 

---

57 
xaroratda xosil bulgan maxsulotlardan farqi yo‘k. Fakat avtoklavlarda (174,5 – 200
0
S), tuyingan 
bug‘ bosimi ostida (0,8 – 1,5MPa) gidrosilikat, gidrogranatlar xosil bo‘ladi.