A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin
Yüklə 3,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Golji majmuasi
- Mitoxondriya
|
1.
2. 3. 4. 5. Eukariot hujayralar qanday paydo bo‘lgan? Eukariot hujayralarning turli tumanligiga misollar keltiring. Hujayralarni oddiy ko‘z bilan ko‘rish mumkinmi? Tashqi sitoplazmatik membrananing vazifalari nimalardan iborat? Sitoplazmadagi turli xil moddalar to‘plami nima deb aytiladi? 43 HUJAYRA HAQIDAGI TA ’ LIMOT II BO‘LIM Golji majmuasida lizosomalarning hosil bo ‘ lishi. Lizosoma 25- rasm. Ribosoma RNKsi yadrodagi DNK molekulasi yordamida hosil bo‘ladi. o‘sha joyda ribosomalar ham shakllanadi va yadrodan tashqariga chiqa- di. Sitoplazmada ribosomalar erkin yoki endoplazmatik to‘rning tashqi yuzasiga birikkan holda joylashishi mumkin. Ribosomalar deyarli barcha hujayralar: prokariot va eukariotlarda uchraydi. Golji majmuasi (apparati)ning asosiy qurilma elementi — silliq mem bra na bilan chegaralangan bo‘shliqlar (sisterna) tizimi, vakuolalar va kichik pufakchalarni paydo qiladi (25- rasm). Endoplazmatik to‘r membranalarida hosil bo‘lgan oqsillar, polisaxaridlar, yog‘lar Golji ma- jmuasiga tashiladi. U ning ichida bu birikmalar o‘zgarishga uchraydi va ajralishga tayyor shira sifatida o‘ralib, kerakli joylarga uzatiladi yoki hu- jayraning hayot faoliyati uchun foydalaniladi. lizosomalar (yunoncha — “lizeo” — eritaman) uncha katta bo‘l ma- gan yassi tanachalardir. Dia metri 0,4 mkm bo‘lib, bir qavat membrana bilan o‘ralgan. Ularning ichki qismi ozuqlarni parchalovchi fermentlar bilan to‘lgan. Bu fermentlar oqsillar, karbon suvlar, nuklein kislotalar, yog‘lar va boshqa moddalarni parcha lash xususiyatiga ega. Lizosomalar Golji maj mua si dan yoki to‘g‘ridan to‘g‘ri en do p laz matik to‘rdan hosil bo‘li shi mumkin. Mitoxondriya (yunoncha —“mitos” — ip va “xondro” — dona) bir va ko‘p hujayrali organizmlarning barcha eukariot hujayralarida mavjud. Mitoxondriyalarning hayvon va o‘simlik olamida bunday keng tarqalishi ularni hujayrada muhim ahamiyatga ega ekan- ligidan darak beradi. Mitoxondriyalar turli-tuman shakl- larda: yumaloq, yassi, silindrsimon va hatto ipsimon ko‘rinishda ham uch - raydi. Ular 0,2 dan 15—20 mkm kat- talikka ega. Ipsimon shakl larning uzun- ligi 15—20 mkm gacha boradi. Turli xil to‘qi malardagi mito xondriyalarning soni bir xil emas va hujayraning funksional faolligiga bog‘liq. Ularning soni sintez jarayonlari jadal amalga oshirilayotgan (jigar) yoki ko‘p energiya sarfla na digan hujayra larda ko‘p bo‘ladi. |