ABĠd tahġRLĠ
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Odlu sətirlər müəllifi Qaynar, coşqun təbiəti, obrazlı, alovlu, cəsarətli çıxışları ilə həmsöhbətini, ətrafındakıları ovsunlayan, heyran qoyan, düşündürən, onların qəlbinə, beyninə nüfuz edən Xəlil Rza haqqında tələbə ikən – 70-ci illərdə çox eşitsəm də, onunla ilk tanışlığım, ünsiyyətim 1990-cı ilin noyabr ayında oldu. «Odlar yurdu» qəzetində çalışırdım. Fasilə zamanı redaksiyanın qapısı açıldı və Xəlil Rza əlində diplomat çanta içəri daxil oldu. Həyəcanlı, ürəyi dolu olduğu üzündən oxunurdu, gözləri az qala hədəqəsindən çıxırdı. Əyləşmək üçün yer göstərdim. O, çantanı stolun üstünə köndələn qoydu, bir qədər ucadan dilləndi: - Dünyanın bu vaxtında da qorxu xofu adamların qəlbindən çıxmır. Nə qədər belə ehtiyatla, səksəkə içində yaşamaq olar?! İnsan mübariz olmalıdır, azad yaşamalıdır! Bunları söylədikdən sonra, bir az sakitləşən Xəlil Rza «Elçin bəyin yanına gəlmişdim, dedilər fasilədədir, dedim redaksiyada gözləyərəm, mane olmaram?» – deyə soruşdu. - Əsla! Çox xoşdur, - dedim. 278 Ad-familiyamla maraqlandı. Özümü təqdim etdikdən sonra niyə əsəbləşdiyi, narahat olduğu ilə maraqlandım. O, qürurla dilləndi: - Sumqayıt qartallarına bir dastan yazmışam. Qoy bütün dünya bilsin ki, Sumqayıt hadisələri erməni təxribatının nəticəsidir, şovinist rusun törətdiyi əməldir, bizim igidlər də tankdan, topdan qorxmur, təpədən dırnağa silahlı düşmənin üzərinə əliyalın şığıyır. Sonra cəld bir hərəkətlə çantasını açdı, üç-dörd vərəq çıxardı və oradakı şeirdən bir parçanı çox ehtirasla oxumağa başladı: - Bala, getmə qabağa!.. Qarşıdan tanklar gəlir! BT – Rostov markalı zirehli dağlar gəlir! - Rostovun nə ölümü axı, bu yerdə ana? Tros qırıldı, düşdü!.. Başqasını ver mana! - Bala, getmə! - Ana, gəl! - Getmə, qansızdır tankçı! Dağ boyda tanka neynər əlindəki qamçı? Tankçı, əlin qurusun! Tankçı, dilin qurusun! Tankçı, belin qurusun! Söylə, hansı üzlə sən Belə xalqın üstünə öz tankını sürürsən? Sanki şeir oxumur, od püskürürdü. Sözlərin, səsin sehrindən çıxmaq olmurdu. Azadlıq aşiqi rus əsgərlərini nifrətlə ittiham, millətin qeyrətli övladlarını məhəbbətlə vəsf edirdi. O, fasilə verib «Necədir?» - deyə soruşdu. Mən fikirləşmədən: - Əla! Həm də çox əla! – dedim. - Hamı belə deyir. Elə isə niyə çap etmirsiniz? Səhərdən bütün qəzetləri bir- bir gəzmişəm. Hərə bir bəhanə gətirir. Fikirləşdim ki, bunu yalnız Elçin çap edər. Ona görə bura gəldim. İndi onu gözləyirəm. Düzdür, tələsirəm, amma gözləyəcəm. - Xəlil bəy, ünvana düz gəlmisiniz. Şeiri verin. Biz hökmən çap edərik. - Doğrudan? Elçin bəyə demək lazım deyil? - Məncə yox, o özü bizdən belə materiallar tələb edir. Bu söhbətin üstündən bir neçə gün sonra istiqlal şairinin portreti və «Sumqayıt dastanı» şeiri «Odlar yurdu» qəzetini (№ 23, dekabr 1990-cı il) bəzəyirdi. «Ədalət» qəzeti, 29 iyun 2002. Səməndər tək yanar daim anan nari-fərağında Erkən qıĢ 279 Qəbələyə bu il qış erkən gəldi. Qar hələ saralıb solmayan yaşıl yarpaqların, dərilməmiş meyvələrin üstünə yağdı, qəfil yükün, zərbənin ağırlığına dözməyən ağaclar kökündən yıxıldı, məhv oldu. Son illər noyabrın 3-cü ongünlüyü girər- girməz havanın birdən-birə belə kəskin dəyişdiyini bu yerlərdə xatırlamırlar. Ömrün xəzanı Nohurqışlağa ildırım sürətilə yayılan acı, ağır xəbər qışın hikkəsini, sərtliyini və sazağını kölgədə qoydu: kəndin seçilib-sayılan, kiçikdən-böyüyə hər kəsin qəlbində yeri olan Rafiq Mirzəyev ağır avtomobil qəzasında faciəli şəkildə həlak olmuşdur! Hər kəsin ürəyi sızıldadı, gözlər nəmləndi. Kənd sakinləri dərin kədərə, matəmə qərq oldu. Ölüm xəbəri hamını sarsıtmışdı. Rafiqin ata yurdundan ucalan ah-nalə göylərə bülənd olmuşdu, göz yaşları selə dönmüşdü, ağılar ürəkləri didib parçalayırdı, bir yerdə qərar tutmayan, özünə yer tapmayan Rafiqin övladlarının – Vüsal və Turalın ara verməyən hıçqırtıları sinələri dağlayırdı. Həyətdə sarsılan, donub qalan valideynlərin, qardaş-bacıların, dost-tanışların, qohum-qonşuların beli bükülmüş, qaməti əyilmiş, dizləri taqətdən düşmüşdü… Ġz Rafiq həyatda və ürəklərdə iz qoyub getdi, xatirələrdə yaşamaq, unudulmamaq haqqını qazandı. Qədirbilən övlad, qayğıkeş, həssas ata, qardaş, əmi, dayı, sədaqətli həyat yoldaşı, əvəzolunmaz dost, yaxşı qonşu, yoldaş, bənzərsiz insan kimi onun yeri bizim sırada, cərgədə, aramızda həmişə görünəcək. O, öz xarakteri, xasiyyəti, əməli ilə ünsiyyətdə olduğu insanların hamısında özünə qarşı bir mənəvi ehtiyac yaratmışdı. Yaxınlıq dərəcəsindən asılı olmayaraq, kiminsə bir problemi yaranırdısa, dərhal həmin yükün altına girirdi: fikirləşmədən və təmənnasız. Bu cür fəaliyyətin, yaşam tərzinin bir adı var: fədakarlıq. R.Mirzəyev tərkibindən və təyinatından asılı olmayaraq, bütün məclislərin yaraşığı idi. O, tədbirlərə gecikəndə, hamı bir-birinə sual verirdi: - Bəs, Rafiq hanı, niyə ləngiyir? Tanıyanlar ona elə öyrəşmişdilər ki, yəqin bundan sonrakı məclislərdə də sual və nisgil dolu nəzərlər bir-birinə dikiləcək: bəs, Rafiq hanı?! Rafiq – rəfiq Taleyin hökmü ilə eyni kənddə dünyaya gəldik, eyni yerin havasını udduq, suyunu içdik, duz-çörəyini kəsdik. Hər səhər gözümüzü açanda eyni dağlara, meşələrə tamaşa etdik. Eyni çayların şırıltısına qulaq asdıq. Bir məhəllənin tozu, torpağı içində oynadıq, eyni cığırlarla, yollarla yürüdük, eyni güllərin ətrindən məst olduq, eyni meyvələrdən dərdik. Bu yerlərin leysanı bizi birgə islatdı, qışı, 280 qarı birgə üşütdü, qızmar yayında birgə isindik. Eyni məktəbdə eyni müəllimlərdən dərs aldıq, eyni insanların əhatəsində boya-başa çatdıq. Bütün bu amillər həyat və düşüncə tərzimizdə yaxınlığın, doğmalığın əsasını qoydu. Bu təbii təməl görünən və görünməyən milyon tellərlə bizi bir-birimizə bağladı. Yaşımızın və həyatımızın müəyyən mərhələsində daha tez-tez təmasda olmağa, tez-tez ünsiyyətə ehtiyac yarandı. Bu cür təşəbbüslərin kim tərəfindən gəlməsindən asılı olmayaraq, tədbirlər Rafiq Mirzəyevsiz keçmirdi. Dostların hər biri – Ağalar İbrahimov, Mirzəbala Əmrahov, Vahid Babayev, bu sətirlərin müəllifi onun məsləhətləri ilə dərhal hesablaşırdı. Belə görüşlərin birində Ağalar müəllim «tərifləyin bir-birinizi, özümüzü tanıyandan, dərk edəndən bu günə kimi tərifləmişik, bir-birimizin şəninə xoş sözlər demişik, yenə də deyək!» - deyə yarızarafat, yarıgerçək bildirdi. Məclisdə biz Rafiqin də ünvanına, o ki var, layiq olduğu sözləri qəlbimizdən dilimizə gətirdik. O, etiraz edib, başını aşağı salıb, «bəsdir, bəsdir» - deyib, biz isə davam etmişik. Yaxşı ki, belə olub… Ot kökü üstə bitər Rafiq nəinki Nohurqışlaqda, bütün bölgədə tanınan, hörməti, nüfuzu olan, böyük nəslin layiqli davamçısı idi. Doğrudur, ulu babası Hacınəzirin, babası Əhməd kişinin nəslinə çox təlatümlü bir həyat nəsib olmuşdur. Ötən əsrin 30-cu illərində Əhməd kişi qolçomaq nəslindən olan əksinqilabçı, düşmən kimi həbs edilib Sibirə göndərilmişdi. Lakin gec də olsa, haqq öz yerini tapmış, o bəraət almışdı. Bu nəsildən pərvazlanan bütün övladlar tərbiyəsi, təhsili, yüksək mədəniyyəti, əməli ilə çox böyük hörmət sahibi olmuşlar. Rafiq də öz nəslinə, nəcabətinə xas həyat tərzi sürürdü. Kimi onu «zadəgan», kimi «bəy» kimi xarakterizə edirdi. Rafiq öz kökünə layiq 2 övlad böyüdürdü: Vüsal və Tural. Əminəm, Rafiqin tərbiyəsini görən bu iki gənc, heç şübhəsiz, atalarının xoş məramlı, xoş niyyətli əməllərinin davamçıları olacaqlar. Son görüĢ Ölümündən iki gün əvvəl Rafiqlə kəndə getmişdik. Yolda məlum oldu ki, Rafiqin həmin gün kəndə getmək niyyəti yoxmuş. Səhər yuxudan durub və qərar verib: kəndə gedirəm. Ertəsi gün Bakıya qayıtmağa hazırlaşırdıq ki, qəfildən Vahid həkimə zəng vurdu, onunla görüş təyin etdi. Mənə isə dedi: Doktoru çoxdan görmürəm, gedim görüşüm. Etibarsız dünyadır. Bəlkə, bir də görmədim. Ata-anası, bacı-qardaşları, dost-tanışları ilə vidalaşmaq üçün yola çıxıbmış. Doğma kəndə, elə-obaya, bizim dağlara «salamat qal» demək üçün tələsirmiş. Heç demə, o kəndə son səfərə, son görüşə gedirmiş… «525-ci qəzet», dekabr 2006. 281 Əməllərinizlə, əsərlərinizlə əbədi yaĢayacaqsınız, professor Azərbaycan elminə, təhsilinə, ictimaiyyətinə ağır itki üz vermişdir. Əməkdar elm xadimi, tibb elmləri doktoru, professor, müharibə və əmək veteranı, Azərbaycan farmakologiyasının yaradıcılarından biri Dursun Yaqub oğlu Hüseynov ömrünün 95-ci baharında dünyasını dəyişmişdir. «Hər son bir başlanğıcdır» - deyənlər yanılmırlar. Bu gündən Dursun müəllimin haqq dünyasındakı bioqrafiyası başlanır. Əminəm ki, onun bu dünyadakı gözəl əməlləri Dursun müəllimin haqq dünyasında da yerini yüksək mərtəbələrdə edəcəkdir, cənnətlik olacaqdır… Dursun müəllimin elmi fəaliyyəti haqqında fikirləşəndə yadıma Qəbələnin yetişdirdiyi digər elm xadiminin, unudulmaz professor, müəllimim Xəlil Əlimirzəyevin alimlər barədə dediyi sözləri xatırlayıram: «Alimlər bir neçə cür olur. Bir qismi yaxşı natiqdir, pis yazır, başqa qismi pis natiqdir, yaxşı yazır, elələri də var ki, həm yaxşı natiqdir, həm də yaxşı yazır». Bax, Dursun müəllim, sonunculardan idi. O, gözəl həmsöhbət idi, onun maraqlı söhbətlərindən ayrılmaq mümkünsüz idi, eyni zamanda gözəl qələmi vardı. Sahəmə yaxın olduğu üçün tam məsuliyyətlə deyə bilərəm ki, Dursun müəllim, mahir publisist idi. Elmi əsərləri nə qədər dərin və dəyərlidirsə, publisistik məqalələri də bir o qədər oxunaqlı, maraqlı və zəngindir. 200-dən çox elmi əsərin, 10 dərsliyin, 16 monoqrafiyanın, 3 lüğətin, farmakologiya üzrə 2 məlumat-soraq kitabının müəllifi olan Dursun müəllimin şərəfli həyat salnaməsində pedaqoji fəaliyyəti mühüm yer tutur. Onun dərs dediyi, yetişdirdiyi tələbələrin, onlarca alimin, əczaçılar ordusunun sorağı bu gün yüksək elm, təhsil ocaqlarından, Azərbaycanın bütün bölgələrindən gəlir. Dursun müəllimin məhsuldar elmi-pedaqoji fəaliyyəti ondakı yüksək təşkilatçılıq bacarığının da üzə çıxmasına təkan vermişdir. Daim yaradıcılıq axtarışlarında olan, tükənməz enerji ilə çalışan Dursun müəllim ölkə farmakoloqlarının elmi cəmiyyətinin yaradıcılarından biri olmuşdur. Dursun müəllimi mən səmimi, sədaqətli, prinsipial, mehriban, həssas, ailəcanlı bir insan kimi tanıyırdım. O, əqidəsinə, məsləyinə bağlı, qətiyyətli adam idi. İndiki kimi xatırlayıram. İki il əvvəl ailəsi ilə birlikdə Qəbələnin dilbər guşələrindən birində – Nohurqışlaqda dincəlirdi. Onlara baş çəkməyə gəlmişdim. Dursun müəllim həyətdə – fındıq ağacının kölgəsində bir kitab oxuyurdu. – Kimin haqqındadır? – deyə maraqlandım. – İosif Vissarionoviç Stalin haqqında. Üz-gözümü turşudub, «Oxumağa kitab tapmadınız?!» - demək istəyirdim ki, Dursun müəllimin fədakar və sədaqətli ömür-gün yoldaşı, nəcib, xeyirxah Zoya xanım ehmalca, xoş təbəssümlə, lakin çox ciddi işarə vurdu: 282 - Abid müəllim, özünüzə düşmən qazanmaq istəmirsinizsə, bu mövzunu bağlayın. Bizi kənardan seyr edən Dursun müəllimin qızı, istedadlı alim, pedaqoq Fatimə xanım gülümsəyərək anası Zoya xanımın dediyini başı ilə təsdiqlədi. Bununla demək istəyirəm ki, Dursun müəllim fikrini, sözünü tez-tez dəyişən adamlardan deyildi, əqidəsinə, məsləyinə sadiq insan idi. Dursun müəllimi son mənzilə yola salırıq. Qəbələ ziyalıları, ayrı-ayrı rayonlardan gələn qonaqlar unudulmaz Dursun müəllimlə vida görüşünə gəlmişlər. Fürsətdən istifadə edib bir məsələyə də diqqəti çəkmək istəyirəm. Dursun Hüseynovun xidmətləri onun xatirəsinin əbədiləşdirilməsi üçün əsasdır. Yaxşı olardı ki, Qəbələdə, yaxud elə onun dünyaya göz açdığı qədim Vəndam qəsəbəsində professorun adı əbədiləşdirilsin. Sonda uca Allahdan Dursun Hüseynova rəhmət diləyir və deyirəm: Dursun müəllim, rahat yatın, sizin əməlləriniz, əsərləriniz, irsiniz Sizi əbədi yaşadacaqdır. “525-ci qəzet”, 14 aprel 2009 Unudulmaz ġaban müəllim Üzünü ilk dəfə 1980-ci ildə gördüyüm Şaban müəllimi 70-ci illərdən tanıyıram desəm, burada yanlışlıq, yaxud qəribəlik axtarmağa dəyməz. Hələ tələbə ikən «Bakı» qəzetində tez-tez rast gəldiyim imzasının arxasında prinsipial, cəsarətli, mübariz, eyni zamanda qayğıkeş, həssas, diqqətli və yumorlu bir insanın dayandığı hiss olunurdu. Vicdanının səsi, qəlbinin hökmü ilə qələmə aldığı hər bir yazısı hamı kimi biz tələbələrin arasında da geniş əks-səda doğurur, ciddi müzakirəyə səbəb olurdu. Yanılmıramsa, o müəllimlik etməyib, lakin jurnalistikaya yeni gələn gənclər ondan öyrənir, ona böyük ehtiramla «Şaban müəllim» deyə müraciət edirdilər. Şəxsi tanışlığımızın ilk günündən yanılmadığımın şahidi oldum: «Bakıelektrikməişətcihaz» İstehsalat Birliyinin «Nümunəvi texnika uğrunda» qəzetinin redaksiyasına daxil olanda məni gülərüz, sarıbəniz, qıvrımsaç bir nəfər mehribanlıqla qarşıladı. Bu, Şaban Şabanov idi. - Yəqin səni Əliabbas müəllim göndərib, - dedi və otaqdakılar ilə tanış etdi. O vaxt Şaban müəllim qəzetin Azərbaycan hissəsinə redaktorluq edirdi. Yura Əsədov isə rus hissəsinə redaktorluq etməklə yanaşı, həm də hər iki qəzetin baş redaktoru hesab olunurdu. Şaban müəllim üzünü Yuraya tutub dedi: - Yura, Abid bu il ali məktəbi bitirib, jurnalistdir. Bizdə işləmək istəyir. Etiraz etmirsiniz?! – O, sonuncu sözlərini elə söylədi ki, mən onu «etiraz edə bilməzsiniz» kimi qəbul etdim. Yura: - Onun yazdıqlarını oxumusunuz? Şaban müəllim «Yox» deyib, sənədlərimi istədi. Yura isə mızıldanırdı: - Bəlkə, əli qələm tutmur. Heç nə yaza bilmir. Axı, indi belələri çoxdur… Şaban müəllim dözməyib Yuranın üstünə qışqırdı: 283 - Bu adama Əliabbas Əliyev zəmanət verib, bura göndərib, başa düşdün, ay Allahın yazıq ermənisi! Yura Şaban müəllimin sözlərini zarafata salıb mövzunu dəyişdi, mən isə bir müddət həmin redaksiyada işləməli oldum… Sonralar da Şaban müəllimi tez-tez görür, əlaqə saxlayır, hal-əhval tuturdum. Həmişə şən, gümrah görünən Şaban müəllim heç vaxt öz problemlərindən, onu narahat edən, düşündürən şəxsi məsələlərdən söhbət salmaz, şikayətlənməzdi. Hərdən isə «dərdimi bölüşdüyüm tək-tək adamlardan biri sənsən deyib bir kənarda yorulanadək danışar, söhbəti isə «bax, belə əzizim» deyə yekunlaşdırardı. Şaban müəllimin söhbətlərindən onun ailəsini demək olar ki, yaxından tanıyıram. Bu gün – Şaban müəllimsiz günlərdə onlara nə qədər çətin, ağır olduğunu yaxşı başa düşürəm. Amma nə yaxşı ki, bu dünyada təsəlli, təskinlik tapmağa Şaban müəllim çox yadigarlar qoyub: onlardan biri də yaxşı əməl sahibi, yaxşı addır. «Azərbaycan müəllimi» qəzeti, № 5, 1 fevral 2001. 284 Sərvətim-- hədiyyə sətirlər Müəllifdən Bu kitabın nəşri 55 yaşıma təsadüf etməsəydi, bəlkə də «Sərvətim-hədiyyə sətirlər» adı ilə sizə təqdim etdiyim yazılar elə arxivimdə, qəzet, jurnal səhifələrində qalacaqdı. Amma ad günüm ərəfəsində «indiyədək nə etmişəm, nəyə nail olmuşam?»- kimi suallar məni geri boylanmağa vadar etdi. Əziz və unudulmaz Yaşar Qarayevin, Xeyrulla Məmmədovun, Şamil Qurbanovun, Ağarəfi Zeynalovun, Əflatun Məmmədovun böyük sevgi və həvəslə haqqımda yazdıqları və dissertasiyalarımın müzakirəsi və müdafiəsi zamanı söylədiklərini şükranlıqla xatırladım.Ruhları şad olsun! Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq elmində, belə demək mümkünsə, möhürü, öz sözü olan, sayılıb seçilən alimlərimizdən Bəkir Nəbiyev, Nizami Cəfərov, Hüseyn Əhmədov, Məhərrəm Qasımlı, Nizaməddin Şəmsizadə, Vaqif Arzumanlı, Həsən Quliyev, Nizami Məmmədov, Xaləddin İbrahimli, İslam Ağayev, Tofiq Hüseynoğlu, Abdulla Abbasov, Şamil Vəliyev, Vaqif Sultanlı, Bəhlul Abdullayev, İfrat Əliyeva, Nazif Qəhrəmanlı, Qulu Məhərrəmli, İsmayıl Vəliyev, Alxan Məmmədov, Aydın Dadaşov, Buludxan Xəlilov, Himalay Qasımov, Səbahəddin Şimşir, Tehran Əlişanoğlu, Bayram Ağayev, Mənzər İbrahimova, Ramin Əhmədov və başqaları kimi nüfuzlu tədqiqatçıların fəaliyyətimlə, araşdırmalarımla bağlı yüksək fikirlərini, yazılarını minnətdarlıq hissi ilə bir daha nəzərdən keçirdim. Dəyərli müəllimlərim Cahangir Məmmədli, Yalçın Əlizadə, Akif Rüstəmli və Mahmud Mahmudovun araşdırmalarıma diqqətli və qayğı dolu münasibətlərini qədirbilənliklə yada saldım. Jurnalistika fakültəsinin gənc və perspektivli müəllimlərinin, təcrübəli, istedadlı həmkarlarımın, digər peşə sahiblərinin tədqiqatlarımla bağlı KİV-də çıxışlarını razılıqla bir daha oxudum. Bütün bunlardan sonra bu qənaətə gəldim ki, mənə ünvanlanan xoş məramlı, təmiz niyyətli, isti, səmimi sətirlər ən gözəl hədiyyədir, fikirləşdim ki, bu hədiyyələrin yaratdığı nəşəli duyğuları , zəngin təəssüratları elə sizinlə bölüşsəm yaxşıdır.Fürsətdən istifadə edib mənə ən böyük sərvət-xoş sözlər, sətirlər ünvanlayan dəyərli müəlliflərə minnətdarlıgımı bildirirəm. Namizədlik dissertasiyası və avtoreferatına rəylərdən parçalar Abid Həmid oğlu Tahirlinin «C.Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığı (mühacirətə qədərki dövr)» mövzusunda dissertasiya əsəri haqqında 285 R Ə Y D Ə N Dissertasiya gənc tədqiqatçının uzun illərdən bəri apardığı elmi araşdırmaların, müəyyən qisminin ilk dəfə üzə çıxardığı və elm dövriyyəyə daxil etdiyi ilk mənbələrin, yasaqdan yeni çıxmış mətbu sənədlərin, arxiv materiallarının əsasında yazılmışdır. Tədqiqatın nəticələri doxsanıncı illərin əvvəllərindən başlayaraq, ardıcıl şəkildə ədəbi ictimaiyyətə çatdırılmış, ilk mötəbər, ictimai aprobasiyadan çıxmışdır. Əsərdə C.Hacıbəylinin hərtərəfli maarifçilik fəaliyyəti və bədii-publisist yaradıcılığı dövrün, mühitin, sosial-tarixi gerçəkliyin ümumi kontekstində alınır, xeyriyyəçiliyi, «Hacı Kərim» povesti, hekayə və felyetonları tarixilik meyarı ilə, milli mənəviyyat və mentalitetik inkişafına təsiri, bu gün üçün əhəmiyyəti baxımından qiymətləndirilir. Azərbaycan maarifçiliyinin və hekayəçiliyinin inkişafında ədibin roluna münasibət ifadə edilir. Dissertasiya tədqiq olunan dövrə hərtərəfli elmi bələdliklə, yeni müasir elmi tələblər və prinsiplər səviyyəsində yazılmışdır. akademik Y.V.Qarayev elmi rəhbər A.H.Tahirlinin «Ceyhun Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığı (mühacirətə qədərki dövr)» mövzusunda filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almaq üçün təqdim etdiyi dissertasiya iĢi haqqında R Ə Y D Ə N Uzun illər fəaliyyəti qadağan zonası elan edilən mühacir Azərbaycan ədəbiyyatı, mətbuatı xadimlərinin tədqiqi bu gün xüsusilə aktual əhəmiyyət kəsb edir. A.H.Tahir «Ceyhun Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığı (mühacirətə qədərki dövr)» mövzusunda dissertasiya işinin aktuallığı və elmi əhəmiyyəti ilk növbədə bununla şərtlənir. Dissertant Ceyhun Hacıbəyli irsini tədqiq etməklə təkcə milli ədəbiyyatşünaslıq elmimizin dövrəsinə yeni faktlar daxil etmir, eyni zamanda onun hüdudlarını genişləndirir, məfkurəvi istiqaməti və bədii səviyyəsi haqqında yeni təsəvvür hasil edir. A.H.Tahirlinin «Ceyhun Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığı (mühacirətə qədərki dövr)» mövzusunda dissertasiya işi «Giriş»dən, iki fəsildən, «Nəticə»dən, istifadə olunmuş ədəbiyyatın siyahısından və bir əlavədən (C.Hacıbəylinin mühacirətə qədərki mətbuatda dərc olunan əsərlərinin biblioqrafiyasından) ibarətdir. 286 Dissertasiya işinin «Giriş»ində mövzunun aktuallığı, metodologiyası, elmi yeniliyi, nəzəri və təcrübi əhəmiyyəti, aprobasiyası haqqında ətraflı məlumat verilmiş, mövzunun tədqiqi tarixi və obyektindən bəhs edilmişdir. Dissertasiya işinin «Ceyhun Hacıbəyli Azərbaycan maarifçiliyinin görkəmli nümayəndəsi kimi» adlanan birinci fəsli bütövlükdə ədibin publisistik irsinin tədqiqinə həsr olunmuşdur, lakin bununla yanaşı C.Hacıbəylini XX əsr Azərbaycan maarifçiliyinin görkəmli nümayəndələrindən biri kimi araşdırmağı məqsəd qoyan dissertant yeni yüzilliyin başlanğıcında bu məfkurənin inkişaf yolları və səciyyəsi haqqında da məlumat verməyi zəruri hesab etmiş, ədibin yaradıcılığını mənsub olduğu ideoloji hərəkatın fonunda təhlil etmişdir. Beləliklə, tədqiqin hüdudları genişlənmiş, əsrin əvvəlində milli maarifçiliyin inkişaf xüsusiyyətləri, Ceyhun Hacıbəylinin həyatı, ilk yaradıcılığı, dövri mətbuatda iştirakı, imzaları, bu vaxta qədər haqqında danışılmamış publisistikasında qaldırılan problemlər kimi ədəbiyyatşünaslıq elmimiz üçün yeni və maraqlı məsələlər əhatə olunmuşdur. Dövri mətbuatda C.Hacıbəyli haqqında dərc olunmuş bir neçə məqalə istisna edilməklə, sözügedən fəsildə tədqiqata cəlb olunmuş tarixi və filoloji faktlar tədqiqata ilk dəfə dissertant tərəfindən cəlb olunmuşdur. Şübhəsiz, bu məsələnin bir tərəfidir. Digər diqqətəlayiq cəhət ondan ibarətdir ki, tədqiqatçı faktları professional ədəbiyyatşünas qələmi ilə araşdırıb təhlil edir. Bu keyfiyyət fəslin «C.Hacıbəylinin həyatı, ilk yaradıcılığı və imzaları», «C.Hacıbəyli publisistikasında maarif, mentalitet və mənəviyyat məsələləri», «C.Hacıbəyli publisistikasında din və maarifçilik məsələləri» bölmələrində qabarıq surətdə nəzərə çarpır. A.H.Tahirlinin «Ceyhun Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığı (mühacirətə qədərki dövr)» mövzusunda dissertasiya işi zəngin tarixi və filoloji faktlar əsasında yazılmışdır. Tədqiqatdakı faktlar yeni olduğu kimi, onların təhlili də orijinal səpkidə yerinə yetirilmişdir. Dissertasiyanın C.Hacıbəylinin yaradıcılığı üzərində apardığı təhlillər, mülahizə və mühakimələri onun elmi-nəzəri səviyyəsinin yetkinliyini nümayiş etdirir. Bu baxımdan «Ceyhun Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığı (mühacirətə qədərki dövr)» mövzusunda dissertasiya işi cari ədəbiyyatşünaslıq elmimizin nailiyyətlərindən hesab oluna bilər. Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|