ABĠd tahġRLĠ

 
 
Kitablardan sitatlar 
 
“Azərbaycanın  ictimai-siyasi,  ədəbi-mədəni  həyatında  iz  salmış 
C.Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığının sistemli, ardıcıl tədqiqi ədəbiyyatşünaslığın 
aktual  problemlərindəndir.  Doğrudur,  Bəkir  Nəbiyev,  Ş.Qurbanov,  A.Tahirli, 
B.Ağayev, V.Sultanlı, X.İbrahimli və b. müəlliflər öz araşdırmalarında C.Hacıbəyli 
yaradıcılığına müxtəlif aspektlərdən münasibət bildirmişlər, lakin mühacirət dövrü 
irsinin ciddi tədqiqə ehtiyacı var. 
“C.Hacıbəyli  irsi  hələ  ötən  əsrin  80-ci  illərinin  sonundan  araşdırılmağa 
başlasa da, onun yaradıcılığı R.Abutalıbovun Parisdən gətirdiyi və S.Mümtaz adına 
Azərbaycan  Dövlət  Ədəbiyyat  və  İncəsənət  Arxivinə  verdiyi  sənədlərlə  
tanışlıqdan  sonra  daha  çox  marağa  səbəb  oldu:  M.Teymurov  və  A.Aslanovun 
tərtibi  ilə  C.Hacıbəylinin  rus  dilində  yazılmış  seçilmiş  əsərləri  buraxıldı,  1995-ci 
ildə  A.Tahirli  müəllifin  «Hacı  Kərim»  povestini  ilk  nəşrindən  84  il  sonra  təkrar 
nəşr  etdirdi,  müxtəlif  müəlliflər  C.Hacıbəyli  ilə  bağlı  mətbuatda  maraqlı 
materiallar  çap  etməyə  başladılar.  C.Hacıbəyli  irsi  ilə  tanışlıq  onun  zəngin  və 
maraqlı olduğunu üzə çıxarır (səh.6). 
Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Ceyhun bəy hələ Vətəndə ikən Azərbaycanın 
görkəmli  siyasət,  mədəniyyət,  söz-sənət,  elm  xadimləri  haqqında  xeyli  sayda 
məqalə  yazmış,  dərc  etdirmişdir.  Bu  mövzuya  C.Hacıbəylinin  tədqiqatçılarından 
professor  Şamil  Qurbanov  və  filologiya  elmləri  namizədi  Abid  Tahirli  müxtəlif 
illərdə qələmə aldıqları məqalələrdə toxunmuşlar (səh.9)”. 
 
 Ceyhun 
Hacıbəyli.  SeçilmiĢ  əsərləri    
(Bakı, «Elm», 2006, 98 səh. Tərcümə edən, 
tərtibçi  və  ön  sözün  müəllifi  Mirzəbala 
Əmrahov) «Ön söz»dən  

 
376 
“80-ci  ilin  sonlarında  yaranmış  «Vətən»  Cəmiyyəti  ayrı-ayrı  mühacirlərin 
Azərbaycanla  əlaqəsinin  yaranmasında  vasitəçi  olur,  həm  də  bu  cür  praktiki 
fəaliyyətlə  yanaşı,  mühacirət  probleminin  nəzəri  məsələlərini  ehtiva  edən 
araşdırmalar aparmağa cəhd göstərirdi. «Vətən» Cəmiyyətinin sədri, yazıçı Elçin, 
cəmiyyətin  əməkdaşı  Abid  Tahirli  Azərbaycan  mühacirətinin  tarixi  və  çağdaş 
problemlərinin  bəzi  məsələlərinə  geniş  ictimaiyyətin  diqqətini  cəlb  etməyə 
çalışırdı.  Abid  Tahirli  XX  əsr  Azərbaycan  mühacirətini  dörd  dövrə  bölürdü 
(səh.9)”. 
Xaləddin  Ġbrahimli.  Azərbaycan  siyasi 
mühacirəti  (Bakı,  «Elm»  nəĢriyyatı,  1996, 
303 səh.) «GiriĢ»dən 
 
 
 
“İ.Əfəndiyevin bədii yaradıcılığına ədəbi ictimaiyyətin diqqəti ətrafında heç 
bir giley ola bilməz. Bu diqqəti onun bədii yaradıcılığının yeniliyi, təzəliyi, bəzən 
qeyri-adiliyi,  tematikası  və  bir  də  ifadə  ustalığı  yaratmışdır.  Lakin  İ.Əfəndiyev 
yaradıcılığı ədəbi növün daha böyük bir sahəsi ilə də zəngindir ki, məhz bu cəhət 
müəyyən  qədər  tədqiqatdan  kənarda  qalmışdır.  Bu,  sənətkarın  publisist 
yaradıcılığıdır. İ.Əfəndiyevin publisistikası həm elmi tədqiqat üçün, həm də müasir 
publisistlərimizə  ədəbi  məktəb  rolu  oynayacaq  dərəcədə  qiymətli  irsdir.  Elə  buna 
görədir ki, Azərbaycan jurnalistikasının bir sıra qaranlıq məqamlarının, xüsusi ilə 
mühacirət  mətbuatının  istedadlı  tədqiqatçısı  kimi  tanıdığımız  Abid  Tahirli 
sənətkarın  publisist  yaradıcılığına  ayrıca  monoqrafiya  həsr  etmişdir.  Əvvəlcədən 
deyim  ki,  monoqrafiya  İ.Əfəndiyev  publisistikasının  bir  sıra  özünəməxsus 
cəhətlərini  aça  bilmişdir.  Bu  özünəməxsusluğun  əsasında  dayanan  ən  ciddi 
məqamlardan biri sovet ideoloji maşınının tələblərindən kənara çıxa bilmək, insanı 
robot  kimi  təsvir  edən  ənənəvi  publisistikadan  fərqli  olaraq,  onun  tale  yollarının 
gerçək  boyalarını  göstərməkdən  çəkinməmək,  stereotipləri  qıraraq  insana,  onun 
həyatına gördüyü, duyduğu real rakursdan baxmaq bacarığıdır (səh.4)”. 
 
Cahangir  Məmmədli.  «YaĢayan  və 
yaĢadan 
publisistika» 
adlı 
məqalədən  (Abid  Tahirli.  Ġlyas 
Əfəndiyevin  publisistikası.  Bakı, 
«Elm», 2005) 
 
 
“Abid müəllimin yaradıcılığı ilə tanış olan hər kəs mənimlə razılaşar ki, bu 
vaxta  qədər  Azərbaycanın  mühacirət  mətbuatı  bu  qədər  geniş,  ustalıqla 
araşdırılmayıb.  Bu  elə-belə  iş  deyil.  Belə  mövzunu  dolğun  tədqiq  etmək  üçün 
gərək  neçə-neçə  ölkənin  kitabxana  və  arxivlərində  mənbələri  axtarıb  tapasan, 
araşdırasan (səh.352). 

 
377 
A.Tahirlinin  ömür  yoluna  cüzi  işıq  salan  bu  qısa  sətirlər  qiymətli  alimin, 
pedaqoqun, tədqiqatçının, təcrübəli, istedadlı  yazıçının  geniş  fəaliyyətindən  xəbər 
verir. 
Bütün  yaradıcılığından  görünür  ki,  onun  səthi  məlumat  verməklə  arası 
yoxdur.  Ardıcıllıqla,  faktlara  söykənərək,  hərtərəfli  əhatə  olunmuş  məqalələri, 
eləcə  də  kitabları  oxunaqlıdır,  cəlbedicidir.  Elə  bu  səbəbdən  də  onun  yaradıcılığı 
təcrübəli qələm sahiblərinin diqqətini mütəmadi cəlb edir (səh.356). 
Abid  Tahirlinin  həyat  və  yaradıcılığı  haqda  100-dən  çox  məqalə  dərc 
olunmuşdur. Mən yuxarıda qeyd etmişəm ki, A.Tahirlinin yaradıcılığı çoxşaxəlidir. 
Buna daha bir misal. O, bir çox kitabların redaktoru, digərlərinin isə tərtibçisidir. 
Neçə-neçə  elmlər  doktoru,  elmlər  namizədlərinin  tədqiqatlarına  rəy  yazmış, 
opponentlik etmişdir (səh.357)”. 
Ramin  Məmmədov.  Qəbələ  ziyalıları 
(Bakı,  ġirvannəĢr,  2005,  452  səh.). 
«Azərbaycan 
mühacirət 
mətbuatını 
yaĢadan insan» adlı məqalədən