ABĠd tahġRLĠ

 
 
 
 
 
 
             «Xalq qəzeti», 2 fevral 2008. 
 
 
Sözü yaĢadanlar 
 
Söz  sarıdan  heç  vaxt  korluq  çəkməmişəm.  Nə  yazanda,  nə  də  danışanda. 
Ancaq heç vaxt düşünməmişəm ki, mən də sözü yaşadanlardan biriyəm. 
2000-ci  ildə  –  20  ildən  sonra  –  jurnalistika  fakültəsinin  tələbələrilə  (3792- 
37-94-cü qruplar) görüşməliydik. İş elə gətirdi ki, gözümüz yolda, qulağımız səsdə 
qaldı. Mətbuata çıxarılası olmayan bir çox səbəblərdən görüş baş tutmadı. 
Bu  yaxınlarda  tələbə  yoldaşlarımızdan  biri  bizi  45  yaşının  bayramına 
çağırdı.  Bəlli  oldu  ki,  bu  yubiley  bizi  bir  yerə  yığmaq  üçün  bəhanəymiş.  Abid 
bizim üçün əvəzsiz hədiyyə – son vaxtlar çapdan çıxmış iki kitabını hazırlamışdı. 
O  axşam  çox  xatirələr  dilə  gəldi,  çox  sirlər  açıldı.  Abid  bizə  kitablarını 

 
351 
bağışlayanda qonaqların sayı ikiqat çox olduğundan, bəzilərinə (eləcə də mənə) bir 
kitab  çatdı.  Filologiya  elmləri  namizədi,  jurnalist  Abid  Tahirlinin  «Sözlə 
yarananlar, sözü yaşadanlar» kitabı. 
Öncə  kitabı  varaqladım,  sonra  oxudum,  düşündüm…  bu  sətirləri  yazmağa 
başladım.  Bunlar  nə  kitabla  bağlı  rəydi,  nə  Abidə  tərif.  Sadəcə  olaraq,  tələbə 
yoldaşımın yazılarına mənim münasibətimdi. 
Kitab «1988-ci il: Meydana, azadlığa doğru» yazısıyla başlayır, sonacan bu 
ovqatda davam edir. Baş verən olaylara hazır olmayan xalqın keçirdiyi iztirablara, 
rast  gəldiyi  eybəcərliklər,  köməksizliyi,  gücsüzlüyü  nə  yamanmış…  Bu  yazılar 
mətbuat  işçisinin,  qələm  yiyəsinin  milli  azadlıq  hərəkatında  rolu,  ona  verdiyi 
dəyərdir.  A.Tahirlinin  bu  hərəkatda  rolu  «Odlar  yurdu»  qəzetindən    başlanır.  Bir 
zamanlar  bizim  sevə-sevə  oxuduğumuz,  əl-əl  gəzən  bir  qəzet  vardı  ki,  adını 
ləyaqətlə  doğruldur,  yurduna  sədaqətlə  xidmət  edirdi.  Nə  yaxşı  ki,  Abidin 
jurnalistik  yolu  «Odlar  yurdu»ndan  başlanıb.  Hansısa  şərəşür  qəzetdən  yox.  O, 
burada gördüyünü götürüb, «Vətən» Cəmiyyətindən, «Odlar yurdu»ndan VƏTƏN 
sözünün özünü dəyərləndirməyi öyrənib. 
Mühacirət  mətbuatını,  yer  üzünə  səpələnən  azərbaycanlıları  yurddaşlarına 
tanıtmaq,  ellərdən-ellərə  körpü  salmaq  xeyirxah  işdi.  Mənim  tələbə  yoldaşım  o 
xeyirxahların, Azərbaycan gerçəklərini dünyaya yayanların sırasında olub. 
1988-ci il olayları, 20 Yanvar qırğınları, Qarabağ savaşı, suverenlik uğrunda 
çarpışma-yazıların  ana  xətti  bunlardı.  O  yazıların  çoxu  od-alova  tuşlanan 
Qarabağın  qara  günlərindən,  hökumətdən  kömək  uman  insanlardan  danışır.  O 
yerləri qarış-qarış  gəzən  müəllifin  yazılarında  Mərzili  və  Novruzlunun, Turşsu və 
Şuşanın, Kərkicahan və Qaybalının son nəfəsi yaşayır. 
Əbülfəz  Elçibəy,  Süleyman  Rəhimov,  Həmid  Araslı,  Bəxtiyar  Vahabzadə, 
Şirməmməd Hüseynov, Əzizə Cəfərzadə, Sabir Rüstəmxanlının müsahibi olmaqsa 
hər bir jurnalistə sevinc gətirər. 
«Son  ucu  ölümlü  dünya»  bir  oxucu  kimi  mənim  görmək  və  oxumaq 
istədiyim  son  fəsildi  kitabda.  «Bu  bahar  sənsiz  gələcək»,  «Səninlə»  adlı  yazılarla 
Abid  ata-anasına  az  da  olsa,  borcunu  ödəyib.  O,  vətəndaşlıq  borcunu  da  qismən 
verib, atalıq borcunu da. Və hələ çox borcları qalıb. 
Jurnalistika maraqlı və gərəkli sahədir. Bunu son illər bu sahəyə kütləvi axın 
da  sübut  edir.  Ancaq  gördüklərimizin  çoxu  nə  sözü  yaradandı,  nə  də  yaşadan. 
Abidin kitabını onlar oxumasalar da olar, təki başqaları oxusun. 
Abid  –  ibadət  edən  deməkdir.  Abid  Tahirli  45  illik  ömrünün  tən  yarısını 
vətəninə,  xalqına  ibadətlə  keçirib.  Böyük  və  müqəddəs  diləklərlə  yaşayır.  O 
diləklərə  yetişməsinin  40  səbəbi  var  (el  sözüdü).  Birincisi  torpaqlarımızın  azad 
edilməsidi.  39-u  isə  elə  bu  birinciyə  bağlıdır.  İbadəti  Tanrı  dərgahına  yetsin, 
mənim tələbə dostum! 
Bir  də  Abidin  kiçik  diləyini  gerçəkləşdirməyə  kömək  edən  dostlarına, 
yazılarına əbədi kitab ömrü verən sinif yoldaşlarına heç olmasa «Sağ ol!» demək 
istəyirəm. Abidin tələbə yoldaşları adından. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Fimar OĞUZ 
   
 
 
 
 
 
  «Azadlıq» qəzeti 19 fevral 2002 

 
352 
Azərbaycan mühacirətinin problemlərinə yeni baxıĢ 
 
Azərbaycan  imperiya  caynağından  qurtulan  kimi  zaman-zaman  öz  doğma 
yurd-yuvasından  perik  salınmış  övladları  ona  doğru  pərvazlanmağa  başladılar. 
Yəqin  ki,  Yaqub  Zurufçunun  ayrılığın  özünü  belə  yandırıb-yaxan  «Ayrılıq» 
mahnısını,  qarmonçalan  Rəhmanın  ana,  yurd  həsrəti  ilə  göynəyə-göynəyə 
dilləndirdiyi  «Segah»ı  yaxşı  xatırlayırsınız.  «Vətən»  Cəmiyyətinin  nəşr  etdirdiyi 
«Odlar  yurdu»  qəzetinin  hər  yeni  nömrəsi  isə  qürbətdə  yaşayan  soydaşlarımızla 
aramızdakı  tikanlı  məftilləri  qırır,  torpağımızın  mühacir  balalarını  Vətənə 
səsləyirdi. 
«Odlar  yurdu»  qəzetində  əsl  vətəndaş  mövqeyi  ilə,  Vətənə  və  onun 
övladlarına  böyük  məhəbbətlə  dərc  olunan  yazılar  arasında  jurnalist  Abid 
Tahirlinin  məqalələri  böyük  maraqla  qarşılanırdı.  Taleyinə  mühacirlik,  qəriblik 
yazılmış  həmvətənlərimizin  yurd  yanğısını,  el-oba  həsrətini,  xaricdəki  həyat 
tərzini, fəaliyyətini oxuculara çatdırmaqla A.Tahirli onları addım-ba-addım Vətənə 
yaxınlaşdırırdı. 
Sonralar  siyasi  proseslərin  gedişatı,  hadisələrin  müxtəlif  istiqamətlərdə 
inkişafı  sübut  etdi  ki,  Vətən  üçün  onun  sərhədlərindən  kənarda  yaşayanlar  da 
mühüm  işlər  görə  bilərlər.  Təəssüf  ki,  o  illər  Azərbaycan  mühacirlərinin 
birləşməsi,  təşkilatlanması  üçün  artıq  öz  müstəqilliyini  qazanmış  dövlətimiz 
tərəfindən heç bir tədbir həyata keçirilmədi. Halbuki beynəlxalq aləmdə təklənmiş, 
qaniçən,  vəhşi  kimi  qələmə  verilən  azərbaycanlılar  üçün  bu,  hava-su  kimi  lazım 
idi. 
Mühacirlərimiz öz fəaliyyətlərini yaratdıqları cəmiyyətləri yaşatmaq və ara-
sıra  mədəni  tədbirlər  keçirməklə  məhdudlaşdırırdılar.  Mühacirətin  təşəkkülü  və 
mövcudluğu məsələləri isə yalnız jurnalist tədqiqatı ilə araşdırılırdı. Bütün bunlar 
nəticə etibarilə Azərbaycan diasporunun formalaşmasına mane olurdu. 
«Odlar  yurdu»  qəzetində  mühacirət  mövzusundakı  yazıları  ilə  oxucuların 
yadında qalan Abid Tahirli bu sahədə tədqiqat xarakterli ilk sanballı əsəri qələmə 
almağa  müvəffəq  olub.  Onun  «Azərbaycan  mühacirəti»  adlı  kitabı  bu  günlərdə 
nəfis  şəkildə  çap  edilmişdir.  Kitabda  Azərbaycan  mühacirətinin  təşəkkül  tarixi, 
coğrafiyası, həyat tərzi, sosial tərkibi, sayı, mədəniyyət mərkəzləri, mətbuatı, eləcə 
də qürbətdə məskunlaşan soydaşlarımızın Vətən yolundakı fəaliyyətlərindən ətraflı 
bəhs  olunur, mühacirətin problemləri zəngin qaynaqlar əsasında araşdırılır. 
A.Tahirli son yüz ildə mühacirətin formalaşmasını beş dövrə ayırır. I dövr – 
1905-1907-ci illərdəki təbəddülatlardan yaranan mühacirət, II dövr – 1915-1920-ci 
illərdə  ADR-in  süqutundan  sonra  yaranan  mühacirət,  III  dövr  –  30-cu  illərin 
repressiyalarından  yaranan  mühacirət,  IV  dövr  –  İkinci  Dünya  müharibəsindən 
sonra  formalaşan  mühacirət,  V  dövr  –  70-80-ci  illərdə  Türkiyə  və  İrandan  çıxan 
azərbaycanlılardan ibarət mühacirət. 
Kitabın  sonrakı  hissələrində  isə  soydaşlarımızın  qürbət  ölkələrdə  təsis 
etdikləri mədəniyyət mərkəzlərinin fəaliyyətləri barədə, Azərbaycan mühacirətinin 
problem  və  qayğılarını,  cəmiyyətdəki  mövqeyini,  mənəvi  dünyasını  əks  etdirən 
mətbuat haqqında söhbət açılır. 

 
353 
Oxucular  bu  kitab  vasitəsi  ilə  eyni  zamanda  xaricdə  yaşayan  bir  neçə 
həmvətənimizi də yaxından tanımaq imkanı əldə edəcəklər. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mətanət AĞAYEVA 
 
 
 
 
 
 
          «Xalq qəzeti», 13 iyun 2001 
 
 
Milli mətbuatımızın mühacir qanadı 
 
Azərbaycan  sərhədlərindən  kənarda  işıq  üzü  görən  mühacir  nəşrlər  milli 
mətbuatımızın  ən  dəyərli  nümunələrindəndir.  Təəssüf  ki,  bu  nümunələr  məlum 
səbəblər 
üzündən  nəinki  tədqiqatlardan  kənarda  qalmış,  hətta  sovet 
təəssübkeşlərinin  qərəzli  münasibəti  ilə  üzləşmişdir.  Xalqımızın  mühacir 
övladlarının həyatı ilə maraqlanan, fəaliyyətini araşdıran, bu sahədə sanballı elmi-
tədqiqat  əsərlərinin  müəllifi,  yazıçı-jurnalist  Abid  Tahirli  yenicə  çapdan  çıxmış 
«Azərbaycan  mühacirət  mətbuatı»  kitabında  öz  araşdırmalarını  ilk  dəfə  toplu 
şəklində oxuculara çatdırır.  
Azərbaycanda, Türkiyədə, Rusiyada, Almaniyada, Fransada, Polşada, ABŞ-
da,  Argentinada  və  neçə-neçə  yaxın-uzaq  məmləkətlərdə  son  nəfəsinədək 
Vətənimizin istiqlalı ideyasına sadiq qalaraq, onun uğrunda fəal ideoloji mübarizə 
aparmış  mücahidlərin  əziz  xatirəsinə  ithaf  etdiyi  bu  kitabında  müəllif  onların 
İstanbulda  çap  etdikləri  «Yeni  Qafqasya»,  «Odlu  yurd»,  «Azərbaycan  yurd 
bilgisi»,  Parisdə  və  Berlində  çıxardıqları  «Azərbaycan»,  «İstiqlal»,  Ankarada 
buraxdıqları  «Azərbaycan»  adlı  nəşrlərin  müəllifləri,  burada  dərc  olunan 
materialların sənətkarlıq xüsusiyyətləri barədə geniş məlumat verir. 
A.Tahirlinin  öz  tədqiqatlarında  gəldiyi  nəticə  belədir  ki,  ilk  mühacir  nəşr 
Mirzə  Cəlilin  1921-ci  ildə  Təbrizdə  çapını  davam  etdirdiyi  «Molla  Nəsrəddin» 
jurnalıdır.  Çünki  Mirzə  Cəlil  bir  dövlətdən  başqa  bir  dövlətin  ərazisinə  keçmək 
məcburiyyətində  qalmış,  deməli,  mühacirət  həyatı  keçirmişdir.  Kitabın  ilk 
bölməsində  müəllif  böyük  filosof,  şair  Əlibəy  Hüseynzadənin,  mühacirət 
jurnalistikasının  görkəmli  nümayəndəsi  Əhməd  bəy  Ağaoğlunun,  yazıları  «Le 
Fiqaro»,  «Le  Revue  des  deux  Monges»  və  s.  kimi  Fransanın  tanınmış  qəzet  və 
jurnallarında  dərc  olunan  Ceyhun  Hacıbəylinin  də  həyat  və  fəaliyyətinə  ümumi 
nəzər salır və onların mühacir mətbuatı tarixindəki xidmətlərindən söhbət açır. 
Kitabda  sözügedən  hər  bir  qəzet  və  jurnal  haqqında  müfəssəl  məlumat 
verilir. Onların yaranma səbəbləri, bu nəşrləri araya-ərsəyə gətirənlərin əziyyətləri, 
mövzuların rəngarəngliyi geniş şərh olunur. 
1920-ci  ilin  aprel  işğalından  sonra  qırmızı  imperiyanın  caynağından  zorla 
qurtulan  Azərbaycan  mücahidlərinin  əksəriyyəti  qardaş  Türkiyəyə  pənah 
aparmışdı. 
O  dövrdə  mühacirətdəki  qələm  sahiblərimiz  Azərbaycandakı  bütün 
hadisələri diqqətlə izləyir və bu eybəcərliklərə öz münasibətlərini nəşr etdirdikləri 
qəzet-jurnallarda bütün dünyaya çatdırırdılar. 

 
354 
A.Tahirlinin  tədqiqatları  onu  da  sübut  edir  ki,  mühacirətdəki  qələm 
ustalarımız  tək  Azərbaycanın  dərdini  deyil,  imperiya  işğalı  altındakı  bütün  türk 
millətlərinin  başına  gətirilənləri  də  öz  yazılarında  dünya  xalqlarına  çatdırmışlar. 
Bizim  mühacir  nəşrlərimiz  çap  olunduqları  ölkələrin  kütləvi  informasiya 
vasitələrinin  də  diqqətindən kənarda qalmamış, yeri  gələndə mötəbər  mənbə kimi 
burada dərc olunan materiallara istinad edilmişdir. 
Bu  qəzet-jurnallar  həm  də  milli  mədəniyyətimizin,  ədəbiyyatımızın 
təbliğatçısı və daşıyıcısıdır. Vətəndə baş verən hər bir ədəbi-mədəni hadisə, yenilik 
mütləq  bu  nəşrlərin  səhifələrində  öz  əksini  tapırdı.  Qan-qada  ilə  dolu  şanlı 
tariximizin şahidləri və salnaməçiləri öz fədakar mübarizələri ilə tədqiq və təbliğ 
olunmaq haqqını qazanmışlar. 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 Mətanət AĞAYEVA 
            
 
 
 
 
 
           «Xalq qəzeti» № 255  
        5 noyabr 2002 
 
 
Sözdən yarananların sözü 
 
Filologiya  elmləri  namizədi, jurnalist  Abid  Tahirlinin  bu günlərdə  «Əbilov, 
Zeynalov  və  oğulları»  nəşriyyatında  çap  edilmiş  «Sözlə  yarananlar,  sözü 
yaşadanlar»  kitabı  xalqın  taleyində,  milli-mədəni  şüurunda,  tarixində  sözün 
rolundan söhbət açır. 
Bu  kitabda  XX  əsrdə,  xüsusilə  ötən  yüzilliyin  80-ci  illərinin  sonu,  90-cı 
illərinin  əvvəllərində  Azərbaycan  xalqının  tarixində  və  taleyində  iz  qoyan 
hadisələrə  milli  şüur,  milli  hərəkat,  milli  ideologiya  kontekstində  nəzər  salınır, 
hadisələr  şərh  edilir,  söz,  sənət  sahiblərinin,  siyasət  adamlarının  fəaliyyətindən 
bəhs olunur. Müəllifin qeyd etdiyi kimi, xalqımızın tarixi, mədəniyyəti, ədəbiyyatı, 
adət-ənənələri, həyat tərzi, xarakteri sözdə yaşayır, şifahi və yazılı ədəbi nümunələr 
söz  xəzinəmiz  millətin  ən  böyük  sərvətidir.  Bu  kitab  da  öz  sahiblərini,  onların 
irsini,  sözlərində  yaşayan,  müqəddəs  miras  kimi  nəsillərdən-nəsillərə  ötürülən 
məslək, əqidə və idealları, bu yoldakı cəfakeşliyi, fədakarlığı, eyni zamanda sözün 
insanda  yaratdığı  hiss-həyəcanı,  sevinc  və  kədəri  anmaq  kimi  bir  niyyətdən 
yaranmışdır. 
Kitabın  «Milli  hərəkat  milli  ideologiya  və  mətbuat»  adlanan  I  hissəsində 
1988-ci  ilin  yanvarından  nəşrə  başlayan,  elə  ilk  nömrələrindən  həm 
respublikamızda,  həm  qürbətdə  yaşayan  həmvətənlərimiz  arasında  böyük  marağa 
səbəb  olan,  səhifələrində  xalqı  düşündürən,  narahat  edən  problemlərdən  söhbət 
açan  «Vətən»  cəmiyyətinin  orqanı  «Odlar  yurdu»  qəzetinin  nəşr  tarixindən, 
fəaliyyətindən bəhs olunur. 
Bu qəzet zamanın çox təlatümlü bir dövründə nəşrə başlamışdı. Üç əlifba ilə 
çap  olunan,  xaricdəki  həmvətənlərimiz  arasında  da  geniş  yayılan  qəzetin  80-ci 
illərin sonu, 90-cı illərin əvvəllərində respublikamızı dünya ictimaiyyətindən təcrid 
edən informasiya blokadasını yarmaqda müstəsna xidmətləri danılmazdır. 

 
355 
Kitabın  II  fəslində  isə  A.Tahirlinin  Azərbaycanın  görkəmli  siyasi,  ictimai 
xadimləri, sənət adamları ilə müsahibələri verilib. 
«Tədqiqatlar  və  tədqiqatçılar»  adlanan  III  bölmədə  A.Tahirli  bir  neçə 
məqaləni ədəbi-mədəni, ictimai-fikir tariximizdə öz yeri olan Ceyhun Hacıbəylinin 
yaradıcılığına həsr etmişdir. Müəllif bu məqalələrdə oxucunu C.Hacıbəylinin həyat 
və  yaradıcılığı  ilə  tanış  edir,  onun  publisistikasında  islami  dəyərlərlə  bağlı 
faktlardan,  mətbuat  tariximizin  ilk  araşdırıcılarından  biri  kimi  bu  sahədə,  həm  də 
folklor sahəsində apardığı tədqiqatlardan söhbət açır. 
Sonuncu  bölmədə  isə  oxucular  «Son  ucu  ölümlü  dünya»  adı  altında 
müəllifin  valideynlərinə  həsr  etdiyi,  kövrək  notlarla  qələmə  alınmış  xatirələrlə 
tanış  olacaqlar.  A.Tahirli  bu  bədii-publisistik  qeydlərində  cəmiyyət  üçün  layiqli 
vətəndaşlar yetirən sadə zəhmət adamlarının portretini yarada bilib. 
 
 
    Mətanət AĞAYEVA 
 
 
 
 
 
 
          «Xalq qəzeti» 25 dekabr 2001 
 

 
356 
 
Qəzet və jurnal səhifələrindən qısa-qısa 
 
Söz silaha çevriləndə… 
 
Abid Tahirlinin «Əbilov, Zeynalov və oğulları» nəşriyyatında çapdan çıxan 
yeni  kitabı  «Sözlə  yarananlar,  sözü  yaradanlar»  adlanır.  Müəllif  yazdığı  qısa 
müqəddimədə özünün məramını və publisistik məqalələrdən, elmi araşdırmalardan 
ibarət toplunun məziyyətlərini səciyyələndirir. 
Kitab dörd fəsildən ibarətdir: birinci fəsli «Milli hərəkat, milli ideologiya və 
mətbuat»  adlandıran  Abid  Tahirli  imperiyanın  süqutundan  sonra  Azərbaycanda 
təbii  surətdə  başlanan  milli-azadlıq  hərəkatına  güzgü  tutur,  elə  o  zaman  yaranan 
«Vətən»  cəmiyyətinin  orqanı  «Odlar  yurdu»  qəzetinin  tarixi  fəaliyyətindən  bəhs 
edir.  Heç  təsadüfi  deyil  ki,  kitabda  təkrarən  nəşr  olunan  cəsarətli  publisistik 
nümunələrin də xeyli hissəsi vaxtilə adını çəkdiyimiz qəzetdə işıq üzü görüb. 
«Sözlə yarananlar, sözü yaşadanlar» kitabını geniş təhlil etməyə imkanımız 
yoxdur.  Ancaq  onunla  ilk  tanışlıq  göstərir  ki,  müəllif  ədəbi  sözü  ram  edə  bilib, 
silahına çevirə bilib. Yəni son cümləsinədək sözünü özünəməxsus şəkildə deməyə 
çalışıb, istəyinə nail olub. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ağacəfər HƏSƏNLĠ 
 
 
 
 
 
 
 
 
«Mədəniyyət» qəzeti, 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
     dekabr 2001 
 
 
 
Azərbaycan mühacirətinin təĢkilatlanma prosesi  
dönməz xarakter daĢıyır 
 
(A.Tahirlinin «Xalq qəzeti»nə müsahibəsindən) 
 
Azərbaycan  mühacirət  tarixinin  xanlıqların  işğal  dövründən  çox-çox 
əvvəllərə  getdiyini  söyləmək  olar.  Azərbaycanın  öz  tarixini  mükəmməl 
öyrənmədən  Azərbaycan  mühacirətinin  tarixi  ilə  də  bağlı  konkret  fikir  söyləmək 
böyük məsuliyyətdir. O ki, qaldı mühacirətin bugünkü mənzərəsinə, hesab edirəm 
ki, Azərbaycan mühacirəti bu gün təşkilatlanma dövründədir. Azərbaycan lobbisi, 
lobbilik hərəkatı barədə danışanlar yanılırlar və ictimai rəyi aldadırlar. Azərbaycan 
mühacirətinin sayı, yayıldığı coğrafi ərazi, sosial-siyasi tərkibi, maliyyə imkanları 
və yaşadıqları ölkələrdə tutduqları mövqeləri, həyat və düşüncə tərzi barədə dolğun 
məlumat toplamadan düzgün, real qənaətə gəlmək olmaz. Bu gün Türkiyə, Rusiya, 
Almaniya, ABŞ, Danimarka, İsveç, Kanada və bir sıra digər ölkələrdə Cənubi və 
Şimali Azərbaycandan çıxan yüz minlərlə, milyonlarla soydaşımız yaşayır. Onların 

 
357 
böyük əksəriyyəti müstəqil Azərbaycanla əlaqə saxlayır, onun bayrağını uca tutur, 
onunla qürurlanır və imkanları daxilində bu dövlətin mənafeyini müdafiə edirlər. 
Lakin  müxtəlif  siyasi  baxışlar  və  maliyyə  problemi  Azərbaycan  naminə  daha 
irimiqyaslı,  ardıcıl,  coşqun  fəaliyyət  göstərməyə  maneçilik  törədir.  Xaricdəki 
mədəniyyət  mərkəzləri  yalnız  müxtəlif  tədbirlər  zamanı  fəallaşırlar.  Fasiləsiz, 
proqramlı fəaliyyətdən bəhs etmək hələlik bir xoş arzudur. 
 
 
 
 
 
 
 
 Müsahibəni apardı: Qüdrət Piriyev 
 
 
  
 
 
 
 
«Xalq qəzeti» 14 oktyabr 2003 
 
 
Söz sərhəd tanımır 
 
Abid  müəllimlə  ilk  tanışlığım  qiyabi  olub.  Onun  dəyərli  alim,  istedadlı 
yazıçı,  gözəl  insan,  təcrübəli  mütəxəssis,  vəfalı  dost-yoldaş,  ləyaqətli  ailə başçısı 
olduğunu mənə neçə-neçə ziyalı danışmışdı. Elə oldu ki, özü ilə tanışlıqdan xeyli 
öncə  dostları,  həmsöhbətləri  ilə  görüşdüm.  Onların  mərifətindən,  davranış 
mədəniyyətindən  məmnun  oldum.  Özü  ilə  ilk  görüşümdə  onun  səbirlə,  təmkinlə, 
həyatdan gətirdiyi misallarla etdiyi söhbətlərini məmnuniyyətlə dinlədim. Bir neçə 
dəfə  müxtəlif  məclislərdə  olan  görüşlərimizdən  sonra  əmin  oldum  ki,  daha  bir 
dostum, qardaşım artıb. 
...İndi mənim şəxsi kitabxanamda Abid Tahirlinin avtoqrafla hədiyyə etdiyi 
bir çox kitabı var... 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ramin MƏMMƏDOV 
 
 
 
 
 
       Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü,   
 
 
 
 
 
       «Kredo» qəzeti, 28 sentyabr 2002 
 
«Azərbaycan mühacirəti» - sanballı tədqiqat iĢləri 
 
 
Yaradıcılıq qabiliyyətindən söz açarkən istər-istəməz mənəviyyat göz önünə 
gəlir. Atalar demiş: «Alim olmaq asandır, insan olmaq çətin». 
Abid  Həmid  oğlu  Tahirli  insan  kimi  yüksək  mənəvi  dəyərlərə,  əxlaqi 
keyfiyyətlərə malik olan bir ziyalı. Müəllim kimi doğru istiqamət verən, humanist 
bir öyrədici, dostluğunda sədaqətli və təmənnasız bir insan və ən nəhayət jurnalist, 
publisist, yazıçı, tədqiqatçı alim kimi istedadlı bir qələm sahibi. 
Abid  Tahirli!  20  ildən  çoxdur  ki,  Azərbaycan  mətbuatında  özünəməxsus 
yeri,  üslubu,  deyim  tərzi  olan,  kövrək  duyğulara  bələnən  bir  imza.  Və  20  ildən 
çoxdur  ki,  Abid  müəllim  yorulmaq  bilmədən  kitabxanalarda,  arxivlərdə, 
səyahətlərdə,  muzeylərdə  axtarır,  arayır.  Hər  axtarışından  sonra  sanballı, 
diqqətəlayiq bir əsər, kitab yaranır. Bu günlərdə «Tural-Ə» Nəşriyyatı Poliqrafiya 
Mərkəzi  tərəfindən  yüksək  tərtibatla  nəşr  olunan  «Azərbaycan  mühacirəti»  adlı 
əsəri onun oxuculara yeni töhfəsidir. 

 
358 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qərənfil DÜNYAMĠN qızı 
 
 
 
 
 
 
   «New press» qəzeti  2 iyun 2001 
 
 
 
«Azərbaycan mühacirət mətbuatı» 
 
Abid Tahirlinin əsərinin ikinci hissəsi də nəşr olunub 
 
 
zərbaycan  mühacirət  mətbuatının  ilk  və  sanballı  araşdırıcılarından  olan 
filologiya elmləri namizədi Abid Tahirlinin «Azərbaycan mühacirət mətbuatı» adlı 
əsərinin ikinci hissəsi bu günlərdə çapdan çıxıb. 
«Ozan» nəşriyyatında buraxılan 276 səhifəlik bu əsərin əvvəl nəşr olunmuş 
birinci  hissəsində  Azərbaycan  mühacirətinin  «Yeni  Qafqasya»,  «Odlu  yurd», 
«Azərbaycan yurd bilgisi» (İstanbul), «Azərbaycan» (Paris), «İstiqlal», «Qurtuluş» 
(Berlin),  «Azərbaycan»  (Ankara)  kimi  mətbu  orqanları,  onların  nəşr  tarixi,  milli 
istiqlal  uğrunda  ideoloji  mübarizəsi,  mövzusu,  ideya  istiqaməti,  habelə  yazarları, 
dərc  olunmuş  materialların  dil-üslub,  sənətkarlıq  xüsusiyyətləri  haqqında 
məqalələr verilib. 
Kitabda  həmçinin  ayrı-ayrı  mühacir  publisistlərin,  fərdi  yaradıcılıq  və 
fəaliyyəti  ilə əlaqədar  maraqlı  materiallar,  mühacirət  mətbuatının  tədqiqi  ilə bağlı 
müxtəlif müəlliflərin araşdırılmalarına münasibəti əks etdirən yazılar da oxucuların 
diqqətinə təqdim olunub. 
Kitabda  müəllifin  mühacirətin  digər  problemləri  ilə  bağlı  mətbuatda  dərc 
olunmuş  bir  sıra  aktual  məqalələri  də  verilib.  Kitab  ölkənin  ali  məktəblərinin 
jurnalistika  fakültəsinin  tələbələri  və  Azərbaycan  mühacirəti  problemi  ilə 
maraqlananlar üçün nəzərdə tutulub.