Abdumannopov boburbekning

Zamonaviy geodezik asboblar bilan poligonometriya punktlarida burchak o’lchash va svetodalnomer hajmda optik dalnomer yordamida masofa o’lchash bilan tanishish va o’rganish.

Amaliyot o’tash davrini 16-19-kunlarida “Zamonaviy geodezik asboblar bilan poligonometriya punktlarida burchak o’lchash va svetodalnomer hajmda optik dalnomer yordamida masofa o’lchash bilan tanishish va o’rganish’’ mavzusi bo’yicha quidagilarni o’rgandim:

Poligonometrioya yer sir-tidagi nuqtalarning oʼzaro vaziyatini aniqlash usullaridan biri. Serdaraxt va koʼp binoli joylarda triangulyatsiya oʼrniga qoʼllaniladi. Geodezik tayanch shoxobchalarini (q. Geodezik punkt) yasashda qoʼl keladi. Poligonometrik tarmoklar va yurishlarning anikdigi hamda navbatiga qarab, Poligonometriya triangulyatsiya talablariga javob beradigan 4 sinfga boʼlinadi. Geodezik tayanch shoxobchalari yordamida topografik sʼyomkalardagi tayanch punktlari tizimi tuziladi va qurilish loyihalari chi-ziladi. Poligonometriyaning tayanch punktlari shu punktlarni birlashtiruvchi toʼgʼri chi-ziklar (poligonometrik yurishlar)ni va ular orasidagi gorizontal burchaklarni oʼlchash yoʼli bilan aniqlanadi. Biror joyda 1, 2, 3,… p, p+h nuqtalarini tanlab olib, ular orasidagi masofa S, S2,… Sn lar, burchak r,, R2,…r„ lar oʼlchanadi. Tanlangan nuqtalar koordi-natalari biror nuqtaning maʼlum di-rektsion burchagi an asosida hisobla-nadi. Аmalda poligonometrik yurish maʼlum Ri nuqtadan boshlanadi. Koʼpincha, nazorat nuqtasi sifatida koordi-natalari aniqlangan oxirgi poligonometrik nuqta olinadi. Burchaklar, asosan, teodolit yordamida 1»—10» aniklikda, masofa Sj lar invar yoki poʼlat sim (lenta) bilan oʼlchanadi (yoki bazis usulida ham hisoblab topish mumkin), Uzunlik va burchak oʼlchash ishlarini katta hajmda olib borishni talab etishi, ish tamomlangunga qadar oʼlchash aniqligini nazorat qilib boʼlmasligi Poligonometriyaning kamchiligi-dir. Lekin bu usulda bir punktdan faqat ikkita yoʼnalishining koʼrinishi yetarli boʼlgani uchun tayanch punktlari zichligini ixtiyoriy ravishda oshirish mumkin. Poligonometriya usulining bu qulayligi ayniqsa shahar va qishloklarda katta masshtabli sʼyomkalar oʼtkazish ishlarida qoʼl keladi.
Joyda trassalash quyidagi jarayonlardan tashkil topgan:
Trassa loyihasini joyga ko‘chirish;
Burilish burchagini aniqlash;
Masofa o‘lchash. Piketlarni rejalash va piketlash daftarchasini to‘ldirib borish;
Doiraviy va o‘tish qayrilmalarini rejalash;
Trassani nivelirlash. Trassa bo‘ylab reperlarni o‘rnatish.
Trassani joyda loyihalash;
Trassani geodezik punktlarga bog‘lash;
Maydonlarni va o‘tish joylarini suratga olish;
Dala materiallarini qayta ishlash.Trassa plani va profilini tuzish.
Joyda trassalash joy bilan tanishish va atrofdagi mavjud geodezik punktlarni aniqlashdan boshlanadi. Loyihaviy boshlang‘ich ma’lumotlarga asosan joyda burilish burchaklarining holati aniqlangandan keyin, trassaning belgilangan yo‘nalishi kuzatiladi. Agarda burilish burchaklari orasida ko‘rinish bo‘lmasa, masala ancha murakkablashadi. Bu holda trassa yo‘nalishi quyidagi usullar yordamida aniqlanadi.
Agarda yaqin atrofda geodezik punkt bo‘lsa, trassa yo‘nalishi shu punktga bo‘lgan yo‘nalish orqali aniqlanadi.
Burilish burchagidan joydagi biror predmetga bo‘lgan yo‘nalishning astronomik azimuti aniqlanadi va shu yo‘nalish orqali trassa yo‘nalishi beriladi.
Trassa yo‘nalishining azimuti gidroteodolit yordamida berildi.
Ishlab chiqarishda ko‘pchilik hollarda trassa yo‘nalishi magnit azimuti yordamida beriladi.
Ba’zi hollarda AB yo‘nalishida birorta S nuqta belgilanadi.
Agarda C nuqta AB chizig‘ida yotmasa, µ § burchak qiymati 1800 dan farq qiladi. O‘lchangan µ §burchak va S1;S2 tomonlar yordamida ѓТ burchak hisoblanadi va AC tomon yo‘nalishidan ѓТ burchak qiymatiga kamaytirib AB yo‘nalishi aniqlanadi
ctgѓТ=µ § (IV.12)
ѓТ qiymati „b 1 dan oshmasligi uchun S1;S2 tomonlar o‘lchash aniqligini hisoblaymiz
µ § mѓЧ=µ §
Quyidagilarni µ § va ѓТ=1-20 qabul qilib, masofa o‘lchash nisbiy xatosi 1/100-1/200 va burchak o‘lchash xatosi 2-31 ekanligini aniqlash mumkin.
Bu yerdan ko‘rinib turibdiki, trassa yo‘nalishini aniqlash uchun burilish burchagi orasida teodolit yo‘li o‘tkazish kifoya. CC1 quyidagicha aniqlanadi;
CC1=S1 . sin ѓТ
Trassalashda asosan o‘ng burchaklar ѓТ1 ;ѓТ2 o‘lchanadi. Burchako‘lchashxatosi „ b0,51
Trassa o‘ngga qayrilganda burilish quyidagicha aniqlanadi;
ѓЪ o‘ng = 1800-ѓТ1 (IV.14)
Trassa chapga burilsa
ѓЪ chap = ѓТ2 -180 0 (IV.15)
Trassaning to‘g‘ri, uzun qismida (500-800 bo‘lganda) stvor nuqtalar o‘rnatiladi. Ular Do‘ va DCH da 1800 o‘lchash orqali o‘rnatiladi. Xatoligi „b11 ga teng.Trassalashda ikki xil masofa o‘lchash ishlari bajariladi. Birinchisi: burilish burchaklari va stvor nuqtalari orasidagi masofalarni o‘lchash. Joy sharoitiga bog‘liq holda masofa o‘lchash nisbiy xatoligi 1:100-1:200 bo‘ladi va u lenta yoki optik dalnomer yordamida o‘lchanadi. Ikkinchisi: piketlar oralig‘i, qayrilma elementlarini rejalashda, hamda tafsilotlargacha bo‘lgan masofalarni o‘lchashda bajariladi. Ular asosan lenta bilan o‘lchanadi.Piketlar 100m oralig‘ida o‘rnatiladi, ulardan tashqari plus nuqtalari va joyning xarakterli nuqtalari belgilanadi.