Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Esletpe: qaratpa aǵzanıń aldında áy, háy, ha, pay sıyaqlı tańlaq sózler yamasa qosımsha máni beriwshi janapaylıq xızmettegi sózler kelse, tutas bir intonaciya menen aytıladı hám arasına útir qoyılmaydı. Mısalı: Háy jasawıllar, tart qılıshtı. Ótemurat ata, há Ótemurat ata, xabarlas. Pay apajan-áy, sol nársege kewil bólgendey házir menil waqtım joq. Áy Áziz, bilip qoy, men heshkimnen qorqıp júrgenim joq.
Qaratpa aǵzalardıń stillik ózgeshelikleri
Qaratpa aǵzalar awızeki sóylew hám jazba stillerdiń kópshilik túrlerinde qollanıladı. Qaratpalardıń stillik xızmeti, kóbinese kórkem shıǵarmalarǵa qatnaslı bolıp keledi. Kórkem shıǵarmalarda qaratpa aǵzalar sóylewshiniń sóziniń obrazlılıǵın, emocional-ekspressivlik mánisin arttıradı. Qaratpalar monolog hám diolog tekstlerde, úndew, shaqırıq, buyrıq, daǵazalarda hám gazetalardaǵı publicistikalıq shıǵarmalarda jiyi qollanıladı. Mısalı: G’aniy ata, men sizdi atamday jaqsı kóremen, sonıń ushında sizge qolımnan kelgenshe járdemim bolsa ayaǵım kelmeydi. Qáne, Nurımbet, qaraǵım, ótken sabaqlıqlardaǵı úyretilgenlerdi asıqpay túsindirshi. Aralım, mángi jasaǵaysań! - dedi tolqınlanıp. Dostıńnan janıńdı ayama, ulım. Júdá erlepseń, Oraz bala, “júyrikke tomar, menmenge zawal”, - degen bul isiń durıs bolıptı.
Qaratpa agza xızmetin, kóbinese adam atları yamasa adamǵa qatnaslı sózler, janlı maqluq hám jansız zatlar, tábiyat qubılıslarınıń atamaları atqaradı:
1.Adam mánisindegi qaratpalarda sanalıq túrde dıqqat awdarıw, qaraw t.b. sıyaqlı ózgeshelikler boladı. Bul qaratpalar mánisinde tuwısqanlıq qatnas, kásip óner hámel hám xızmet, húrmet sıylasıq, erkeletiw-kishireytiw, ayaw-ashınıw, jek kóriw, kek etiw mánisindegi atawısh sózler qollanılǵanda, gáp kúsheytiwshilik, tásirsheńlik iye bolıp, stillik xızmet atqaradı. Mısalı: Inim, men saǵan haqıyqat tuwrı joldı aytıp atırman. Sharshap kelgen shıǵarsań, qaraǵım, biraz jatıp demińdi al. Ha, naysaplar, usınıń jolına túsip meni zıyanda qaldırıw niyetleriń bar-á?! Doslarım meniń, tarqıqqanda qol ushın berip, adasqanda jol siltep awır isti meniń menen teń bólisip atırǵan sizler-ǵoy. Óytip sadalıq etpe, nadan! Qırıma shıqsań salǵırttı shańaraǵıńnan shegirtkedey jawdıraman, aljıǵan, aqshash!
2.Qaratpalar janlı maqluqlarǵa qatnaslı bolıp kelgende, sóylewshi qaratpa sóz arqalı óziniń hártúrli sezimlik, arzıw-ármanların bildiredi. Mısalı: Jániwarım, sen de ana sútine toymay qalǵan jetimseń! Írazı bol, xosh endi, Gúlsarı!