Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

2.Qaraǵanda tirkewishi barıs sepligindegi atlıqlarǵa dizbeklesip is-hárekettiń isleniwiniń pikrdiń basqa bir predmetke tiykarlanǵanlıǵın bildiredi. Mısalı: Dostımnıń xatlarına qaraǵanda, ol jaqta úlken ózgerisler bolıp atırǵan.

Ayırımlanǵan ayqınlawıshlar da birqansha mánilik hám stillik ózgesheliklerge iye bolıp keledi. Olar kóbinese ulıwmalıq, abstrakt mánili sózlerge qatnaslı boladı. Sonlıqtan olar anıq mánili atlıqlardan hám mánisi biraz konkretlesken basqa da sóz shaqapları yamasa sóz dizbekleri arqalı bildiriledi.
Ayırımlanǵan ayqınlawıshlar ayqınlanıwshı aǵza menen mániles bolsa da, ekewiniń bir sóz shaqabınan bolıwı shárt emes. Onı, Tóreshti kóp uzamay-aq balalar úyine aldı.
Ayırımlanǵan ayqınlawıshlar gáp ishinde birgelkili bolıp ta keledi. Bunday jaǵdayda ayqınlanıwshı aǵza ulıwmalıq mánide aytıladı da ayqınlawıshlar ayqınlanıwshı aǵzanıń mánisin ulıwmalıqtan daralap kórsetedi. Mısalı: Adamnıń kelbetin belgileytuǵın qásiyetler – onıń sanalıǵı, miynetti súyiwshiligi, adamgershiligi, Watandı súyiwshilik sezimi mekteptiń tásiri astında hám onıń belsendi qatnasıwı menen tárbiyalanadı.
Ayırımlanǵan ayqınlawısh stillik jaqtan ózi ayqınlawshı aǵzanı kásibi, menshikli atına, laqabına t.b. belgilerine qaray túsindiredi. Mısalı: Arbaǵa jegilgen Sámen jorǵa – Gúlsarı da kútá ǵarrı edi.
Ayırımlanǵan ayqınlawısh ayqınlanıwshı aǵzanıń mánisin obrazlı etip, basqasha atawı arqalı túsindirilip keledi. Mısalı: Bul qorǵanıwdıń orayında dárwazlarǵa alıp baratuǵın bas joldan batısqa hám shıǵısqa qaray sozılǵan, topıraqtan islengen eki bekinis, jawıngerlerdiń tili menen aytqanda, eki “taǵı” dińkiyip turdı.
Ayırımlanǵan ayqınlawısh stillik jaqtan ayqınlanıwshı aǵzanıń mánisin teńew, salıstırıw arqalı ayqınlap keledi. Mısalı: Urıstan keyin salınǵan sawlatlı jaylar, Sálem jas júrekler – jasıl toǵaylar. (I.Yusupov)
QARATPA AG’ZALÍ GÁPLER
Qaratpa aǵzalar aytılajaq pikirge basqanıń dıqqatın awdarıw ushın sóylewshi tárepinen qollanıladı. Qaratpa aǵza gáp ishinde qaysı orında kelse de, intonaciya arqalı bólinip aytıladı. Mısalı: Ájaǵa, seni aǵam shaqırıp atır. Qáne, balalar, áńgimeni soń sóyelesemiz. Óytip sadalıq etpe, nadan! Sóylewshiniń sózine qaratılǵan adam yamasa basqa bir zatlardı, qubılıslardı bildiretuǵın sózlerge qaratpa aǵza delinedi.