Feyil mánili frazeologizmler: ala jipti kesiw (qatnasıqtı qoyıw), ańı ushıw (qorqıw), qulaq salıw
(tıńlaw), kóz tigiw (qaraw), araǵa ot taslaw (ǵajaw), ant ishiw (isendiriw), ájeli jetiw (óliw) t.b.
Kelbetlik mánili frazeologizmler: aqpa qulaq (umıtshaq), qara bet (arsız), awzı ashıq (ańqaw),
Pıshıq murnı batpaytuǵın (qalıń), awzın buwǵan ógizdey (úndemeytuǵın), qolı ashıq (saqıy).
Atlıq mánili frazeologizmler: awızbirshilik (tatıwlıq), ashkózlik (qanaatsızlıq), quw bas (jalǵız bas),
qara suw (qaynaǵan suw), ot bası (oshaq bası)
Ráwish mánili frazeologizmler: kózdi ashıp jumǵansha (tez), há demey, há-pá degenshe (tez), at ústi (ústirtin), kóz ushında (alısta), iyt ólgen jer (alıs).
LEKSIKOGRAFIYA
Sózliktiń túrleri
Til biliminiń sózliklerdi izlertleytuǵın tarawı leksikografiya dep ataladı. Sózlikler eń dáslep eki túrge bólinedi: enciklopediyalıq sózlikler hám filologiyalıq sózlikler.
Enciklopediyalıq sózliklerde sózler ańlatıp turǵan turǵan túsinikler hár tárepleme túsindiriledi, mánisi neni ańlatıwı, kelip shıǵıwı, ol haqqında ilimiy pikirler keltiriledi. Óz gezeginde enciklopediyalıq sózlikler universal enciklopediyalıq sózlikler hám arnawlı enciklopediyalıq sózlikler bolıp ekige bólinedi. Universal enciklopediyalıq sózliklerde turmıstıń túrli tarawlarına qatnaslı bolǵan sózler hár tárepleme túsindiriledi. Al arnawlı enciklopediyalıq sózlikler turmıstıń belgili bir tarawına baylanıslı sózlerge túsinik beredi. Máselen, medicinalıq enciklopediyalıq sózlikte medicinaǵa baylanıslı, matematikalıq enciklopediyalıq sózlikte matematikaǵa baylanıslı sózlerge hártárepleme túsinik beriledi. Qaraqalpaq tilinde tilinde ele enciklopediyalıq sózlik dúzilmedi. Onı dúziw qaraqalpaq til bilimi aldında turǵan áhmiyetli máslelerdiń biri bolıp esaplanadı.
Dostları ilə paylaş: |
