-qaq/-kek, -ǵaq/-gek, -qaq/-kek, -aq/-ek, -ıq/-ik, -q/-k
səhifə 73/248 tarix 02.12.2022 ölçüsü 0,6 Mb. #71983
Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare
-qaq/-kek, -ǵaq/-gek, -qaq/-kek, -aq/-ek, -ıq/-ik, -q/-k qosımtaları feyl túbirine jalǵanıp, is-hárekettiń sınlıq, sapalıq, belgilerin bildiretuǵın dórendi kelbetlikler jasaydı: urısqaq, tayǵaq, qorqaq, qashaq, úrkek, qıyıq, ısıq, kesik, jarıq, salpıldaq, jalpıldaq t.b.
-ma/-me, -ba/-be, -pa/-pe qosımtası feyil túbirine qosılıp is-hárekettiń belgisin bildiretuǵın dóredni kelbetlikler jasaydı: quwırma, jılıtpa, búrme, tókpe: quwırma balıq, jılıtpa awqat, búrme kóylek, tókpe shayır
-aq, -awıq/-ewik qosımtası feyillerge jalǵanıp, is-hárekettiń sol zatqa tán qásiyetin bildiretuǵın kelbetlik jasaydı: qorqaq, qashaq, jılawıq, súzewik, tebewik, shaqırawıq, tislewik t.b.
Kelbetliktiń sóz qoslıwı arqalı jasalıwı
Sózlerdiń qoslıwı arqalı qospa kelbetlikler jasaladı. Olar tórtke bólinedi: Biriken kelbetlikler, dizbekli kelbetlikler, jup kelbetlikler , tákirar kelbetlikler.
Birikken qospa kelbetlikler dep eki sózdiń birigiwinen jasalǵan kelbetliklerge aytamız. Olar jazıwda qosılıp jazıladı. Birikken kelbetlikler tómendgi sóz shaqaplarınıń qosılıwınan jasaladı:
Kelbetlik + kelbetlik: esersoq, áwmeser (awma-eser) aqquba t.b.
Kelbetlik + atlıq: ashkóz, jarımes, jalańayaq, qaqpas, jalańbas, sırǵaya (sur qıyal)
Atlıq + atlıq: qálemqas, almabas (almabas úyrek), suwmurın, jelókpe, piltaban t.b.
Atlıq + kelbetlik: tamaqsaw, esalań, kózashıq, qatıqulaq (qattı qulaq) t.b.
Atlıq + kelbetlik feyil: gúdibuzar, estiyar, janashır, qosjaqpas t.b.
Kelbetlik feyil atlıq: shaymiy (shayqalǵan miy)
Arttırıw dárejesindegi kelbetliklerdiń birigip ketiwinen: námnaǵan, appaq t.b.
Dizbekli qospa kelbetlikler eki yamasa onnan da kóp sózlerdiń dizbekleiwinen jasaladı. Olar jazıwda bólek jazıladı. Dizbekli kelbetlikler úsh túrli usıl menen jasaladı:
Kelbetlik + kelbetlik: qara ala , gúreń qızıl, qara torı, torı ala, aq boz, ala qasqa , qan jılım t.b.
Atlıq+atlıq: er júrek, qoyan júrek, tas bawır, piste murın t.b.
Kelbetlik+atlıq: aq kókirek, haq kewil , qayıń qaptal t.b.
Kelbetlik+atlıq+kelbetlik: qızıl shıraylı, aq saqallı, kók kóylekli t.b.
Sanlıq+ráwish+dórendi kelbetlik: bes qalalı, tórt tuyaqlı, úsh aynalı, kóp aǵzalı t.b.
Dostları ilə paylaş: