Abş VƏ azərbaycan nəSRİNDƏ MÜhariBƏ MÖvzusunda əSƏRLƏRİn janr xüsusiYYƏTLƏRİ

“Müharibənin tragik mənzərəsinin hekayə janrında əksi” 
adlı üçüncü paraqrafda müharibənin özülünü, bütün faciələrin 
bünövrəsini təşkil edən ən ağrılı, mənəvi və əxlaqi gerçəkliyi əks 
etdirən didərginlik mövzusu ədəbiyyatda nəticə etibarilə xalqın 
faciəsi 
səviyyəsində 
ümumiləşdirildi. 
Qədim 
tarixi 
məskənlərimizi, ulu babalarımızın, oğuz ellərinin yaşadığı 
torpaqlar, Dədə Qorqudun, Beyrəyin gəzdiyi müqəddəs yerlərin 
ermənilərin əlinə keçməsinə bu dövr ədəbiyyatında səslənməyə 
başlamışdır.

“Qəddarlığın, 

insafsızlığın 
həddi-hüdudu 
yox 
idi. 
Meyitlərdən bəzisinin başı kəsilmiş, gözləri oyulmuş, bəzisinin 
sifətində bıçaqla şırımlar açılmışdı. Burada heç kimə nə qocaya, 
nə hamilə qadına, nə də körpə uşağa, nə xəstə anaya rəhm 
olunmamışdı. Bu XXI əsrin astanasında erməni vəhşiliyinin 
növbəti mənzərəsiydi”.
10
İnsanların daha çox heyvani hərəkətlərini təsvir edən 
müəllif canavarın qarlı çöldə rast gəldiyi meyitləri iyləyib geri 
çəkilməsini göstərməklə azərbaycanlıları vəhşicəsinə qətlə 
yetirən erməni daşnaklarını çöldəki canavarlardan betər 
olduğunu göstərir.
“Yerindən-yurdundan didərgin düşmüş, yağı mərmisi ilə 
sinəsi 
parçalanmış anasını 
meşədə 
torpağa tapşırmış, 
9
Mirələmov H. Xəcalət. Gənclik. Bakı: 2002, – s. 209 
10
Yenə orada – s. 99. 

---

24 
ciyərparalarından qopmuş, üstəlik, yaralanmış, əli-ayağı 
donmuş, niyyətini, məramını bilmədiyi yalquzaqla üzbəüz 
qalmışdı. Vətən vaxt anlamını itirmişdi. İki gün iki il qədər uzun 
göründü ona, əvvəl elə bildi ki, canavar onun üstünə atılmağa 
hazırlaşır. Bəs niyə atılmır, nəyi gözləyir? Bayaqdan canavar onu 
daban-dabana izləyirdi. İndi ac vəhşi hərəkətlərindən peşman 
olmuşdu? Vətən süründükcə o da geri çəkilirdi”.
11
“Xəcalət” povesti xəstə Didara baş çəkməyə gələn sinif 
yoldaşları “bir-birinin əlindən tutur, alayarımçıq binanın giriş 
qapısını axtarırlar”.
12
Povest Qarabağ qaçqınlarının həyat 
hekayələrinə həsr olunmuşdur.
Əsəri oxuyandan sonra “Xəcalət” kimi adlandırılmış 
povestə bir neçə cavab tapırsan. Bu vətəni qoruya bilməmək 
xəcaləti idi. Minlərlə şəhid yurddaşının ruhları qarşısında çəkilən 
xəcalətdi, bu, övladının daxili iztirablarına cavab verə 
bilməməyin, dost köməyinə vaxtında çata bilməməyinin 
xəcalətidi və övladlarının törətdikləri cinayətlərə görə, gələcəkdə 
bəşəriyyət qarşısında cavab tapa bilməyəcək erməni xalqının 
xəcalətidi.
Xocalı faciəsi Qarabağ müharibəsinin ən dəhişətli 
səhifəsidir. 
Tədqiqat işinin dördüncü paraqrafı