Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti stansiya va podstansiyalarning elektr qismi

Laboratoriya ishni bajarilish tartibi. 
1. Elektr apparatni ko`zdan kechirish va uning ishlay olish yoki ishlay 
olmasligini aniqlash. Yuqori voltli kichik xajmli moyli uzgichning pasport 
ma'lumotlari yozib olinadi. 
2. Yuqori voltli kichik hajmli moyli uzgichning so`zga-luvchan va 
so`zgalmas kontaktlarini korpus bilan hamda ular orasidagi izolyatsiya qarshiligi 
megoommetr bilan o`lchanadi: "A" faza uchun: 
R (o`zgaluvchi kontakt - korpus) = . . . ; 
R (o`zgalmas kontakt - korpus) = . . . ; 
R (o`zgaluvchi kontakt - o`zgalmas kontakt) = . . . ; 
Bunday o`lchashlar boshqa fazalar uchun ham, huddi shunday usulda 
amalga oshiriladi. 
3. Yuqori volt kichik xajmli uzgich kontaktlarini o`tish qarshiligi o`lchanadi. 
O`lchov har bir faza uchun Vitston ko`prigi orqali amalga oshiriladi. O`lchov 
ishlari olib borilayotgan paytda ulangan holatda bo`lishi kerak. 
4. Uning kontaktlarini ulash va uzish vaqti elektr sekund o`lchagich 
yordamida o`lchanadi. Uning ulanish vasti (9.1 - rasm) sxema bo`yicha aniklanadi. 
Uning o`z vaqti esa, 9.2 - rasmdagi shema bo`yicha aniqlanadi. Uning 
kontaktlariga kuchlanish bir vaqtda berilishi uchun (R) biriktirib - uzgichni 
qo`llanadi. 
5. VMB-10 rasumdagi yuqori voltli kichik hajmli uzgichni ulash va uzish 
PS-10 rusumdagi elektr magnitli yuritma mexanizmi so`llaniladi. PS-10 rusumli 
yuritma mexanizmi asosan, ulash va uzish galtaklariga ega. Uning ulash galtagi 
40-50A o`zgarmas tok talab qiladi, u doimiy tok elektrmagnitli ulagich yordami 
bilan ulanadi. 

---

9.1. Uzgichni o`lchach baqtini o`lchobchi sxemasi 
9.2. Uzgichni uzatish daqtini o`lchovi 
9.3. Elektromagnitli uzgich va ajratish g‟altaklarini qaetarish va ishlash 
kuhlanishlarini. 
9.4. Fazalarni bir vaqitda ulanishini aniqlovchi sxema. 

---

Moyli uzgich elektr zanjirini uzish uchun uzish galtagiga 5A o`zgarmas tok 
beriladi. 
Hozirgi kunda ishlab chisarishda to`rt hil elektr yuritma mexanizmlari 
so`llaniladi. Ular quyidagicha: 
1..Prujinali yoki prujina elektr yuritgichli; 
2. Elektr magnitli; 
3. Pnevmatik (Xavoli); 
4. Pnevmogidravlik; 
Moyli uzgichning yuritma mexanizmlaridagi galtak quyidagi tartibda 
tekshiriladi: 
a) izolyatsiya qarshiligi 1000V li megommetr yordamida o`lchanadi; 
b) uning kontaktlari, galtakning Om qarshiligi Vitston ko`prigi yordamida 
o`lchanadi; 
v) elektr magnitli ulagich va galtaklari va ulash hamda uzish kuchlanishlari 
voltmetr yordamida o`lchanadi. O`lchov 9.3-rasmdagi shema asosida amalga 
oshiriladi, bunda, R = 1000 Om; V= 0 † 300V (voltmetr). 
Sxemaga kuchlanish beriladi. Galtakka kuchlanish uning ishlaguniga qadar 
oshirib boriladi. Uning ishlash kuchlanishi voltmetr yordamida o`lchanadi. 
Shundan so`ng, elektrmagnitli ulagich qaytguniga qadar kuchlanish pasaytiriladi. 
Moyli uzgich elektr magnitli yuritma mexanizmining ulagichni qaytish kuchlanishi
voltmetr yordamida o`lchanadi. Amalga oshirilgan uchta o`lchov natijalarining 
o`rtacha qiymati asos qilib olinadi. 
6. Fazani bir vastda ulanishini aniqlash quyidagicha amalga oshiriladi. 9.4 - 
rasmdagi shema yigiladi. Yuritma mehanizmi so`l kuchi yordamida sekinlik bilan 
harakatlantirilib, yuqori voltli kichik xajmli uzgich ulanadi. Uning har bir fazalarni 
ulash hasidagi xabarni berish, zanjirga ulangan hamma chiroqlarni bir vaqtda 
yonishi bilan aniqlanadi. 
Yuqori voltli kichik xajmli ulab - uzgichni ulash va uzish, yordamchi 
apparatlar va uning yuritma mexanizmlarini ishlashi kuzatiladi.