Academic Research in Educational Sciences Volume 3

partiya”ga, 
asli 
badaxshonlik 
bo`lgan, 
Muhammad 
Valixon 
rahmarlik 
qilgan. 
Keyinchalik, 
u 
Afg’onistonning mashhur siyosiy arbobi bo’lib yetishadi. U bilan 

---

Academic Research in Educational Sciences 
Volume 3 | Issue 6 | 2022 
ISSN: 2181-1385 
Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1 
 
 
 
 
1139
 
June, 2022 
https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal 
bir qatorda Said Qosim Lag’moniy, Mir Zamoniddinxon, Mir Yorbek Darvaziy, 
Nizomiddinxon Arg’andivol, Javharshoh G’urmandiy va boshqalar ham bu guruhga 
a’zo edilar. Ular birgalikda amir Habibullaxonni taxtdan tushirib, o’rniga 
Omonullaxonni taxtga ko’tarmoqchi edilar. Chunki shahzoda “yosh afg’onlar”
g’oyaviy ta’sirida ulg’aygan edi. Ular birgalashib otaliq-Nasrullaxonni qo’lga olishga 
harakat qilar edilar. Chunki Nasrullaxon saroyda katta ta’sirga ega edi. 
“Yosh afg’onlar” harakati orasida aristokrat va o’qituvchilardan tashqari 
armiya ofitserlari, yirik savdogarlar, yirik yer egalari ham bor edi. Ular o’rtaga 
Qur’on, shashka va qalamni qo’yib ont ichadilar. Bu yerda Qur’on – islom dini 
qonun-qoidalari bo’yicha eng muqaddas kitob, shashka – mustaqillikka erishish 
belgisi, qalam – harakat qilish timsoli deb bildilar. 
Tez orada “yosh afg’onlar” harakati qatnashchilari orasida ham sotqinlar 
borligi ma’lum bo’ldi. Ular saroy amaldori Muhammad Azimxon, o’qituvchi 
Muhammad Kabirxon va Toj Muhammad Pag’moniy edilar. Ular 1909-yilda amirga 
harakat yetakchilarini sotadi.Shundan so’ng ko’pchilik harakat yetakchilari 
qatag’onga 
uchraydilar.Ko’pchilik 
qamoqqa 
olinadi. 
Ulardan 
7 
tasi 
o’limgamahkumqilinadi. Qatag`on ularning irodalarini sindira olmadi, aksincha, 
ularga yanada kuchliroq harakat qilish zarurligini uqtirib qo’yildi. Endilikda ular 
katta kuch bilan harakat qila boshladilar. O’z oralaridagi sotqinlar tez orada fosh 
qilingach, tarkib yana bir bor ko’zdan kechirilib chiqildi. Ular kurashning g’oyaviy 
usulini qo’llashga harakat qildilar.Davlatda butunlay yangicha mafkura targ’ib etila 
boshladi. Bu g’oyalar tizimi butun xalq ongiga singdirildi. 
Afg’on ma’rifatparvarlari mamlakatning mustaqil taraqqiyot talablariga mos 
keluvchi qiziqishlarini jamiyatga tatbiq etishga harakat qildilar. Ular shuni 
ta’kidlaydilarki, Afg’onistondagi milliy taraqqiyot va ijtimoiy jarayonlar afg’on 
jamoatchiligi butkul mustaqillikni, suverenitet va ozodlikni qo’lga kiritguncha 
ro’yobga chiqadi. Hukumatga qarshi ko’tarilgan qo’zg’alon tufayli afg’on 
taraqqiyparvarlari qo’lga tushib qoldilar. Ko’pchilik qamoqqa olinadi. Ulardan 7 tasi 
o’limga mahkum qilinadi, 38 tasiuzoq muddatli qamoq jazosiga mahkum 
etildi.O’limga mahkum etilganlar orasida Muhammad Sarvarxon va Javxar shoh 
G’urbandiylar bor edi. Ular ma’rifatparvarlarning ilg’or vakillari edilar. 
Qamalganlarning ko’pchiligi Habibullaxon o’limidan so’ngina ozodlikka 
chiqadilar. Sotqinlar amir tomonidan mukofotlandi. Amir tarafdorlari Kobuldagi 
barcha yangi usuldagi maktablarni yopishga qaror qiladilar. Shundan so’ng 
Hirot,Qandaxor va Jalolobod shaharlarida ham yosh afg’onlarga 
qarshi harakatlar keng quloch yozadi. 

---