Kerak o‘z chobuki qotilvashi majnunshiorimkim,
Buzug‘ ko‘nglumdin o‘zga yerda javloni samand etmas.
Bularning barchasi ko‘ngil tufayli sodir bo‘ladi.
Ko‘ngul uz charx zolidin, fiibin yema kim, oxir
Ajal sarishtasidin o‘zga bo‘ynung‘a kamand etmas.
Kunlardan bir kun yorning iliq mehr ko‘rsatib qolishi ehtimoli («Ul oy o‘tlug‘ yuzin ochsa») ham yo‘q emas. Ana shunda ko‘z tegmasligi uchun lirik qaramon isiriq solishga tayyor. Ammo bu isiriq donachalari muhabbat urug‘lari bo‘lishi shart:
Ul oy o‘tlug‘ yuzin ochsa, Navoiy, tegmasin deb ko‘z,
Muhabbat tuxmidin o‘zga ul o‘t uzra sipand etmas.
Ushbu g‘azal faqat mazmuni bilangina emas, balki shu mazmunga xos va muvofi bo‘lgan shakliy jihatlari, tasvir vositalari bilan ham e’tiborga molik. Xuddi shuning uchun ham mazkur g‘azal hozir ham archamizning e’tiborimizni tortadi, ko‘ngillarga zavq-u huzur beraveradi.
QIT’ALAR
Qit’a Navoiy lirikasida alohida mavqega ega bo‘lgan janrlardan biridir. U shakliga ko‘ra g‘azalga yaqin turadi. Undan faqat dastlabki bayt qofiasining erkinligi bilan farqlanadi. Uning qofialanish tartibi a : a, d : a, e : a, f : a, ... ko‘rinishida bo‘ladi. Odatda, qit’aning eng kichik shakli ikki baytdan iborat bo‘ladi. Qit’aga aniq chegara qo‘yilmagan. U ko‘proq falsafi, ijtimoiy-siyosiy, axloqiy-ma’naviy masalalarni tilga olishi bilan ajralib turadi. Ma’lumki, mumtoz adabiyotda ayrim janrlar (masalan, ruboiy, tuyuq) uchun qat’iy
vaznlar belgilab qo‘yilgan. Qit’a bu jihatdan ham erkindir. U aruzning istalgan vaznida yaratilishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: |
