Adabiyot insonlarni tarbiyalaydigan, ruhiyatini oziqlantiradigan, taʼbir joiz boʻlsa "koʻzlarini ochadigan" beqiyos kuch, inson aqliy va ruhiy omiling mahsulidir

Obrazlik tafakkur tabiati
San'atning obraz vositasida fikrlashi uning spetsifik, ya'ni tur sifatida belgiIovchi xususiyatidir. San'atkor badiiy obraz vositasida dunyoni anglaydi, o'zi anglagan mohiyatni va o'zining anglanayotgan narsaga hissiy munosabatini ifodalaydi. Shu ma'noda obraz adabiyot va san 'atning fikrlash shakli, usuli sanaladi; obrazlar vositasida fikrlagani uchun ham adabiyot va san'atga xos fikrlash tarzi «obrazli tafakkur» deb yuritiladi.
Obrazli tafakkur bilan tushunchalar vositasidagi tafakkur tarzining farqi nimada? Bundagi farqni yorqinroq tasavvur etish uchun fan va badiiy adabiyotni qiyoslab ko'rish mumkin. Misol uchun, bir xiI masala yuzasidan fikr yuritayotgan olim va shoirni olib ko'raylik. A.Oripovning ``Ayol`` she'ri hammangizga tanish, unda ikkinchi jahon urushida eridan yosh beva qolgan, umrini farzandiga bag'ishlagani holda sadoqat bilan yashagan ayol haqida so'z boradi. Shoir ko'z oldimizda konkret ayolni, uning foje taqdirini gavdalantirish orqali umuman urush haqida, uning oqibatlari haqida, og'ir damlarda sinaluvchi insoniy hislar haqida mushohada yuritadi. Xo'p, xuddi shu she'rdagi masala xususida, masalan, tarixchi olim qanday fikr yuritadi: «Ikkinchi jahon urushi janggohlariga ... -, ... -yillarda tug'ilgan yigitlar to'la safarbar etildi. U rush harakatlarida sho'ro hukumati insonni tejash yo'lidan bormadi, janggohlarda ... nafar jangchi halok bo'ldi. Buning natijasida urushdan so'ng jamiyatda erkak va ayollar nisbatida nomutanosiblik 62 yuzaga keldi, demografik vaziyat tanglashdi. Ko'plab ayollar yolg'iz umrguzaronlik qilishga mahkum bo'ldi. Jamiyatda «yolg'iz ayoh> toifasi yuzaga keldi». Ko'rib turganimizdek, olim shoirdan tamomila farqli yo'ldan boradi, uni umumlashtirilgan faktlargina qiziqtiradi. Olim I' konkret inson taqdiri haqida emas, undan o'zini chetlashtirgan l II (abstraktlashgan) holda umumlashmalar, tushunchalar asosida fikr yuritadi. Ma'lum bo'ldiki, mohiyat e'tibori bilan shoir va olimni o'ylantirayotgan muammo bitta.
Obraz xarakter tip umumiylik va o'ziga xosliklar
Badiiy asarlarni mutolaa qilar ekanmiz, avvalo, uning bosh qahramonlariga e’tibor qaratamiz. Ularning barchasi adabiyot nazariyasida aniq belgilarga ega. Qaysi birini ushbu maqoladan bilib olamiz.
Rus adabiy tanqididagi "obraz" so'zi bir nechta ma'noga ega.
Birinchidan, barcha san'at majoziy, ya'ni. voqelik rassom tomonidan tasvirlar yordamida qayta tiklanadi. Obrazda umumiylik, umumiylik individuallik orqali ochiladi, o'zgaradi. Shu ma'noda aytishimiz mumkin: Vatan timsoli, tabiat timsoli, inson qiyofasi, ya'ni. Vatan, tabiat, insonning badiiy shaklidagi obraz.Ikkinchidan, yoqilgan til darajasi asar obrazi “trop” tushunchasi bilan bir xil. Unday bo `lsa keladi metafora, taqqoslash, giperbola va boshqalar haqida, ya'ni. she’riy tilning obrazli vositalari haqida. Agar asarning obrazli tuzilishini tasavvur qilsak, unda birinchi obrazli qatlam obraz-detallardir. Ulardan ikkinchi obrazli qatlam o'sib boradi, u harakatlar, hodisalar, kayfiyatlardan iborat, ya'ni. bularning barchasi o'z vaqtida dinamik ravishda joylashtiriladi. Uchinchi qatlam - qahramonlar va vaziyatlar, o'zlarini ziddiyatlarga duchor bo'lgan qahramonlar tasvirlari. Taqdir va dunyoning ajralmas tasviri uchinchi qatlamning tasvirlaridan shakllanadi, ya'ni. borliq tushunchasi.Qahramon obrazi - qahramonning individual qiyofasidagi insoniy xususiyatlar, xarakter xususiyatlarining badiiy umumlashtirilishi. Qahramon hayratni uyg'otishi yoki jirkanishi, ishlarni qilishi, harakat qilishi mumkin. Tasvir shunday badiiy toifa... Siz, masalan: "Men Molchalin obrazidan nafratlanaman" deb ayta olmaysiz. Jimning turini mensimaslik mumkin, ammo uning badiiy hodisa sifatidagi tasviri Griboedovning mahoratiga hayrat uyg'otadi. Ba'zan "obraz" tushunchasi o'rniga "xarakter" tushunchasi qo'llaniladi.“Xarakter” tushunchasi “obraz” tushunchasidan kengroqdir. Qahramon - bu asardagi har qanday qahramon. "Lirik qahramon" o'rniga "lirik qahramon" deb ayta olmaysiz. lirik xarakter". Lirik qahramon - lirik asardagi qahramon obrazi, kechinmalari, his-tuyg'ulari, fikrlari muallifning dunyoqarashini aks ettiradi. Bu yozuvchi-shoirning badiiy" qo'sh "qo'shilib, o'ziga xos xususiyatga ega. ichki dunyo, sizning taqdiringiz.