Ağri fizyopatolojiSİ Ülker yağCI, Mustafa saygin

Ağrı İletiminde Sinaps İlişkisi

Arka boynuzdaki ikinci sıra nöronlar projeksiyon, ek-

sitatör ve inhibitör olmak üzere üç çeşittirler. Projeksi-

yon nöronları (santral geçiş hücreleri), oluşan sinyal 

ve impulsları anterolateral afferent sistemden üst mer-

kezlere iletirler. Projeksiyon nöronlar iki gruba ayrılır. 

Birinci grup nöronlar nosiseptif spesifik (NS) nöronlar-

dır ve lamina I’de yoğun bulunurlar ve sadece Aδ ve 

C-lifleri ile uyarılan projeksiyon nöronlardır. İkinci grup 

ise Wide Dynamic  Range (WDR) nöronlarıdır. WDR 

nöronları Lamina I ve V’de bulunurlar. Hem nosisep-

törlerden hem de düşük eşikli mekanoreseptörlerden 

lif uyarımı alan nöronlardır.  WDR nöronları, afferent 

A ve C-lifleri ile nosiseptif olmayan ve nosiseptif giriş-

ler dahil olmak üzere her tür somatosensoriyal uya-

ranı alırlar. WDR hücreleri bu sinyalleri merkezi sinir 

sisteminin daha yüksek alanına yansıtır. Bu nedenle, 

spinal WDR nöronu, ağrı koşullarında hipereksitabilite 

gösterdiği için ağrı derecesini değerlendirmek için uy-

gundur. Nosiseptif işlemede ve sinir hasarından sonra 

periferik uyarılara artmış spontan ateşleme ve artmış 

yanıt sergiler. WDR, zararlı tekrarlayıcı uyaran yoğun-

luğun  giderek  artışta  olması  “windup”  olarak  bilinen 

fenomeni de gösterir. Windup, kalıcı ağrı ve hiperal-

jezik  durumların  gelişimini  tetiklediği  mekanizmalar-

da  incelenen  en  önemli  göstergedir  (13).  Eksitatuar 

nöronlar, ağrılı uyaranı ya projeksiyon nöronlarına ya 

da spinal refleksleri uyaran motor nöronlara iletmekle 

görevli nöronlardır. İnhibitör nöronlar, nosiseptif uya-

ranın kontrolünde rol oynamaktadır (4, 10, 14).  

Omuriliğin  dorsal  boynuzu,  birincil  duyusal  liflerin 

esas  olarak  yüzeysel  lamina  I’de  ve  derin  laminada 

(V.) yer alan nöronları aktive ettiği ağrı yollarındaki ilk 

entegrasyon  bölgesidir.  Bu  bağlantılar  monosinaptik 

veya polisinaptiktir. İnternöron karmaşık ağı denilebi-

lir. Spinal dilimlerdeki in vitro kayıtlar, dorsal boynuz-

daki nosiseptif giriş entegrasyonunun sadece sinaptik 

plastisiteye değil, aynı zamanda dorsal boynuz nöron-

ların içsel elektriksel özelliklerine ve nörotransmitterler 

tarafından  modülasyonuna  dayandığını  ortaya  koy-

muştur. Spinal sensitizasyon için belirleyici olabileceği 

söylenilebilir (15).

Periferik reseptörlerden Aδ ve C-lifleri ile gelen ağrı; 

A  beta  (Aβ)  lifleri  ile  gelen  ağrısız  (dokunma,  prop-

riyosepsiyon  ve  vibrasyon)  uyarılar  dorsal  spinal 

gangliyon (DSG) yolu ile medulla spinalis arka boynu-

zundaki Rexed (1952) tarafından tanımlanan 8 farklı 

laminadan çeşitli ağrılı uyaranlar belirli bölgelerle bu-

luşurlar. A-delta ve C liflerinin sinaptik hedefi I. Lami-

nada (lamina marginalis) ve II.–III. laminada (substan-

siya  jelatinoza)  bulunan  nosiseptif-spesifik  hücreler 

(ki bunlar sadece Aδ ve C lifleri ile sinaps yapar) ve V. 

Laminadaki WDR nöronlardır. WDR nöronlar ağrısız 

uyarıları taşıyan Aβ lifleri ile de sinaps yaparlar. Kalıcı 

ağrı ve hiperaljezinin altında yatan, tekrarlayan zararlı 

211

t