Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

D MX
n
 =(N
x
-N
nor
).SMM
x
 
Bunda: DMX
n
 – material xarajatlari summasini material narxning uzgarishi hisobiga chetlanishi; 
N
x
- sarflangan materiallarning haqiqiy, narxi; 
N
nor
 – sarflangan materiallarning normativ narxi; 
SMM
x
 – haqiqatda sarflangan materiallar miqdori. 
Xarajatlar summasiga sarflangan materiallar miqdorini uzgarishi 
hisobiga chetlanishlar ta’sirini aniqlash uchun material xarajatning 
haqiqiy miqdori va normativ buyicha material xarajatlar,miqdori 
orasidagi farqni materiallarning normativ qiymatiga kupaytirish kerak: 
D MX 
miq
 = (SMM
x 
– SMM
n
) .MN
nor
 
Bunda: DMX 
miq 
– material xarajatlari summasini sarflangan materaillar miqdorini uzgarish 
hisobiga chetlanishi; 
SMM
x
 – haqiqatda sarflangan materaillar miqdori; 
SMM
n
 – normativ buyicha sarflangan materaillar miqdori; 
MN
nor 
– sarflangan materaillarning normativ qiymati. 

---

38 
 
Mehnat haqi xarajatlari mehnat qiymati va foydalanilgan mehnat 
qiymati va foydalanilgan mehnat miqdorini hisobga olgan holda 
aniqlanadi. Shunga bog’liq holda tahlil mobaynida ikkita omil ta’sirini 
hisobga olish zarur: 

mehnat haqi urtacha stavkasining uzgarishi; 

ishlangan vaqtning chetlanishi. 
Mehnat haqi stavkasining urtacha uzgarishi ta’sirini aniqlash uchun 
mehnat haqining haqiqatdagi normativ stavkalar urtasidagi farqni 
haqiqatda ishlangan vaqtga (agar soatbay mehnat haqi bulsa) yoki ishlab 
chiqarilgan mahsulot soniga (agar mehnatga ishbay asosida haq tulash) 
kupaytiriladi. Uning formulasi: