Amea botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci IL, XXXII cild
Yüklə 7,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SUMMARY EVALUATION OF GENETIC DIVERSITY OF RYE ACCESSIONS ACCORDING TO THE BIOMORPHOLOGICAL TRAITS
- UOT 633:11:547.979.7 BƏRK BUĞDA ( T.DURUM L.) NÖVMÜXTƏLIFLIKLƏRININ ABIOTIK STRES AMILLƏRƏ DAVAMLILIĞI
- РЕЗЮМЕ УСТОЙЧИВОСТЬ НЕКОТОРЫХ ГЕНОТИПОВ ТВЕРДОЙ ПШЕНИЦЫ К АБИОТИЧЕСКОМУ СТРЕСУ
- UOT 633.11:631.527
|
Klaster analizi Ward metodu əsasında tədqiq olunan 56 çovdar genotipini bütün kəmiyyət əlamətlərinin orta qiymətləri əsasında 4 əsas qrupa ayırmışdır (Şək. 1). Birinci klaster tədqiq olunan genotiplərin əksəriyyətini – 30-nu özündə birləşdirir. Bu qrupa aid olan nümunələr məhsuldarlıq və onun komponentlərinin yüksək göstəriciləri ilə seçilirlər. İkinci klaster genotiplərin 17.85%-ni təşkil edir. Bu klasterdə qruplaşan nümunələr 22, 40, 9, 17, 42, 13, 19, 35, 21 və 51 nömrəli genotiplərdirlər. Üçüncü klasteri təşkil edən 53, 56, 52, 54 və 55 nömrəli genotiplərdə min dənin kütləsi, əsas sünbüldəki dənlərin sayı, sünbüldəki sünbülcüklərin sayı əlamətlərinin maksimal qiymətlər alması diqqəti cəlb edir. Aparılmış klaster analizi principle component analizinin nəticəsini təsdiqləyərək, tədqiqata daxil edilən yeganə yabanı çovdar genotipini digərlərindən ayıraraq, dördüncü klasterdə lokallaşmasına səbəb olmuşdur.
Məlumdur ki, fenotipik əlamətlər mühitlə genotipin birgə təsiri nəticəsində formalaşır, başqa sözlə desək, biomorfoloji əlamətlərin yaranmasında mühitin təsiri qaçılmazdır. Bu baxımdan genotiplərin biomorfoloji əlamətlər əsasında genetik müxtəlifliyini öyrənərkən ən əhəmiyyətli işlərdən biri ətraf mühit amillərinin təsirlərini kənarlaşdıraraq genotiplərin həqiqi genetik potensiallarını üzə çıxarmaq, yəni genotipi fenotip əsasında təyin etməkdir. Beləliklə, aparılan statistik analizlər tədqiqat obyekti kimi seçilmiş 56 çovdar nümunəsinin zəngin genetik potensialının aşkar olunmasına xidmət etməklə, öyrənilən biomorfoloji kəmiyyət əlamətləri arasında genetik müxtəlifliyin yüksək olduğunu təsdiqləyir və öz növbəsində, bu nümunələrin gələcəkdə müxtəlif məqsədlərlə reallaşdırılacaq seleksiya proqramları üçün qiymətli xammal olduqlarını göstərir. Cari tədqiqat işində Azərbaycanda geniş yayılmış çovdar nümunələrinin genetik müxtəlifliyi öyrənilmiş, gələcəkdə aparılacaq seleksiya işləri üçün effektiv çovdar nümunələri aşkar edilmişdir.
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
ƏDƏBİYYAT 1.
Bagheri, A., Koochaki, A., and Zand, E. 1996. Plant Breeding in Sustainable Agriculture. Mashhad University Jihad Publications, Mashhad, Iran (in Farsi). 2.
genotypes using multivariate analysis. Iranian Society of Agronomy and Plant Breeding Sciences. Electronic Journal of Crop Production 1: 51-64. 3.
morpho-physiological traits in rice (Oryza sativa L.) genetic resources in Europe. Field crops research. 86: 2, 115-130. 4.
traits. Journal of Plant Genetics. 3: 5, 154-167. 5.
Mohammadi, M.N. 2011. Genetic diversity in some rye genotypes. Journal of Botany. 340-349. 6.
subsp. segetale populations in Xinjiang. Hubei. Agricultural Sciences. 96-104. 7.
SPSS, SPSS Base 12.0 for Windows User’s Guide, SPSS Inc., Chicago, IL., 2003. РЕЗЮМЕ ОЦЕНКА ГЕНЕТИЧЕСКОГО РАЗНООБРАЗИЯ ОБРАЗЦОВ РЖИ ПО БИОМОРФОЛОГИЧЕСКИМ ПРИЗНАКАМ 1 Э.М.Ахундова, 2 Дж.М.Оджаги, 2 Г.К.Рафиева, 2 С.Дж.Салаева, 1 А.Э.Мустафаева. 1 Бакинский Государственный Университет, 2 Институт Генетических Ресурсов НАН Азербайджана.
Применение методов статистического анализа для определения количественных хозяйственно-ценных признаков коллекции ржи показало широкий полиморфизм и богатый генетический потенциал изученных генотипов ржи и эффективность использования их в селекционных программах. Применение корреляционного анализа позволило установить положительную корреляцию между признаками длины колоса, числа колосков в колосе и урожайностью. «Path» анализ также показал прямую положительную зависимость между данными признаками и урожайностью. Выявлено, что в изученных популяциях ржи указанные признаки являются основными компонентами урожайности. Ключевые слова: рожь, генетическая разнообразия, биоморфологические признаки, корреляционный анализ, «path» анализ
E.M.Akhundova, 2 J.M.Ojaghi, 2 G.Q.Rafiyeva, 2 S.J.Salayeva, 1 A.E.Mustafayeva 1 Baku State University, 2 Genetic Recourses Institute of ANAS
This research is done in order to evaluate genetic diversity of rye varieties in Azerbaijan according to the morphological traits by multivariate statistic methods. 56 rye genotypes have been analyzed by 7 morphological traits in this research. Statistic analysis methods of correlation characteristics are including the spike length and number of spikle per spike showed high correlation with yield. These traits has determined as yield components. In this study we detected high genetic diversity between rye accessions. Therefore, we can use studied rye genotypes in different genetic programs.
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
Key words: rye, genetic diversity, biomorphological traits, correlation analysis,path analysis UOT 633:11:547.979.7 BƏRK BUĞDA (T.DURUM L.) NÖVMÜXTƏLIFLIKLƏRININ ABIOTIK STRES AMILLƏRƏ DAVAMLILIĞI
Əliyev R.T., Hacıyeva Ş.İ., Cavadova L.H., Abuşeva X.Ş., Mikayılova R.T., Abdullayeva L.S. AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutu
Dünyada baş verən qlobal iqlim dəyişmələri, yer kürəsində ekoloji vəziyyətin ağırlaşmasına, quraqlıq və duzluluq kimi stres amillərin sürətlə artmasına səbəb olmuşdur ki, bu da gələcəkdə insanların qida məhsuluna olan təlabatının ödənilməsində ciddi problemlərə gətirib çıxara bilər. Odur ki, qeyri-əlverişli torpaq iqlim şəraitindən, o cümlədən quraq və duzlu torpaqlardan səmərəli istifadə edilməsi günün aktual problemlərindəndir. Qeyri əlverişli torpaqlardan istifadənin mümkün alternativlərindən biri stres amillərə davamlı eyni zamanda iqtisadi əhəmiyyət kəsb edən bitki sort və formalarının aşkar edilməsi, onların uyğun torpaq iqlim şəraitində becəriməsinin təmin olunması və belə təbii gen mənbələrindən istifadə etməklə, yeni stresə davamlı bitki sortlarının yaradılmasıdır (1). AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutunda müxtəlif buğda nümunələrinin məhsuldarlığı, yetişmə müddəti, biotik və abiotk streslərə, xüsusilə də, xəstəliklərə, quraqlıq və duzluluq streslərinə davamlılıq dərəcələrinin öyrənilməsi istiqamətində geniş tədqiqat işləri aparılır (2,3). Bu tədqiqatların nəticələri seleksiya proseslərinin məqsədyönlü və sürətlə aparılmasına kömək edir, daha məhsuldar və stres amillərə davamlı buğda sortlarının yaradılmasında istifadə olunur. MATERIAL VƏ METODLAR Tədqiqat bərk buğdanın 16 növmüxtəlifliklərini əhatə edən 28 nümunəsi üzərində aparılmışdır. Buğda genotiplərinin duzluluq və quraqlıq streslərinə davamlılığı ilə xlorofilin miqdarı arasındakı əlaqəni öyrənmək məqsədilə tarla təcrübələrindən yarpaq nümunələri (yuxarıdan ikinci yarpaq) laboratoriyaya gətirilərək onlara duz (NaCl) və quraqlıq (saxaroza vasitəsilə) stresi verilmişdir. Bu məqsələ sahədən gətirilmiş yarpaqlardan kiçik dairəciklər kəsilərək iki hissəyə ayrılmışdır. Hər təcrübə variantından sınaq şüşələrinə 5 dairəcik yerləşdirilmişdir. Birinci hissəyə su, digərinə isə 2%-li NaCl məhlulu, 3-cü hissəyə 20 atm. təzyiqli saxaroza məhlulu əlavə edilərək 24 0 C temperaturda 1 gün saxlanılmışdır. Sonra dairəciklər məhluldan çıxarılaraq filtr kağızı ilə qurudulmuş və 10 ml-lık sınaq şüşələrinə keçirilərək üzərlərinə spirt əlavə edildikdən sonra bir neçə dəqiqə qaynadılmışdır (dairəciklərin rəngi ağarana qədər).
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
Cədvəl 1.1.
Bərk buğda (T. durum Desf.) növmüxtəlifliklərinin yarpaqlarında xlorofilin (a+b) miqdarının dəyişilməsinə görə qurqlığa və duzluluğa davamlılığın qiymətləndirilməsi 2011- ilin səpin №-ləri
Bərk buğda növmüxtəliflikləri və toplandığı yer
Ca +Cb (vahid yarpaq sahəsində Mkq-larla) Osmotikdə saxlanılan dairəciklərdə piqmentlərin qatılığı, %-lə Suda Saxaroza NaCl Saxaroza NaCl St. Bərəkətli 8,69±0,1 7,42±0,3 8,49±0,5 85≡
97= 3
10,12±0,09 9,43±0,79 9,68±0,65 93= 95=
5 leucurum- Abşeron 9,70±0,56 9,12±0,22 9,44±0,87 94= 97=
7 leucurum- Abşeron 10,29±0,07 9,41±0,13 10,73±0,11 91=
104- 10
leucurum- Abşeron 10,15±0,27 7,23±0,31 10,15±0,42 87≡
100= 15
leucurum- Abşeron 9,05±0,20 9,48±0,33 9,56±0,33 104- 105-
37 leucurum-hibrid mənşəli 9,02±0,19 9,99±0,19 9,70±0,22 110- 107-
53 hordeiforme-hibrid mənşəli 6,70±0,81 6,00±0,38 6,90±0,28 89= 103-
54 hordeiforme-hibrid mənşəli 7,13±0,5 7,61±0,12 7,01±0,3 106- 94=
63 hordeiforme-hibrid mənşəli 8,98±0,08 8,37±0,6 8,18±0,2 93= 91=
85 leucomelan- hibrid mənşəli 7,21±0,24 7,29±0,11 6,58±0,01 101= 91=
93 muticoleucomelan- hibrid mənşəli 6,97±0,4 7,28±0,12 7,44±0,16 104- 106-
103 murciense- hibrid mənşəli 7,3±0,06 6,57±0,38 7,00±0,39 90= 96=
105 murciense- hibrid mənşəli 6,61±0,19 6,60±0,03 6,10±0,17 100- 92=
113 muticomurciense- hibrid mənşəli 4,94±0,09 5,34±0,08 6,13±0,11 108- 124-
117 affine- hibrid mənşəli 7,39±0,34 6,80±0,57 7,70±0,21 92= 104-
121 affine- hibrid mənşəli 8,11±0,13 8,17±0,14 8,79±0,35 101= 108-
146 erythromelan- hibrid mənşəli 9,10±0,18 8,90±0,77 8,57±0,01 97= 94=
153 alboprovinciall-Abşeron 5,95±0,08 5,30±0,03 5,74±0,31 89= 96=
157 melanopus-Abşeron 6,84±0,16 6,59±0,13 6,84±0,29 96= 100=
165 melanopus-Abşeron 6,90±0,3 6,13±0,45 7,17±0,35 89= 104-
177 apulicum- Abşeron 5,66±0,23 6,56±0,18 6,56±0,55 115- 115-
180 apulicum- hibrid mənşəli 5,77±0,53 5,04±0,39 5,13±0,17 87= 88=
208 obscurum-Saray 6,54±0,19 5,24±0,17 6,75±0,52 80= 103-
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
211 obscurum- hibrid mənşəli 7,72±0,5 7,62±0,3 8,10±0,1 98= 104-
246 africanum- hibrid mənşəli 9,06±0,05 7,26±0,3 8,79±0,21 80≡ 97=
257 reichenbachii- hibrid mənşəli 7,80±0,3 7,53±0,4 8,26±0,25 96= 105-
279 muticomurciense- hibrid mənşəli 8,31±0,1 8,39±0,1 7,91±0,06 101= 95=
Şərti işarələr: - davamlı; = orta davamlı; ≡ davamsız
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
Soyuduqdan sonra çınaq şüşəsində spirtin həcmi 10 ml-ə çatdırılmış və xlorofilin miqdarı spektrofotometrdə (665-649 dalğasında) ölçülmüşdür. Duz və quraqlıqvariantındakı piqmentin qatılığının su variantına nisbəti tapılmış və bu nisbət stresə davamlı formaların seçilməsi üçün bir ölçü vahidi kimi qəbul olunmuşdur. Alınmış nisbət nə qədər yüksək olarsa, o nümunə bir o qədər davamlı forma kimi qəbul edilmişdir. 1№-li cədvəldə təqdim olunmuş nəticələr şərti işarələrlə (-)-davamlı, (=)-orta davamlı, (≡)-davamsız kimi ayrılmışdır. Cədvəldə təqdim olunmuş nəticələrə baxanda görünür ki, leucurum-un 5 nümunəsi (№-3, 5, 7, 10, 15) Abşerondan toplanmış, 1 nümunə isə hibrid mənşəlidir (№-37). Bunlardan 2 nümunə (leucurum-Abşeron, leucurum hibrid mənşəli) həm quraqlığa həm də duza davamlıdır. Onların yarpaqlarında piqmentin qatılığı yüksək olduğundan (107-110%) bu nümunələr davamlı nümunələr kimi seçilmişlər və cədvəllərdə şərti işarə ilə (-) göstərilmişdir. Qalan 4 nümunə isə quraqlığa və duza həssas kimi seçilmişlər. Cədvəldə hordeiforme növmüxtəlifliyinin 3 nümunəsi (№-53, 54, 63) hibrid mənşəlidir. Bu nümunələrdən 2-si quraqlığa, 1 nümunə isə duza davamlı kimi seçilmişlər. Cədvəldə göstərilən hibrid mənşəli
Quraqlığa və duza davamlı hibrid mənşəli muticoleucomelan-ı (№-93) göstərmək olar. Həmin nümunə 1-ci qrupa (davamlılara) aid edilmişdir. Həmin nümunələrin yarpaqlarında piqmentlərin qatılıq faizi quraqlıq şəraitində 104, duz stresi verdikdən sonra isə 106 % olmuşdur. Cədvəldə 2 nümunə hibrid mənşəli murciense (№-103, 105) göstərilmişdir. Bu nümunələrdən biri quraqlığa davamlı, digəri isə orta davamlı kimi seçilmişlər. Cədvəldə 113 №-də göstərilən muticomurciense hibrid mənşəlidir. Bu nümunə duza və quraqlığa davamlı kimi seçilmişdir. 117, 121 №-li hibrid mənşəli affine nümunəsi duza yüksək davamlı, quraqlığa isə həssas kimi seçilmişdir. 146 №-dəki erythromelan hibrid mənşəlidir. Quraqlığa həssas, duza isə orta davamlı kimi seçilmişdir. 153 №-li nümunə alboprovinciale, 157 №-li melanopus nümunələri həm quraqlığa, həm də duza həssas kimi seçilmişlər. Melanopus-Abşeron (№-165) adı altında olan nümunə quraqlığa həssas, duza isə davamlı kimi özünü göstərmişdir. Tədqiqat obyekti olan nümunələrin içərisindən həm quraqlığa həm də duza davamlı 177 №-də olan apulicum- Abşeron olmuşdur. Həmin nümunənin yarpaqlarında stresdən sonra piqmentlərin qatılığı 115% olmuşdur. Cədvəldə 208 №-də göstərilən obscurum Saray və 211 №-də obscurum hibrid mənşəli göstərilmişdir. Bu nümunələr hər ikisi duza davamlı kimi seçilmişlər. 246 №-də göstərilən
257 №-də göstərilən reichenbachii quraqlığa həssas duza isə davamlıdır. 279 №-dəki nümunə muticomurciense hibrid mənşəli hər iki stresə orta davamlı kimi seçilmişdir. Beləliklə tədqiqat obyekti olan bərk buğdanın 16 növmüxtəlfliklərini əhatə edən 28 nümunələrinin içərisindən quraqlığa davamlı 8 nümunə, duza davamlı 13 nümunə seçilmişdir. Hər iki stresə davamlı 4 nümunə seçilmişdir ki, onlar aşağıdakılardır: Leucurum-Abşeron, leucurum- hibrid mənşəli, muticoleucomelan-hibrid mənşəli, apulicum-Abşeron. ƏDƏBIYYAT 1.
Rəhimli V.R. Stres amillərin arpa (Hordeum L.) genomun quruluş və funksional fəallığına təsiri və davamlılığın diaqnostikası. Aftoreferat-2011 il. 2.
Национальной Академии Азербайджана. Серия биол. Науки, 2002, №1-6, с.57-68.
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
3. Олейникова Т.В., Осипов и др. «Определение засухоустойчивости сортов пшеницы и ячменя, линий и гибридов кукурузы по прорастанию семян на растворе сахарозы с высоким осмотическим давлением». В. Кн. Методы оценки устойчивости растений к неблагоприятным условиям среды. Л. «Колос» 1976, с.56. 4.
Rəsulova S.M. “Quraqlıq şəraitində buğda genotiplərinin valdeyn və hibrid formalarında xloroplastların fotokimyəvi fəallığının, fotosintez və məhsuldarlıq göstəricilərinin xüsusiyyətləri”. Avtoreferat. Bakı-2002. 5.
Зелинский М.И., Могилова Г.А. «Методические указания сравнительная оценка сельскохозяйственных растений по фотохимической активности хлоропластов». Л.1980, с. 36.
РЕЗЮМЕ УСТОЙЧИВОСТЬ НЕКОТОРЫХ ГЕНОТИПОВ ТВЕРДОЙ ПШЕНИЦЫ К АБИОТИЧЕСКОМУ СТРЕСУ
Алиев Р.Т., Гаджиева Ш.И., Джавадова Л.Г., Абдуллаева Л.С. Институт Генетических Ресурсов НАН Азербайджана
На основе физиологических параметров исследована устойчивость некоторых генотипов твердой пщеницы к абиотическим стрессам. Выявлено, что исследованные 8 генотипов пщеницы засухо- и 13- солеустойчивы. Выбраны также 4 высоко устойчивые формы пщеницы каждому из 2-х факторов среды.
Ключевые слова: пщеница, засуха, соленость, хлорофилл SUMMARY STABILITY OF BREAD WHEAT GENOTYPES TO ABIOTIC STRESS FACTORS
Aliyev R.T., Haciyeva Sh.I., Chavadova L.H., Abdullayeva L.S. Genetic Resources Institute of ANAS, Azerbaijan
Resistance to stress factors of some wheat genotypes have been studied on the basis of physiological parametrs. 8 of wheat accessions were resistant to drought and 13- to salinity stress. Also, have been determined high resistant 4 wheat accessions to mentioned two stress factors.
Key words: wheat, salinity, chlorophyll
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
Əliyeva A.C., Mehdiyeva S.P., Əminov N.X. AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutu, Bakı, Azərbaycan Tel.: (99412) 5625418, e-mail: arzu2007@mail.ru Uzun sünbülcük pulcuğuna malik T. polonicum və T. petropavlovskyi növlərinin iştirakı ilə alınan resiprok hibridlərdə meyoz və formaəmələgəlmə proseslərinin müqayisəli tədqiqi nəticəsində hər iki növün oxşar olduqları və formaəmələgəlmənin istər T. polonicum, istərsə də T. petropavlovskyi ilə olan F 2 və F 3 hibrid populyasiyalarda eyni qanunauyğunluqlara tabe olduğu müəyyən edilmişdir. Açar sözlər: uzun sünbüılcük pulcuğu, hibrid populyasiya, formaəmələgəlmə, meyoz, Triticum L.
Uzun sünbülcük pulcuğu (long glume) və çiçək pulcuğu (long lemma) əlamətləri buğda (Triticum L.) cinsinin növlərini təyin etməkdən ötrü əsas açar əlamətlərdəndirlər. Bu əlamətlər tetraploid buğdalardan daha çox T. polonicum L., heksaploid buğdalardan isə T.
Polşa buğdası (T. polonicum L.) ilk dəfə XVII əsrin ikinci yarısında Avropanın Botanika bağlarının kataloq və herbarilərində qeydə alınmışdır. Polşaya heç bir aidiyyəti olmayan bu növə T. polonicum adını ilk dəfə K. Linney vermişdir. V.R. Çelak T. polonicum – un hibrid mənşəli olduğunu, bərk buğda və ya istənilən tetraploid buğda ilə T. ispahanicum arasındakı spontan hibridləşmədən yarandığını söyləsə də, bir çoxları onun mənşəyini bərk buğdada baş verən mutasiyalarla əlaqələndirmişlər. N.İ. Vavilov [2] elə güman edirdi ki, T.
görünüşünə görə bərk buğdanın başlanğıc tiplərinə uyğun gələn mutant formadır. Bəzi tədqiqatçılara [9, 11] görə, baş vermiş mutasiyalar bərk buğdada P geninin əmələ gəlməsinə səbəb olmuşdur ki, o da sünbülcük pulcuqlarının uzanmasına və perqamentliliyinə, habelə daxili çiçək pulcuğunun uzunluğuna təsir göstərmədən, xarici çiçək pulcuğunun uzanmasına cavabdehdir. Bir çoxları isə [13, 8, 4] T. polonicum –un bərk buğdadan yaranması və polifiletik mənşəli olması konsepsiyasının qəbul edilməsi mövqeyində dayanmışlar. T.
[14, 15] onu bərk buğdanın eybəcər forması kimi nəzərdən keçirsə də, əslində Polşa buğdası normal bitkidir. Belə ki, meyoz zamanı onun ana tozcuq hüceyrələrində (ATH) 14 bivalent formalaşır və öz-özünə tozlanmadan sonrakı mayalanma prosesi pozuntularsız ötüşür. Çin üçün endemik hesab olunan Petropavlovski buğdası (T. petropavlovskyi Udacz. et Migusch.) ilk dəfə 1948-ci ildə Talimu körfəzinin qərb hissəsindəki Xinjaq (Xinjiang) rayonunda aşkar edilmiş və «Daosuimai» - çəltik buğdası adı ilə tanınmışdır. R.A. Udaçin 1967-ci ildə A.M. Qorski tərəfindən Sinstzyandan (Çin) toplanmış buğda nümunələrini öyrənərkən, M.M. Yakubsiner tərəfindən T. turanicum kimi təsvir edilmiş bəzi formaların dənlərinin yumşaq buğda dənləri ilə oxşarlığına diqqət yetirmişdir. Qliadinlərin elektroforetik analizi bu buğdanın genotipində D genomunun olduğunu, xromosom sayının təyini isə onun heksaploid (2n=42) olduğunu aşkara çıxarmış, bütün bunlar isə növ müəlliflərinə onu T. petropavlovskyi Udacz. et Migusch. adı altında müstəqil növ kimi təsvir etmək imkanı
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
vermişdir. Növ müəlliflərinin fikrincə, Petropavlovski buğdası mutasiya sayəsində yumşaq buğdada P geninin meydana gəlməsi və ya T. aestivum ilə T. polonicum arasındakı spontan hibridləşmə nəticəsində yarana bilərdi. Və bu hadisə, çox güman ki, Qərbi Çində baş vermişdir. Bu ərazi, qədim əkinçilik rayonu olub, Tyan-Şan, Pamir, Karakorum, Kunlunya kimi yüksək dağ silsilələri, eləcə də geniş Təklə-Məkan və Qobu səhraları ilə təcrid olunmuşdur. N.İ. Vavilovun [1] qeyd etdiyi kimi, belə təcridolunmuş yerlərdə buğdanın spesifik endemik formaları meydana gələ bilərdi ki, bunlardan biri də, heç şübhəsiz ki, T. petropavlovskyi –dir. T.T. Yefremova və həmkarları [6] tərəfindən aparılan tədqiqatların nəticələri T. petropavlovskyi –nin mutasiya yolu ilə T. aestivum –dan əmələ gəldiyini nümayiş etdirmişdir. Bundan başqa, A.S. Masum Akond və həmkarları da [12] AFLP-markerlərdən istifadə etməklə, T. petropavlovskyi –nin T. aestivum × T. polonicum hibrid populyasiyasından intensiv seçmə yolu ilə yaradıldığı haqda fikir söyləyərək, növ müəlliflərinin 40 il bundan əvvəlki mühakimələrində nə qədər haqlı olduqlarını sübut etmişlər. Beləliklə, hər iki buğda növünün uzanmış sünbülcük pulcuğu əlamətini idarə edən genlər daşıdığını nəzərə alıb, onları öz aralarında və eləcə də heksaploid buğda növləri T.
hibrid populyasiyalarda formaəmələgəlmə və meyoz proseslərini müqayisəli öyrənməyi qarşıya məqsəd qoyduq.
Yüklə 7,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|