Andijon 2013 ma’ruza №1 patofiziologiya faniga kirish, uning maqsadi va vazifalari. Etiologiya va patogenez, sanogenez reja

Buyrak tosh kasalligi:
Bu kasallik kup uchraydi, buyrak parenximasida, siydik yo’llarida tosh hosil bo’lishi bilan harakterlanadi.
Buyrak kolikasi siydikni tuzilishi bilan harakterlanadi, yolg’on gematuriya, isitma, leykotsitoz kuzatiladi. Asoratlar bo’lganda infektsiya qo’shiladi kalg’kulyoz pielonefrit, buyrak abtsessi, infektsion gidronefroz. Bunday holatlarda albatta piouriya kuzatiladi, yahni siydikda yiring bo’ladi. Tosh tarkibiga: shavel va fosfor kislotalarning tuzlari, siydik kislotasi, Na⁺ va ammoniy uratlari, tsistion, ksantinlar kiradi. Bahzida aralash harakterga ega bo’ladi.
Etiologiya. Ekzogen omillar. Bunda suv tarkibida tuzlarni ko’p bo’lishi, ovqatlanish rejimini buzilishi. Yuqoridagi omillardan siydikni rN va diurez kattaligi belgilanadi.
GIPERTONIYa VA GIPOTONIYa PATOFIZIOLOGIYaSI

Kon tomirlar devori tonusini o’zgarishi, yahni uning idora etilishini buzilishi gox kon tomirlarda bosimni ortishiga, gox esa kamayishiga olib keladi. Tomirlar tonusini idora etilishi organizmni turli zveneyalarida kechadi. MNS tomonidan ichki sekretsiya bezlari tomonidan buyraklar tomonidan va x.k.

Nerv mexanizmlari regulyatsiyasini buzilishidagi kon tomirlar tonusini o’zgarishi
Organizmda arterial bosimni bir mehyorda ushlab turishda pustlok gipotalamus va uzok miyani kon tomirlarini xarakatlantiruvchi markazlar ishtirok etadi, lekin bosh miyasi olib tashlangan xayvonlarda xam mahlum darajada arterial bosim bir mehyorda ushlanib turadi, lekin stabil emas. Gox gipertoniya, gox gipotoniya kuzatiladi. Yahni idora etilishi mukammal emas. Kon tomir tonusini buzilishi natijasida lokal kon tomir spazmalarini davomiyrok generalizovennqy spazmlar kelib chikadi. Bu spazmlar esa ishemik xarakterdagi ogrik va organ sistemalarini funktsiyasini buzilishiga olib keladi. (M: oyoklardagi arteriyalarni spazmdan kirib chikadigan oksoklanish xromata xurujlovchi korin bushligidagi toj tomirlar spazidan esa kukrak kafasidagi ogriklar) kon tomirlarni turgun generalizovannqy spazmi gipotalamus uzunchok miyadagi kon tomirlar xarakatlanuvchi markazlarni uzok muddatga kuzgalishidir. Buning sababida sovukka bulgan pressor jarayonlarni kuchayishi bunda gipertoniya – gangmioblatorlar simpatomimetik va sedativ preparatlar yordamida bartaraf etiladi. Yahni turgun arterial bosimni ortishi pustlokdan kuzgalish va tormozlanish jarayonlarini dinamikasini buzilishidan xayotda kiyin axvolga tushib kolganda yahni pustlokdagi jarayonlarni taranglashuvidan yana insonlar pustlogida inert kuzgalish xodisasi ruy berishi mumkin. Bu gipotalamus va uzunchok miyadagi vazomator markazlariga irradatsiyalanadi. Bu kon tomir devori tonusini xamda arterial bosimni ortishiga olib keladi. Eksperimentlarda yahni kalamushlarda korkovqy xarakterdagi gipertoniyani judayam kuchli zvanok yordamida xam chakirish mumkin. Kuchli zvanka javoban kalamushda kuchli xarakat reaktsiyasi va simpatik nerv tomirlarini kuzgalishi kuzatiladi (korachigni kengayishi) bahzi xayvonlar birinchi kuchli kungirokdan sung ulib kolishi mumkin. Yahni utkir kon tomirlar yetishmovchiligi sababli yoki kon tomirlar tonusini keskin tushishi kon bosimini pasayishi va kungirokdan kelib chikadigan karaxtlik.
Yana bunday pressor markazlarni kuzgalishi ayrim kasalliklarda shu markazlarga bevosita tahsiri tufayli kelib chikadi. M: entsefalit, usmalarda ayniksa 4 korincha tubida tramalarda oralik miya va gipotalamus soxasida kon kuyilganda. Bu narsalarni xayvonlarda eksperimentlarda chakirish mumkin.
Qon tomirlar tonusini reflektor mexanizmlar regulyatsiyasi buzilganda uzgarishi.
Qon tomirlar tonusini uz-uzini boshkarishda karotid sinusidagi aorta ravogidagi va kavak venalar artofidagi retseptorlar zonasi muxim axamiyatga ega. Sinus tugunida va aortadan impulg’slar yetishini tuxtatib kuyilsa juda uzok va turgun qon bosimni oshishi kuzatiladi.(Gipertoniya rasstarmajivaniya)
Insonlarda bunday xolat kam uchraydi, lekin uchrab turadi. Yahni sifilisticheskiy mezoartritda aorta sklerozida bunda baroretseptorlar kuzgaluvchanligi pasayadi. Gipertoniya rastormajivaniya kachonki insonlarda bronx astmani glomektomiya kilish yuli bilan chakirib olish mumkin. (udalenie karotidnqx glomusov). Astmadan kutulish bilan lekin uzok emas. Ammo gipertoniya rastormajivaniya uzok va ogir utadi. Gipertonik kasalliklarda bu retseptor lar faoliyati yaxshi buladi, na fone gipertenzii qon tomirlar tonusi boshkariladi.
Pressor reaktsiyalar xemoretseptorlar kuzgalishi xisobiga xam kirib chikadi. M: gipoksiya, giperkapniya Rn atsidoz
Agar ogrikni sezuvchi retseptorlar kuchli tahsirlanganda xam arterial bosim ortadi. Ogrik gipertenzini refleks chunki bu adrenalin gormoni orkali rializatsiya buladi. Qon tomirlar tonusini gormonal mexanizmlar regulyatsiyasi buzilganda uzgarishi. Ichki sekretsiya ularni kuplab gormonlar kon tomirlar tonusini boshkarishda ishtirok etadi. Nadpochechnikni miya kavatidan ajraladigan – katexolaminlar (bahzi usmalarda) kon bosimni ortishiga olib keladi. Ular yetishmasa m: addison kasalligida bosimni pasayishiga olib keladi. Pustlok kavatini kup ishlashida xam (M: birlamchi alg’dosterizida) xam bosim ortadi.
Vazopressin va AKTG kup ishlab chikarilganda xam (akromegaliya Itsenko Kushinga kaslligi) buyrak usti bezi giperfunktsiyasiga bu uz navbatida arterial bosimni ortishiga olib keladi. Kalkonsimon bez gormoni troksin simpatik nerv tuzilishini kuzgatish orkali sistolik bosimni ortishiga olib keladi. Jinsiy gormonlarni gipofunktsiyasi vegetativ nerv sistemasi funktsiyasini buzilishiga bu uz navbatida arterial bosimni uzgarishiga olib keladi. Kon tomirlar tonusini buyrak tomonidan idora etilishi buzilganda uzgarishi. Yukstaglomerulyar xujayralarda oz mikdorda renin moddasi i/ch. Renin uz xoliga aktiv emas u konga tushganda ______(alfa belgisi ) globulin birikib angiotenzinogendan angiotenzin xosil kiladi. Lekin kondagi angiotenzin angeotenzinaza fermenti tahsirida parchalanadi. SHuning uchun bu effekt uzok bulmaydi, birok ayrim kasalliklarda buyrakda yalliglanish degenerativ – distrofik uzgarishlar ruy berganda yahni buyrakdan venoz ottok buzilganda arterial gipertenziya uzok davom etuvchi buyrakka boglik bulgan gipertoniya kelib chikadi.