Annotatsiya

M U N D A R I J A :

Fanlar bo‘yicha o‘quv –metodik kompleks tuzilmasi
I-qism. O‘QUV MATERIALLAR
1.1.1	Ma’ruzalar matni.
1.1.2.	Amaliy, seminar mashg‘ulotlari ishlanmalari
II- qism. MUSTAQIL TA’LIM
1.	Mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari bo‘yicha zarur uslubiy ko‘rsatmalar
2.	Mustaqil ta’lim mavzulari
III- qism. GLOSSARIY
IV- qism. ILOVALAR
1,	Fan dasturi
2.	Ishchi o‘quv dasturi.
3.	Kalendar –tematik reja.
4.	Testlar
5	Adabiyotlar ro‘yxati

MAVZULAR BO‘YICHA MATN ANNOTATSIYASI

1-mavzu: Ta’lim tizimini boshqarishning mazmuni, mohiyati, maqsadi va vazifalari
REJA:

1. Ta’lim tizimini boshqarishning predmeti va vazifalari

2. Boshqaruv nazariyalarining rivojlanish bosqichlari
Ta’lim tizimini boshqarishning predmeti va vazifalari.

Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar jarayonida ishlab chikarishni rivojlantirish, tashkilot va korxonalarning iqtisodiy barqarorligini ta’minlash kup jixatdan zamon talablariga javob beradigan rahbar va mutaxassislarni tayyorlash sifatiga bog‘lik. Bugungi kunda ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotini barpo etish sharoitida rahbarlarni (boshqaruvchilarni) tayyorlash, ularning malakasini oshirish va qayta tayyorlashda menejment fani alohida o‘rin tutadi.

Menejment fanining shakllanishi va rivojlanish boskichlari uzoq vaqt davom etib kelayotgan tarixiy davrlar bilan izohlanadi, menejment alohida, mustaqil fan sifatida XIX asrning oxiri va XX asr boshlarida shakllandi. Menejment - inglizcha so‘z bo‘lib, o‘zbek tilida boshqaruvni tashkil etish (boshqarish, boshqaruv hokimiyati, tashkil etish), rahbarlik qilish (rejalashtirish, tartibga solish-muvofiqlashtirish, nazorat qilish) ma’nolarini anglatadi.

Menejment - bu ko‘zlangan maqsadlarga erishish uchun faoliyatni, ya’ni insonlar yoki ularning guruhlari faoliyatini muvofiqlashtirish hamda boshqarish usullari, shakllari va vositalari majmui. Sodda qilib aytganda, menejment umumiy holda u yoki bu faoliyat turini tashkil etishni va unga rahbarlik qilishni, ya’ni turli xil sohalarda faoliyat ko‘rsatayotgan insonlarning xatti-harakatlarini, munosabatlarini muvofiqlashtirish, ularning imkoniyatlari va qobiliyatlaridan to‘g‘ri foydalanishni tashkil etish, nazorat qilish va boshqarishni bildiradi. Menejment eng avvalo insonlarni boshqaradi, ularni o‘z faoliyatiga qiziqtirish, tadbirkorlikka, mehnatga ijodiy yondashish, o‘ziga ishonish tuyg‘ularini shakllantirish, sohalar bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarni egallashiga ko‘maklashish, yangilikka va ijodkorlikka chorlash, insonlarning faoliyatini boshqarish demakdir.

Boshqa fanlar qatori Menejment fani ham o‘z predmeta, nazariyasi va uslublariga ega bo‘lib, uning predmetga xo‘jalik yuritishning barcha bo‘g‘inlarida boshqarishni tashkil etish mantiqi, shakllari, uslublarini ifodalovchi nazariy va amaliy tamoyillar majmuidan iborat. Menejment fani ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni tadqiq etuvchi iqtisodiy nazariya bilan uzviy bog‘langan holda kun sayin insonlar ehtiyoji va ularning faolligi ortib borayotganligi sababli sotsiologiya, pedagogika va psixologiya fanlari, shuningdek, statistika, buxgalterlik hisobi, moliya va kredit, mehnat iqtisodiyoti, makro va mikro iqtisodiyot va boshka fanlar bilan ham uzviy bog‘liq. Huquqiy fanlar menejmentning huquqiy asoslarini yaratishi, mansabdor shaxslar o‘rtasidagi huquqiy munosabatlar, raqbarlar va buysunuvchilar, shuningdek, tomonlar o‘rtasidagi o‘zaro huquq va tartibotni belgilashi uning ma’muriy, fuqarolik va mehnat huquqlari bilan ham o‘zaro aloqadorligini ifodalaydi. Menejment fani ham ijtimoiy, ham tabiiy fanlar bilan bog‘lik holda rivojlanib borib maqsad va vazifalariga, xizmat qilish sohalariga ko‘ra bir necha turlarga bo‘linadi: amaliy menejment, innovatsion menejment, strategik menejment, marketing menejmenti, moliya menejmenti, texnologik menejment, ma’muriy menejment, ta’lim menejmenti va x-k., biz ularni menejment fanining shoxobchalari deb atashimiz mumkin.

Mutaxassislarning fikriga kura, umumiy menejment barcha xo‘jalik yuritish tizimi uchun taalluqli bo‘lib, amaliy, innovatsion va strategik menejmentni o‘z ichiga oladi. Amaliy menejment ham barcha boshqaruv sohalariga taalluqli bo‘lib, innovatsion menejment (yangilik yaratishning boshqaruvi) va strategik menejment (strategik rejalashtirish) amaliy menejmentni takomillashtirishga yo‘naltirilgan boshqaruv faoliyatidan iboratdir.

Menejment fani - bu rahbarlarga boshqaruv faoliyatini to‘g‘ri amalga oshirish, xodimlar faoliyatini samarali boshqarish va muvofiqlashtirishda, shuningdek, korxona va muassasa oldiga qo‘yilgan maqsadlarga hamda ko‘zlangan natijalarga erishishda muhim ahamiyat kasb etuvchi qarorlarni qabul qilish va ularning bajarilishini nazorat va tahlil qilishni o‘rgatuvchi fan bo‘lib, uning asosiy maqsadi zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlarda boshqaruvning barcha bo‘g‘inlarida samarali ishlay oladigan yuqori malakali boshqaruvchilarni tayyorlashdan iborat. Menejment fan sifatida o‘z maqsadiga ko‘ra quyidagilarni o‘rganadi: boshqarish nazariyasi va amaliyoti; boshqarish ob’yekti va sub’yekti; boshkarish tamoyillari va usullari; rahbar madaniyati; rahbar va lider, ularning fazilatlari; rahbar reytingi; boshqarishda kirishuvchanlik va qaror qabul qilish; boshqarish funksiyalari; xodimlarni boshqarish; ishlab chiqarishni boshqarish, samaradorlikni boshqarish; o‘z-o‘zini boshqarish; hududiy boshqarish va x.k.

Ma’muriy menejment boshqarishning maxsus qismi bo‘lib, boshqaruvchi tizim ichidagi munosabatlarni, uning rivojlanish qonuniyatlari, tamoyillari, usul va uslublarini o‘rganadi, ya’ni turli soha tashkilotlari ma’muriyati faoliyatlarini tashkil etish, rejalashtirish, tartibga solish, muvofiklashtirish, motivatsiya qilish (undash) hamda rahbarlikni oqilona uyushtirish usullarini o‘rganadi. Ma’muriy menejmentning asosiy maqsadi - tashkilot ma’muriyati rivojlanishida uyg‘unlikni ta’minlashdan, ya’ni tashkilotning barcha ichki va tashki elementlari faoliyatining samaradorligini va maqsadga muvofiqligini ta’minlashdan iboratdir. Ma’muriy menejmentning asosiy sub’yektlari - ma’muriy boshqarish apparatlari, ularning bo‘g‘inlari va turli pog‘onadagi rahbarlar va xodimlar bo‘lib, ularning har biri tegishli vazifalarga, vakolatlarga va mas’uliyatlarga ega bo‘ladi.

Ta’lim menejmenti - bu ilmiy asosda tashkil etilgan, o‘ziga xos pog‘onaviylikka asoslangan boshqaruv: rahbar, pedagogik jamoa, ta’lim oluvchilar jamoasi. Shunga ko‘ra boshqaruvni turli hil modellar asosida amalga oshirish mumkin: integral model, birinchi pog‘ona - pedagogik jamoa faoliyatini boshqarish, ikkinchi pog‘ona - o‘quvchilar faoliyatini boshqarish. Ta’lim menejmentining asosiy maqsadi - ta’lim muassasalarida tashkil etiladigan ta’lim-tarbiya jarayonini ilmiy asosda tashkil etashda, muassasa oldiga qo‘yilgan maqsadlarga erishish va raqobatbardosh bitiruvchilar tayyorlashda ta’lim-tarbiya jarayoni ishtirokchilari bo‘lgan rahbarlar, mutaxassislar va ijrochilarning munosabatlari va faoliyatlarini muvofiqlashtirish, nazorat qilish hamda samarali boshqarishni ta’minlashdan iborat.

Ta’lim menejmenti fani ta’lim muassasalari rahbarlarining boshqaruv faoliyati, boshqaruv mas’uliyati va madaniyati, boshqaruv funksiyalari va metodlari, boshkarishning konun-koidalari va tamoyillari, rahbar va lider fazilatlari, ta’lim muassasasi rahbarlarining funksional vazifalari, ta’lim muassasalarini boshqarishda axborot va kommunikatsiya, rahbarlarning innovatsion faoliyatlari, boshqaruvda tarbiyaviy munosabatlar va rahbarlik uslublari, ta’lim muassasalarining tashkiliy tuzilishi, strategik boshqaruv va rejalashtirish, rahbarning ish vaqti va undan foydalanish, boshqarish hamda ta’lim muassasalarini boshqarishda motivlashtirish va motivlashtirish nazariyalarini tadqiq etadi.