Atalar deyir

ə

zm

ə

k: 

qayratlı 

(qeyr

ə

tli) olmaq). 

(varın işlə

tm

ə

yi bil

ən sağ başlı olur)

. 

qan içind

ə

 

bok tapılsa öldürə

r, bok içind

ə

 

qan tapılsa ölümcül elə

r. 

(bok: 

pox). 

qan il

ə

n gir

ə

n can il

ən çıxar

. 

(qanla gir

ən canla çıxar)

. 

qan qardaş olsada, mal qardaş deyil

. 

qan qoxusu, g

ə

lir iyi, ç

əkir gözü, salır ə

zir, izd

ə

n iz

ə

. 

912. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qan qurumuş unutulmamış

. (qan quruyar unutulmaz). 

qan quruyar unutulmaz. (

qan qurumuş unutulmamış)

. 

qan ocağına çevrilə

n taxlar. 

qan örtüls

ə

 qan il

ə

, qan qoxusu k

ə

silm

əz, qan yuğulsa su ilə

, qandan bir iz 

tapılmaz

. 

qan sudan ağır basar

. 

(qanla su ölçüştürülə

m

ə

z). 

qan sudan ağır

. 

qan suyu bular, su qanı yuğar

. 

(yuğarsa qanı su, qan suyu bular)

. 

qan ür

ə

kd

ə

n atar, su bulaqdan!. 

qan yerin

ə

 

danşıq, qanlı içə

 

barşıq (

g

ə

trir

). 

qana qan, cana can, duza duz, düz

ə

 

düz demişlə

r. 

qanacağı çox olan acıları

 

qolayca aşınar

. (

aşınar

: sindir

ə

r. h

ə

zm ed

ə

r)

. 

qanacağın az olsa, inandığın çox olar

. 

qanacı yox, inancı çoxdan qaçın

. 

qanan gözd

ə

. -ölüm

ə

 

inanan ucalmır, ama ölümü danan alçalır, gülünc 

olur. 

qanan il

ə

 

daşı daş, qanmaz ilə

 yem

ə

 

aş

. (

qanan il

ə

 öls

ə

nd

ə

, qanmaz il

ə

 

yaşama)

. 

913. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qanan il

ə

 öls

ə

nd

ə

, qanmaz il

ə

 

yaşama

. (

qanan il

ə

 

daşı daş, qanmaz ilə

 yem

ə

 

aş)

. 

qanan yanar, qanmayan yandırar

. 

qanan, qanmazı qanar

. 

qanana bir göz, qanmaza mini yetm

ə

z. 

qanana bir söz, yanana bir köz. 

qanana da can qurban, qanmayana da, dad yarımçıq ə

lind

ə

n. 

(araz 

gündüz). 

Qanana da can qurban, qanmaza da, dad yarımçıq ə

lind

ə

n. 

qananı qandırmaq çox güc, qanmazı qandırmaq nə

 qolay. (

qandırmaq

: 

aldatmaq

). 

qananınan qanmazın qarşıtlı sözü

 (

bir b

irinin qabağında sözü

) 

birdir: yox. 

qanan qanmazı qanmır, qanmaz qananı qanmır

. 

qananlardan yapınca, yapanlardan qanınca

. 

qananlarız yürürüz, inandıqda dururuz

. 

qanansa de düzünü, özü qoyar duzunu, qanamaza de sözünü, yozar sözü 

el içind

ə

 xar ed

ə

r. 

qanat aç, k

əndivi yığ, öz oyansın

. 

(k

ə

ndivi: n

ə

fsivi). (öz: iç özün). 

qanatların döşərmiş, bilgə

 

kişi bilgə

s

ə

. (

bilg

ə

s

ə

: bilm

ə

k ist

ə

y

ə

n kims

ə

y

ə

). 

914. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qanatlı pişik quş qoymaz, qanatlı qurd qoyun

. 

qancıq çox amcıq yox

. 

qandığınca yapınsan, yapdığıvı qanarsan

. 

qandığıvı yapınca, yapdıqların düşün qıl

. 

qandıranmırsa, qındırar, aldıranmırsa, sındırar

. 

{bu söyl

əv sırvazın (sadismə

 

tutqunun) gördüyü işi, tutduğu yolu göstə

rir}. (

qandıranmırsa

: 

inandıranmırsa)

. (

qındırar

: öldür

ə

r). (

aldıranmırsa

: 

bacaranmırsa

. 

nail olanmırsa

. müv

ə

ff

əq olanmırsa)

. 

(sındırar

: 

qırar)

. 

qanı, qan ilə

 yunmaz. 

qanığ düşncənin yuvası

. (

qanığ

: qavram gücü. 

şuur

). 

qanığan aldı yolun, vurdu daşa, çıxdı başa, qanımaz boynu yoğun, başı 

qoyun, çatdı aşa

. 

(

qanığan

: 

düşünə

n, d

ə

rk ed

ə

n). (

qanımaz

: 

düşünmə

y

ə

n. d

ə

rk edm

ə

y

ə

n). 

qanığay yox yaşama

. (

yaşamdan doydum deyən tapılmaz

). 

qanil

ə

 

qan yuğulmaz, barış yağış qurulmaz

. (

barış yağış

: sülh r

ə

hm

ə

t

). 

qanılmazı ə

l

ə

 salmaq, el içind

ə

 d

əb olub, sıra gəlmiş, dönə

 

dönmüş, özü 

çönmüş lağ olub

. 

qanla gir

ən canla çıxar

. 

(qan il

ə

n gir

ə

n can il

ən çıxar

). 

qanla qanlı bulaşsa, barış köçə

r qay g

ə

l

ə

r. 

(qay: b

ə

la). 

915. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qanlı düşmanı, kə

ndi devl

ə

ti, dirç

ə

lm

ə

y

ə

r can devl

ə

ti. 

qanmaq işi iş istir, qanmamağa navarki

. (

iş

: zor. 

çalışma

). 

qanmayıb dinlə

m

ək, kişinin ən böyük vırqınıdı

. (

vırqınıdır

: b

əlasıdır)

. 

qanmaz anlamaz, kütbeyin yaşlandıqca yaşıllanmaz, ağıllanmaz

. 

qanmaz arvad ev pozar, yarım xoca din pozar

. 

qanmaz başa söz taxma, şoraq yerə

 d

ə

n s

ə

pm

ə

. 

qanmaz başlar yaman bitə

 

tuş gə

lir. (

bit

ə

: sona. aqib

ə

t

ə

). 

qanmaz elin başı gora batası

. 

qanmaz il

ə

 

sırdaşma, kar biriylə

 

qonuşma, kor biriylə

 

yollaşma

. (

yollaşma

: 

yola çıxma

). 

qanmaz il

ə

 

sırdaşma, kar biriylə

 

qonuşma, kor biriylə

 

yollaşma

. (

yollaşma

: 

yola çıxma

). 

qanmaz kimin

ə

 

sözün yaxşısı, günü bıraxıb çırağ yaxtısı

. 

(anlamazla 

sözl

əşmək günü bıraxıb çirağ gə

zm

ə

kdir). (

yaxtısı

: 

ışığı)

. 

qanmaz qonaq ev sahibini ağırlar

. 

qanmaz n

ə

 bilir özg

ə

 dili, qan

ə

 z

ə

h

ə

rdir, atmaq dilini, sil k

ə

s

ə

lind

ə

nd

ə

 bet

ə

rdi. 

söks

ə

n ür

əyin, gördüyü düşdə

 ana dild

ə

, amma ki sanar öz 

dili, otlağu bitə

rdi. (sil k

ə

s

ə

lind

ə

nd

ə

: tüberküloz). (

otlağu 

bit

ə

rdi: çöl otudur). 

qanmaz yoldaş, sıy bilmə

z (

nadan yoldaş

, q

ə

dir bilm

ə

z

!). 

916. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qanmaz, diril

ə

rin ölüsüdü. 

qanmaz, qanana, qanmazlığın nə

 

olduğun görsə

tir. 

qanmaza söz qandırma, quru ağaca su 

(

s

ə

pm

ə

k kimidi

). 

qanmaza ver çör

ə

y

i, başında yığ kürə

yi. 

qanmaza, qın yox

. 

qanmazı dinlə, qanandan söz eşit

. 

qanmazı yaş onarmaz

. (

anlamaz kişi yaşlandıqca ilə

rl

ə

m

ə

z). 

qanmazın sözündə

 

düşün, qananın sözündən üşün

. 

qanmazları, qanandaki, tov bassın! (

tov: güc

). 

qanmısan, bacarmısan, qayğılısan oyanmısan?

. 

qanmıyanın bir başına min daş gə

ls

ə

 k

ə

m olmaz, qanana min can bel

ə

 az 

olar. 

qansanki dilin vardı, böyük yer yiyə

si dill

ə

r içind

ə

, yadlar dili baldursa 

gülüm, ağzuvu sancar, öz doğma dilindirki şirindir sə

n

ə

 

baldan. 

qanuna 

ə

y

ə

n el olur, qanunu 

ə

y

ə

n n

ə

 olur. 

qanuna 

ə

y

ə

n eldi, qanunu 

ə

y

ən başçı

. 

qapa gözün bir anlıq, gördüyün nə? qaranlıq, olsan uzaq yanımdan, 

çevr

əm olur koranlıq

. 

917. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qapaqsız qazan qaynamaz, qaynarsada, gec qaynar

. 

qapaqsız qazan qaynamaz

. 

qapalı bazar, dosluğu pozar

. 

qapalı dod

aq man görm

əz, işlə

m

ə

z 

ə

l bar görm

ə

z. 

(man görm

ə

z: 

ayıbsız 

görn

ə

r). 

qapanın bilə

ni yox, bil

ənin qapanı yox

. 

qapanmamış yaralar nisgilə

 çönür. 

qapatsansa keçmişin, açıq durar yarınlara yolların, açıq keçmiş ıraq qoğar 

yarının

. 

(keçmişindən qırmadan, yarına yol tapılma)

. 

qapı açıq olsada, sorabmamış girilmə

z. 

qapı açıq, sə

n o tayda m

ə

n bu tayda, t

ə

ki 

''uğra gecə

n''

 dey

ə

nm

ə

dik. 

(

uğra 

gec

ə

n: gec

ə

n xeyr

ə

). 

qapı halqasız, dəniz dalğasız olmaz

. 

qapı mə

çidin, it yatmaz, xoca çör

ə

gin el dadmaz. 

qapı yapmadan evə

 girm

ə

k. (

çox t

ə

l

əsik iş aparmaq)

. 

qapı yox açmıya altundan haçar

. 

qapıda qulağ, yolda gözün qalsa, çıpın gə

lir alar s

ə

ni. (

çıpın

: cin). 

qapıdan axan su də

r

ə

k bulmaz. (

günd

ə

liy

ə

 

aldışa dönən tutardan düşə

r). 

qapıq beyin, açıq ağız bollu sorun yaradar

. 

918. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qapıq qapıdan umuqdansa, açıq qapıya umutqıl

. 

qapıq qapını unutqıl, açıq qapını gözdə

 tut. 

qapıq yolu tanımaq, açıq yola yarımaq

. 

(

qapıq

: 

keçmiş

. 

ötmüş)

. 

qapılan qapanındı, tapılan tapanındi

. 

qapıldınsa aldışa, qaçırdacaq ardıca

. 

qapıldınsa aldışa, yaramırsa at dışa

. 

(bir alışqanlığın asığı düşüğü yoxsa, 

dışarı tuulamalısan) (

asığı düşüğü

: 

karı uyqunluğu, faydası)

. 

qapılma ona

. -ölümün, qorxunun gücü qat qat dözüml

ə

 olumun gücünd

ə

n 

yek

ə

dir!. 

(olumun: 

varlığın)

. 

qapım qandan uzaqdır, qan qapıma düşmə

s

ə

. 

qapından keçən arxı çöp basar

. 

(

ə

ld

ə

 olan 

danğa (ne'mə

t

ə

) g

ə

r

ə

yi d

əğə

r 

verilm

ə

z). 

qapını açan öğrətçi, qapıdan yürən öğrə

nçi. 

qapını elə

 

bağla dönsə

n açabil

ə

s

ə

n. 

qapını girmə

d

ən döğ, girdin bağla

. 

qapısı yaman evi neylisən, anası yaman qızı neylisə

n. 

qapıtsa qapını kötü kişilə

r, iyil

ə

r anca k

ə

ndil

ərin aratmış olur

. 

(anca: ol 

d

ə

r

ə

k). (kötül

ə

r uzaq olduqda, iyi günd

ə

n gün

ə

 k

ə

ndl

ə

rin 

arıtlarlar)

. (bilki, kötüd

ən kötülük yoğar)

. (

yoğar

: 

bulaşar

. 

siray

ə

t ed

ə

r). 

919. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qapıvı döğə

n ya özlüdür, ya üzlüdür, ya sözlü

. (özlüdür: öz, iç 

adamdır)

,. 

qapıyan düşən, amacın tapsın, bilgə

l

ərin, bildiyin yapsın

. 

(

qapıyan

: 

qapına)

. 

qaplan tilki izin basmamış

. 

(qaplan: igitlik simg

ə

si) (tilki (tülkü) izin: 

yalançılıq, 

k

ə

l

ə

k yolun). 

qaplanın hirsinə

 

baxma, oda öz balasın yemir

. 

qaplanınki dişi var

, buynuz n

ə

yin

ə

 g

ə

r

ə

kdir. 

qapmaz it, t

ə

pm

ə

z at dem

ə

. 

qar dağın, su çuxurun tapar

. 

qar d

ə

n

ə

sin

ə

 döndük arada, toxunmadan birbirin

ə

 

əridik düşə

n yerd

ə

. 

qar qarın başın yeyə

r. 

qar yağarda buz olar, gün düşə

rd

ə

 

ə

riy

ər, yağış olub yağda sə

n, s

ə

nsin 

qalan geriy

ə

. 

qar yağırsa sevinmə, ayazı var izində

n, çox g

ə

pirm

əyin yeğ deyil, barası 

var gerind

ə

n. 

(izind

ə

n: gerind

ə

n. 

dalından)

. 

qar yağırsa sevinmə, ayazı var izində

n, çox g

ə

pirm

əyin yeğ deyil, barası 

var gerind

ə

n. 

(izind

ə

n: gerind

ə

n. 

dalından)

. 

qar yağış olar, dağda daşda, atalar sözü, ağıllı başda

. 

qara (kor) gözden yaş, yoxsul evden aş bekleme!

. 

qara baxan göz, qamaşar

. 

920. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qara baxdın əli yetişdi aşa, başı dəydi daşa

. 

(qara b

ə

xdin: 

əli aşdasa, başı 

daşda olar)

. 

qara baxt elin, qara baxt dili var, dil yoxdusa, elin kimi var ?. 

qara baxtın əli yetişdi aşa, başı dəydi daşa

. 

(

qara b

ə

xdin: 

əli aşdasa, başı 

daşda olar

). 

qara başın yarağın eyləqıl sə

n. 

qara bib

ər qaradır, dirhə

ml

ə

 

satılır, qar, ağ appağdır, kürə

kl

ə

 

atılır

. 

qara bulutu yel açar, urun bel

ə

 il açar: 

rüşvə

t dü

ğün açar

. 

qara daşdan, soğur gözdən yaş çıxmaz

. 

(

soğur

: göz gil

ə

sinin yerl

əşə

n sulu 

torbası sökülmüş, tökülmüş kor)

. 

qara d

əmir qara kömür oda düşsə

 

qızarar

. 

qara doğmuşa, qarqa oğluna, sabın neyləsin, çoğan neylə

sin. 

qara duyqular yaşın çürütür

. (

pis fikirl

ər, hayatıvı zə

h

ə

r ed

ə

r

). 

qara el ağlı baş pozar

. 

(qara el: 

bayağı, sıradan olan)

. 

qara gec

ə

 

ağ olmaz, eski düşman dosd olmaz

. (

Arif Herawi). 

qara gec

ə

 

ağ olmaz, yalançıdan dosd olmaz

. (

yaqub bayat). 

qara gil

ə

nar suda cihl

ə

n

ə

r, sev

ə

g

ə

n könül tez ür

ə

kl

ə

n

ə

r

. (c

ə

hl

ə

nm

ə

k: 

cihl

ə

nm

ə

k. cikl

ə

nm

ə

k. 

paxırlanamaq)

. 

qara gil

ə

nar suda cihl

ə

n

ə

r, sevgili ür

ə

k tez ür

ə

kl

ə

n

ə

r. 

921. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qara gördük bırak olmaz bu qara ol qaradan

. 

(bırak

: ama). (bu qara o 

qaralardan deyil). 

qara görs

ə

 it hür

ə

r. (

qara: kölg

ə

). 

qara günü gözl

ə

y

ə

n qara gün

ə

 qalar. 

qara it qapar, ağ it yapılar (t

utular

). 

qara keç

ə

 

ağ olmaz, qarı (

ə

sgi

) düşman dosd

. 

qara keç

ə, ağ bolmaz, qarı düşman dos bolmaz

. 

qara keç

ə, ağ bolmaz, yalançıdan dos bolmaz

. 

qara qara qarqalar, qalın qalın qar qalaqlarının qabağında, qar qar 

qarıldaşırlar

. 

qara qarıların otsuz ocağı, qara günlərin qutsuz bucağı

. 

qara qazan, könül vers

ən ağarar

. 

qara quş ləş başında, soyqunçu mal qaşında

. 

qara quşa ox, öz yə

l

ə

yind

ə

n d

əğə

r. 

qara sevda başa iş alasevda başdan iş

. 

qara toprağa batda, alçaqlara alç

alma. 

(alçaqlara: 

iğrə

ncl

ə

r

ə

. nam

ə

tl

ə

r

ə

). 

qara topraq h

əp varlığı utacaq, üzqaralıq qaykişiyə

 qalacaq. 

qara topraq söz yiy

ə

sin qucaqlar, ondan sonra giz yaratuq tanuqlar. 

qara üstün

ə

 qara yoxdur.