9-Ma‟ruza. (2 soat) Dozimetriya metodlarini klassifikatsiyalari. Ionizatsion metodlar. Fotografik metodlar. Reja: 1.
Indikatorlar.
2.
Rentgenmetrlar.
3.
Radiometrlar.
4.
Dozimetrlar.
5.
Radioaktiv nurlanishlarni aniqlash va o‟lchash metodlari.
6.
Ionizatsion, fotografik metodlar.
7.
Kimyoviy detektorlar.
Dozimetrik asboblar qo‟yilgan vazifaga, datchiklar xiliga, nurlanish xilini
o‟lchashiga, asbob sxemasida xosil bo‟ladigan elektr segnallarining xususiyatiga
qarab klassifikatsiya qilinadi (turlarga ajratiladi).
Qo‟yilgan vazifaga bog‟liq ravishda barcha asboblar quyidagi guruhlarga
bo‟linadi:
Indikator –radiatsion razvedkaning eng oddiy asbobi hisoblanadi.
Indikatorlar yordamida nurlanishlar mavjudligi aniqlanadi va
𝛼, 𝛽, 𝛾-nurlarning
doza quvvati taqriban aniqlanadi.bunday asboblar yorug‟lik yoki tovush
signallarini beradigan oddiy elektr sxemalaridan iborat bo‟ladi. Indikatorlar
yordamida doza quvvatining ortishini yoki kamayishini aniqlash mumkin. Datchik
sifatida gazrazryadli schyotchiklardan foydalaniladi. Bunday guruhga DP-63, DP-
63A, DP-64 dozimetrlari kiradi.
Rentgenometrlar –rentgen yoki gamma-nurlanishlarning doza quvvatini
o‟lchaydi. Rentgenometrlarning o‟lchash diapazoni 0,01 rentgen/soatdan bir necha
yuz rentgen/soatgacha. Bu asboblar datchik sifatida ionizatsion kameralar yoki
gazrazryadli schyotchiklar ishlatiladi.DP-2, “Kaktus”, DP-3, DP-35, DP-5A, B va
V tipidagirentgenometrlar ishlatiladi.
Radiometrlar– radioaktivlikni o‟lchaydigan asboblardir. Radiometrlar
asosan
𝛼 va 𝛽 zarralar radioaktivligini, bu zarralar bilan ifloslanish darajasini,
gamma-nurlarning juda yuqori bo‟lmagan darajasini o‟lchashda ishlatiladi.
Radiometrlarda datchiklar sifatida gazrazryadli va ssintillyatsion schyotchiklardan
foydalaniladi. Radiometrlar ko‟p tarqalgan qutilma bo‟lib, ko‟p sohalarda
ishlatiladi. Bunday radiometrlarga DP-12, beta-gamma-radiometr “Luch-A”,
“Tuss”, DP-100M, DP-100ADM, beta-radiometr RKB4-1eM va b. radiometrlar
kiradi.
