Auditoriyadankənar tədbirlərdən istifadə etməklə tələbələrdə vətəndaşlıq tərbiyəsinin formalaşdırılması

Auditoriyadankənar tədbirlərdən istifadə etməklə tələbələrdə vətəndaşlıq tərbiyəsinin formalaşdırılması 
41 
Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutunun Elmi əsərləri, Cild 85, № 4, 2018 
yük əhəmiyyəti vardır. Bu baxımdan “Cocuq-
Mərcanlı” kəndinə edilən səfəri misal göstərmək 
olar. 2016-cı ilin aprel ayında Azərbaycan xalqı-
nın qəhrəmanlıq tarixində yeni bir səhifə açıldı. 
Azərbaycanın igid döyüşçüləri Goranboy və 
Naftalan rayonlarına təhlükə yarada biləcək Ta-
lış kəndi ətrafındakı yüksəkliyi və Füzuli rayonu 
istiqamətində yerləşən Lələ-təpə adlı yüksəkliyi 
ələ keçirdilər. Nəticədə, 1994-cü ildə Horadiz 
əməliyyatı zamanı erməni işğalından azad olun-
muş Cocuq-Mərcanlı kəndi üzərində olan təhlü-
kə aradan qalxdı və Cocuq-Mərcanlı kəndinin 
əhalisi öz doğma yurd-yuvasına qayıtmağa baş-
ladı. Xalqımız bu tarixi qələbəni gələcək daha 
böyük qələbələrin müjdəçisi kimi qəbul etdi. 
Cocuq-Mərcanlı inzibati baxımdan Cəbrayıl ra-
yonuna aiddir. 1993-cü ildə Ermənistan silahlı 
qüvvələri tərəfindən işğal olunan Cocuq-Mər-
canlı 1994-cü ildə düşmən əsarətindən azad 
edilmişdir. Bu kənd Lələ-təpə yüksəkliyi ermə-
nilərin əlində qaldığı qədər təhlükə altında idi. 
Bu səbəbdən Cocuq-Mərcanlı kəndinin əhalisi 
geriyə, öz yurd-yuvalarına qayıda bilmirdi. 
Erməni işğalına qədər bu kənddə 220 ailə təsər-
rüfatı mövcud olmuşdur. 1993-cü ildə əhali bu 
kənddən didərgin düşmüşdür. Yalnız bir ailə, 
Oktay Həziyevin ailəsi kəndi tərk etməmiş, 
2016-cı ilədək 23 il müddətində təkcə yaşamış-
lar. Biz tələbələrə əsil vətəndaş, vətənpərvər 
şəxs kimi Oktay Həziyevi misal göstərə bilərik. 
Oktay Həziyev onları hər an gözləyən təhlükəyə 
baxmayaraq, öz doğma yurd-yuvasını tərk etmə-
mişdir. Bu böyük bir vətən sevgisinin, vətəndaş-
lıq dəyanətinin təzahürüdür. Cocuq-Mərcanlı kən-
di və Oktay Həziyevin şəxsi nümunəsi tələbələrdə 
vətəndaşlıq borcu və vətən sevgisi kimi yüksək 
əxlaqi tərbiyənin formalaşması baxımından əhə-
miyyətlidir. 
Auditoriyadankənar tədbirlərdən söhbət 
açarkən vətənpərvərlik təbliğatında, vətəndaş 
tərbiyəsində mühüm rol oynayan bədii və sə-
nədli filmlərin nümayişinin müstəsna əhəmiy-
yəti var. Bu yaxınlarda Azərbaycan Respublika-
sı Dini Qurumlarla iş üzrə Dövlət Komitəsinin 
sifarişi ilə çəkilmiş “Şəhadət” filminin təqdimatı 
keçirildi. Bu filmin vətənpərvərlik və vətəndaş-
lıq tərbiyəsi baxımından necə vacib məsələlərə 
toxunduğunu filmə baxarkən görmək olar. 
“Vətəndaşlıq mədəniyyətinin, tərbiyəsinin, 
dövlətçiliyinin qorunması üçün vacib resursa 
çevrilməsini istəyiriksə, onun mənasına və ma-
hiyyətinə dair təsəvvürlər aydın olmalıdır. Həm 
də hədəf yalnız gənclər deyil, bütün cəmiyyət, 
sosial təbəqələr olmalıdır. Dünyadakı kimi: 
Tutduğu mövqedən asılı olmayaraq!” [2, 3 ]. 
Vətəndaşlıq tərbiyəsinin auditoriyadan kə-
nar tədbirlərdə formalaşdırılmasından danışar-
kən biz bir daha qeyd etməliyik ki, vətəndaşlıq 
insanın ailəsi, ətrafındakı insanlar, dövləti və 
vətəni qarşısında olan rolunun məsuliyyətinin 
dərk edilməsi deməkdir. Vətəndaşlıq tərbiyəsi 
baxımından ailə və onun rolu böyükdür. Ailədən 
sonra ikinci yerdə təhsil sistemi durur. Cəmiy-
yətdəki ictimai-siyasi və iqtisadi vəziyyət də öz 
növbəsində burada rol oynayır. Biz öz fikir-
lərimizi ümumi şəkildə belə ifadə edək ki, 
auditoriyadankənar işlərin və tədbirlərin növləri 
çox müxtəlif olsa da onların heç də hamısında 
vətəndaşlıq tərbiyəsi formalaşdırmaq mümkün 
deyildir. “Vətəndaşlıq - vətəndaşın öz dövlətinin 
fəal üzvü kimi, öz hüquqlarını başa düşən və 
vəzifələrini icra edən, dövlətinin siyasətini öz 
fəaliyyətində əks etdirən xüsusiyyətləridir” [ 3, 
708]. Biz vətəndaşlıq tərbiyəsindən danışarkən 
yalnız hərbi-vətənpərvərlik, vətəni düşməndən 
qorumaq, düşmənə nifrət formalaşdırmaq kimi 
xüsusiyyətlərdən başqa öz həyatlarını xalqın 
maariflənməsinə həsr etmiş ayrı-ayrı şəxslərin 
həyat və fəaliyyətinin öyrənilməsinə və təbliği-
nə də xüsusi diqqət yetirməliyik. Bəzən elə 
şəxslər olur ki, onlar bütün həyatlarını xalqın 
savadlanmasına, inkişafına həsr edirlər. Lakin, 
onlar barədə yetərincə araşdırma aparılmır. Haq-
qında daha az tədqiqat aparılan belə şəxslərdən 
biri Həsən bəy Zərdabinin həyat yoldaşı Hənifə 
xanım Aslanbəy qızı Məlikova-Abayeva. Onun 
həyat və fəaliyyətini, bir vətəndaş kimi xidmət-
lərini araşdırmaq auditoriyadan kənar işlərin fər-
di növünə aid oluna bilər. Hənifə xanım Məliko-
va Azərbaycan xalqının ilk maarifçi qadınların-
dan biridir. O, Tiflisdə Müqəddəs Nina mək-
təbində təhsil almışdır. 1875-77-ci illərdə Həni-
fə xanım həyat yoldaşı Həsən bəy Zərdabi ilə 
birlikdə Əkinçi qəzetinin nəşrində çox işlər gör-
müşdür. O, 1881-ci ildən etibarən öz evlərində 
Həsən bəy Zərdabi ilə birlikdə açdıqları məktəb-
də xalqın balalarına pulsuz təhsil verirlər. On-

---