Axloq falsafasi (etika)

San’atdagi ulug‘vorlik
o‘zining har tomonlama ijodiy ifodasini topadi; san’atning barcha 
turlari uchun ulug‘vorlik asosiy mezon bo‘lib hizmat qiladi. Badiiiy adabiyot va ifodali san’at 
turlari ulug‘vorlikni tasvirlashda xilma-xil vositalardan foydalanib hamda ulug‘vorlik mavzusini 
badiiy o‘zlashtirib, qahramonlik eposlarini liro-epik dostonlarni, qahramonlik fojialarini, 
mardonavor musiqa asarlarini (simfoniya, oratoriya)ni vujudga keltirdi. San’atdagi ulug‘vorlik 

---

teatr, kino, badiiy adabiyot fojiaviylik bilan yonma-yon turadi: estetikaning bu ikki mezoniy 
tushunchasi o‘rtasida o‘ziga xos dialektik aloqadorlik mavjud bo‘lib, ular milliylik va 
umuminsoniylik xususiyatlariga ko‘ra farqlanadilar. Masalan, Shekspir va Shayxzoda asarlari bir 
vaqtning o‘zida ham ulug‘vorlikni ham fojiaviylikni namoyon etadi. Farq, Ulug‘bekning o‘limi 
bilan Otteloning qismatida, xolos... San’atdagi ulug‘vorlik badiiy mazmun va shaklning barcha 
imkoniyatlari vositasida ifodalanadi, lekin bunda hal qiluvchi rolni g‘oya o‘ynaydi. Muhim 
ahamiyatli g‘oya yuksak ruhlangan, muukammal shaklning zarurligini yuzaga keltirib, san’at asari 
darajasining yuksakligi belgilab beradi. Bu holat hayotiy haqiqatdan qochishga emas, unga xizmat 
qilishga da’vat etadi.
Tubanlik
- 
insonda kuchli nafratlanish tuyg‘ularini hosil qiluvchi estetik kategoriyadir. 
Nafosatshunoslik kategoriyalari orasida xunuklik singari kishilarda salbiy his-tuyg‘u paydo 
qiladigan boshqa tushunchalar ham mavjud. Tubanlik ana shunday tushuncha: uni xunuklik bilan 
aynanlashtirib bo‘lmaydi. Chunki, 
xunuklik kishilarda
engil noxushlik tuyg‘usini paydo qilsa, 
tubanlik esa
kuchli nafratlanish hissini uyg‘otadi. 
Tabiat, hayvonot olamidagi xunuklik
tu-
banlikka aylanmaydi.