Aydin səFİxanli insan hüquqlarinin və Əsas

verməklə və ya sifarişlə, habelə təqsirkar üçün aşkar surətdə 
 

 
14 
köməksiz vəziyyətdə olan şəxsə qarşı törədildikdə; 
−  ümumi təhlükəli üsulla, xuliqanlıq niyyətilə; 
−  zərərçəkmiş  şəxsin orqanlarından və ya toxumalarından 
istifadə etmək məqsədilə törədildikdə qanunla altı ildən on bir 
ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 
Cinayət Məcəlləsinin 132-ci maddəsinə  əsasən,  döymə  yəni, 
bu Məcəllənin 128-ci maddəsində göstərilən nəticələrə  səbəb 
olmayan qəsdən döymə  və ya sair zorakı  hərəkətlərlə fiziki ağrı 
yetirmə minimum əmək haqqı  məbləğinin iki yüz mislinədək 
miqdarda cərimə və ya iki yüz qırx saatadək müddətə ictimai işlər 
və ya bir ilədək müddətə islah işləri və ya altı ayadək müddətə 
azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 
Cinayət Məcəlləsinin 133-cü maddəsi işgəncə vermə əməlinə 
görə cinayət məsuliyyət nəzərdə tutur. 
C.M-nin 133.1-ci maddəsinə  əsasən, Bu Məcəllənin 126 və 
127-ci maddələrində göstərilən nəticələrə səbəb olmayan mütəmadi 
olaraq döyməklə və ya sair zorakı hərəkətlərlə güclü fiziki ağrı və 
ya psixi iztirablar vermə - üç ilədək müddətə azadlıqdan məhrum 
etmə ilə cəzalandırılır. 
Eyni əməllər: 
−  iki və ya daha çox şəxsə qarşı  və ya girov götürülən, yaxud 
oğurlanmış şəxsə qarşı və ya sifarişlə törədildikdə; 
−  aşkar surətdə hamilə  vəziyyətində olan qadın barəsində 
törədildikdə; 
−  bir qrup şəxs, qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs, mütəşəkkil 
dəstə və ya cinayətkar birlik (təşkilat) tərəfindən törədıldikdə; 
−  təqsirkar  şəxs üçün aşkar surətdə yetkinlik yaşına çatmayan, 
habelə köməksiz vəziyyətdə olan şəxsə qarşı törədildikdə; 
−  zərərçəkmiş  şəxsin xidməti vəzifəsini və ya ictimai borcunu 
yerinə yetirməsi ilə  əlaqədar onun özü və ya yaxın 
qohumlarına qarşı törədildikdə - üç ildən yeddi ilədək 
müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

 
15 
Bu Məcəllənin 133.1 və 133.2-ci maddələri ilə nəzərdə tutulan 
əməllər  şəxsdən məlumat almaq və ya onu etirafa məcbur etmək, 
yaxud törətdiyi və ya törədilməsində şübhə doğurduğu əmələ görə 
həmin  şəxsi cəzalandırmaq məqsədi ilə öz qulluq mövqeyindən 
istifadə etməklə  vəzifəli  şəxs tərəfindən və ya onun təhriki ilə 
törədildikdə - beş ildən on ilədək müddətə azadlıqdan məhrum 
etmə ilə cəzalandırılır. 
Cinayət Məcəlləsinin 293-cü maddəsi  ifadə verməyə  məcbur 
etməyə görə məsuliyyət nəzərdə tutur. 
Prokuror, müstəntiq və ya təhqiqatçı  tərəfindən və ya onların 
təhriki ilə dindirmə zamanı  hədələməklə,  şantajla, ləyaqəti 
alçaltmaqla və ya sair qanunsuz hərəkətlər tətbiq etməklə  şübhə 
edilən  şəxsi, təqsirləndiriləni, zərərçəkmiş  şəxsi,  şahidi ifadə 
verməyə, habelə eksperti rəy verməyə  məcbur etmə - üç ilədək 
müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 
Eyni  əməllər işgəncə verməklə törədildikdə - beş ildən on 
ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 
Polis haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununun 5-
ci maddəsi  insan və  vətəndaş hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi 
sahəsində polisin fəaliyyətini tənzimləyir. Belə ki, qanuna əsasən, 
polisin hər hansı  şəxslə insanın ləyaqətini alçaldan şəkildə  rəftar 
etməsi yolverilməzdir. Cinayət törədən və ya törətməkdə 
şübhələnilən  şəxsləri məlumat verməyə  və ya cinayət  əməlini 
törətməkdə  təqsirini etiraf etməyə  məcbur etmək, bu məqsədlə 
onları və digər şəxsləri hədələmək, işgəncəyə məruz qoymaq, onlara 
hər hansı fiziki və ya mənəvi təsir göstərmək qadağandır. 
Azərbaycan Respublikasının Cəzaların  İcrası  Məcəlləsinin 
10-cu maddəsi  məhkumların  əsas hüquqları  sırasında aşağıdakı 
hüquqları da müəyyən edir. 
Cəzanı insan şəxsiyyətinə hörməti təmin edən şəraitdə çəkmək; 
Cəzaları icra edən müəssisə  və ya orqanın işçi heyəti 
məhkumlara qarşı münasibətdə nəzakətli olmalıdır. Məhkumlar 

 
16 
qəddar və ya insan ləyaqətini alçaldan rəftara məruz 
qalmamalıdırlar. Məhkumlara məcburetmə tədbirləri yalnız qanuna 
əsasən tətbiq edilə bilər. 
Məhkumlar onların həyat və sağlamlıqlarını  təhlükə altında 
qoya bilən tibbi və ya başqa təcrübələrə məruz qala bilməzlər. 
 
İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının  
müdafiəsi haqqında Konvensiya: 
Maddə 4. Köləliyin və məcburi əməyin qadağan olunması 
1.
 
Heç kəs köləlikdə və asılılıqda saxlanmamalıdır. 
2.
 
Heç kəs məcburi və icbari əməyə cəlb olunmamalıdır. 
3.
 
Bu maddənin məqsədləri üçün «məcburi və ya icbari əmək» 
termini aşağıdakıları özünə daxil etmir: 
a)
 
bu Konvensiyanın maddəsinin müddəalarına müvafiq olaraq 
həbsdə olan və ya belə  həbsdən  şərti azad edilmiş  şəxsin adətən 
yerinə yetirməli olduğu hər hansı bir iş: 
b)
 
hərbi xarakterli hər hansı xidmət və ya hərbi xidmətdən 
əqidəyə görə imtina etmənin qanuni hesab edildiyi ölkələrdə 
məcburi hərbi xidmətin əvəzinə müəyyən edilmiş xidmət: 
c)
 
fövqəladə  vəziyyət və ya əhalinin həyatı  və rifahı üçün 
təhlükə yaradan fəlakət hallarında hər hansı məcburi xidmət: 
d)
 
adi vətəndaşlıq vəzifələrinin bir hissəsi olan iş və ya xidmət. 
 
Azərbaycan Respublikasının  
qanunvericilik sistemi 
 
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 35-ci maddəsinə 
əsasən,  hər kəsin  əməyə olan qabiliyyəti  əsasında sərbəst surətdə 
özünə  fəaliyyət növü, peşə, məşğuliyyət və  iş yeri seçmək hüququ 
vardır. 
Heç kəs zorla işlədilə bilməz. 
Əmək müqavilələri sərbəst bağlanılır. Heç kəs əmək müqaviləsi 
bağlamağa məcbur edilə bilməz. 
Məhkəmə  qərarı  əsasında  şərtləri və müddətləri qanunla 
nəzərdə tutulan məcburi əməyə cəlb etmək, hərbi xidmət zamanı 

 
17 
səlahiyyətli  şəxslərin  əmrlərinin yerinə yetirilməsi ilə  əlaqədar 
işlətmək, fövqəladə vəziyyət və hərbi vəziyyət zamanı vətəndaşlara 
tələb olunan işləri gördürmək hallarına yol verilir. 
Hər kəsin təhlükəsiz və sağlam  şəraitdə  işləmək, heç bir 
ayrıseçkilik qoyulmadan öz işinə görə dövlətin müəyyənləşdirdiyi 
minimum əmək haqqı miqdarından az olmayan haqq almaq hüququ 
yardır. 
İşsizlərin dövlətdən sosial müavinət almaq hüququ vardır. 
Dövlət işsizliyin aradan qaldırılması üçün bütün imkanlardan 
istifadə edir. 
Azərbaycan Respublikasının  Əmək Məcəlləsinin 9-cu maddəsi 
əmək müqaviləsi üzrə işçinin əsas aşağıdakı hüquqlarını təsbit edir: 
−  sərbəst surətdə ixtisasına, sənətinə, peşəsinə uyğun  əmək 
fəaliyyəti növü və iş yeri seçərək əmək müqaviləsi bağlamaq; 
−  əmək müqaviləsinin  şərtlərini dəyişdirmək və ya onu ləğv 
etmək üçün işəgötürənə müraciət etmək; 
−  iş vaxtında və ya iş vaxtından sonra qazanc əldə etmək 
məqsədi ilə qanunvericiliklə qadağan edilməyən, habelə  əmək 
müqaviləsi üzrə  tərəflərin öhdəliklərinə  xələl gətirməyən 
fəaliyyətlə məşğul olmaq; 
−  həyatının, sağlamlığının və əməyinin mühafızəsini təmin edən 
əmək  şəraitində çalışmaq, habelə belə  şəraitin yaradılmasını 
tələb etmək; 
−  qanunvericiliklə müəyyən edilmiş minimum məbləğdən aşağı 
olmayan əmək haqqı almaq; 
−  iş vaxtından artıq vaxtda işə  cəlb olunduqda əlavə  əmək 
haqqını almaq və ya onun verilməsini tələb etmək; 
−  əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş  əmək funksiyasına 
daxil olmayan işləri, xidmətləri yerinə yetirməkdən imtina 
etmək, belə  işləri, xidmətləri icra etdikdə isə müvafiq əlavə 
əmək haqqının verilməsini tələb etmək; 
−  mənzil  şəraitinin,  ailə  üzvlərinin sosial-məişət  şəraitinin 
−  yaxşılaşdırılması üçün işəgötürəndən müvafiq sosial yardımlar 
almaq; 

 
18 
qanunvericiliklə müəyyən olunmuş iş vaxtında çalışmaq; 
−  müvafiq peşələr (vəzifələr), istehsalatlar üzrə  iş yerlərində 
qanunvericiliklə müəyyən olunmuş  qısaldılmış  iş vaxtında 
çalışmaq; 
−  qanunvericiliklə müəyyən olunmuş  həftələrarası istirahət 
günlərindən istifadə etmək; 
−  hər il Əmək Məcəlləsində  nəzərdə tutulmuş minimum 
müddətdən az olmayan ödənişli  əsas məzuniyyətdən və 
müvafiq hallarda əlavə, sosial, ödənişsiz, təhsil 
məzuniyyətlərındən istifadə etmək; 
−  peşə hazırlığını artırmaq, yeni ixtisasa yiyələnmək və 
ixtisasını artırmaq; 
−  əmək funksiyasının yerinə yetirilməsi zamanı  əmlakına və 
səhhətinə dəyən ziyanın ödənilməsini tələb etmək; 
− işəgötürən tərəfindən qanunvericiliklə müəyyən olunmuş 
qaydada məcburi sosial sığorta olunmaq, habelə  hər hansı 
başqa növ sığorta qaydalarından istifadə etmək; 
−  qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada həmkarlar 
ittifaqlarının, ictimai birliklərin üzvü olmaq, habelə bu 
təşkılatların və ya əmək kollektivinin keçirdiyi tətillərdə, 
mitinqlərdə, toplantılarda və qanunvericiliklə qadağan 
olunmayan digər kütləvi tədbirlərdə iştirak etmək; 
−  əmək hüquqlarının müdafiəsi üçün məhkəməyə müraciət 
etmək və hüquqi müdafiə olunmaq; 
− qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda və  şərtlərlə 
(güzəştlərlə) pensiya təminatından, sosial müdafiə üzrə 
müavinətlərdən və güzəştlərdən istifadə etmək; 
−  işsizliyə görə qanunvericiliklə müəyyən olunmuş dövlət 
təminatını almaq; 
−  iş yeri, vəzifəsi (peşəsi), aylıq  əmək haqqı  və  əmək 
münasibətləri ilə bağlı digər məlumatlar barədə 
işəgötürəndən müvafiq arayışlar almaq. 
Azərbaycan Respublikasının  Əmək Məcəlləsinin 17-ci 
maddəsi  məcburi  əməyin qadağan edilməsi ilə bağlı müddəaları 
təsbit edir. 

 
19 
Azərbaycan Respublikasının  Əmək Məcəlləsinin 17-ci 
maddəsinə  əsasən,  hər hansı qayda və üsulla zor işlətməklə, 
həmçinin  əmək müqaviləsinə xitam veriləcəyi hədə-qorxusu ilə 
işçini  əmək funksiyasına daxil olmayan işi (xidməti) yerinə 
yetirməyə  məcbur etmək qadağandır.  İşçini məcburi  əməyə  cəlb 
edən təqsirkar  şəxslər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada 
məsuliyyətə cəlb edilirlər. 
Hərbi və ya fövqəladə  vəziyyətlə  əlaqədar müvafiq 
qanunvericilik əsasında, habelə qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə 
hökmlərinin icrası zamanı müvafiq dövlət orqanlarının nəzarəti 
altında yerinə yetirilən işlərdə məcburi əməyə yol verilir. 
 
İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının 
müdafiəsi haqqında Konvensiya: 
 
Maddə 5. Azadlıq və toxunulmazuq hüququ 
1. Hər kəsin azadlıq və  şəxsi toxunulmazlıq hüququ var. Heç 
kəs qanunla müəyyən olunmuş  aşağıdakı hallardan və qaydadan 
başqa azadlıqdan məhrum oluna bilməz: 
a)
 
səlahiyyətli məhkəmə  tərəfindən tərəfindən məhkum 
olunduqdan sonra şəxsi qanuni həbsə almaq: 
b)
 
məhkəmənin qanuni çıxardığı qərarı icra etməməyə görə və 
ya qanunla nəzərdə tutlmuş  hər hansı öhdəliyin icra olunmasını 
təmin etmək məqsədilə  şəxsin qanuni tutulması  və ya həbsə 
alınması: 
c)
 
hüquq pozuntusunun törədilməsində  əsaslı  şübhə ilə bağlı 
şəxsin səlahiyyətli orqanı qarşısında durmasından irəli gələn və ya 
onun tərəfindən törədilən hüquq pozuntusunun yaxud törətdikdən 
sonra onun gizlənməsinin qarşısını almaq üçün kifayət qədər zəruri 
əsasların olduğunun hesab edildiyi hallarda şəxsin qanuni 
tutulması və ya həbsə alınması: 
d)
 
 yetkinlik  yaşına çatmamış  şəxsin tərbiyə  nəzarəti üçün 
qanuni qərar  əsasında həbsə alınması  və ya onun səlahiyyətli 
məhkəmə orqanı qarşısında durmasından irəli gələn qanuni həbsə 
alınması: 

 
20 
e)
 
yoluxucu xəstəliklərin yayılmasının qarşısını almaq üçün 
şəxslərin, ruhi xəstələrin, alkoqolizmə  və narkomaniyaya mübtəla 
olanların, səfillərin qanuni həbsə alınması: 
f)  şəxsin ölkəyə qanunsuz gəlməsinin qarşısını almaq məqsədilə 
və ya barəsində deportasiya yaxud ekstradisiya tədbirləri tətbiq 
olunan şəxslərin qanuni tutulması və ya həbsə alınması 
 
Azərbaycan Respublikasının 
qanunvericilik sistemi 
 
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 28-ci maddəsinə 
əsasən, hər kəsin azadlıq hüququ vardır. 
Azadlıq hüququ yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada 
tutulmuş qaydada tutulma, həbsəalma və ya azadlıqdan 
məhrumetmə yolu ilə məhdudlaşdırıla bilər. 
Qanuni surətdə Azərbaycan Respublikasının ərazisində olan hər 
kəs sərbəst hərəkət edə bilər, özünə yaşayış yeri seçə bilər və 
Azərbaycan Respublikasının ərazisindən kənara gedə bilər. 
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 32-ci maddəsi hər 
kəsin  şəxsi toxunulmazlıq hüququnu təsbit edir. Həmin maddəyə 
əsasən, hər kəsin  şəxsi və ailə  həyatının sirrini saxlamaq hüququ 
vardır. Qanunla nəzərdə tutulan hallardan başqa,  şəxsi həyata 
müdaxilə etmək qadağandır. 
Öz razılığı olmadan kimsənin  şəxsi həyatı haqqında məlumatın 
toplanılmasına, saxlanılmasına, istifadəsinə  və yayılmasına yol 
verilmir. 
Hər kəsin yazışına, telefon danışıqları, poçt, teleqraf və digər 
rabitə vasitələri ilə ötürülən məlumatın sirrini saxlamaq hüququna 
dövlət təminat verir. Bu hüquq qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada 
cinayətin qarşısını almaqdan və ya cinayət işinin zamanı  həqiqəti 
üzə çıxarmaqdan ötrü məhdudlaşdırıla bilər. 
«Azərbaycan Respublikasında İnsan hüquq və azadlıqlarının 
həyata keçirilməsinin tənzimlənməsi haqqında» Azərbaycan 
Respublikasının Konstitusiya Qanununun 4-cü maddəsi, şəxsin 
tutulmasına, həbsə alınmasına və ya azadlıqdan məhrum  

 
21 
edilməsinə qoyulan məhdudiyyətləri müəyyən edir. Belə ki, 
Konstitusiya Qanununun 4.1-ci maddəsinə  əsasən,  aşağıdakı 
hallardan başqa və  aşağıdakılardan fərqli qaydada heç kəs tutula, 
həbsə alına və ya başqa formada azadlıqdan məhrum edilə bilməz: 
−  şəxsin səlahiyyətli məhkəmə tərəfindən məhkum olunduqdan 
sonra azadlıqdan məhrum edilməsi; 
−  şəxsin məhkəmənin qanuni qərarına əməl etməməyə görə və 
ya qanunla nəzərdə tutulan hər hansı öhdəliyin yerinə 
yetirilməsini təmin etmək məqsədilə qanuni tutulması  və ya 
həbs edilməsi; 
−  şəxsin cinayət törətmiş olduğuna əsaslı şübhələr olduqda və ya 
onun hüquq pozuntusu törətməsinin və yaxud bu əməli 
törətdikdən sonra qaçıb gizlənməsinin qarşısını almağa 
əsaslı  zərurət olduqda, səlahiyyətli məhkəmə orqanına 
gətirilməsi məqsədi ilə onun qanuni tutulması  və ya həbs 
edilməsi; 
−  yetkinlik yaşına çatmamış şəxsin tərbiyəvi nəzarət məqsədi ilə 
qanuni qərar  əsasında azadlıqdan məhrum edilməsi və ya 
səlahiyyətli  məhkəmə orqanına gətirilməsi üçün qanuni 
tutulması; 
−  yoluxucu xəstəlikləri yaymasının qarşısını almaq məqsədi ilə 
şəxslərin, habelə ruhi xəstələrin, alkoqolizmə və narkomanlığa 
düçar olmuş şəxslərin və ya avaralıqla məşğul olanların qanuni 
tutulması; 
−  şəxsin ölkəyə qanunsuz gəlməsinin qarşısını almaq məqsədi ilə 
qanuni tutulması və ya həbs edilməsi, yaxud barəsində məcburi 
çıxarılma və ya ekstradisiya tətbirləri görülən  şəxsin qanuni 
tutulması və ya həbs edilməsi. 
Azərbaycan Respublikası Cinayət Prosesual Məcəlləsinin 
147-ci maddəsi  cinayət prosesində tutulmanın tətbiqi prinsiplərini 
müəyyən edir. 
CPM-nin 147-ci maddəsinə əsasən, cinayət prosesində tutulma  
yalnız aşağıdakı şəxslərə tətbiq oluna bilər: 
−  cinayəti törətməkdə şübhəli olan şəxsə; 
−  ittiham elan edilməli olan şəxsə  və ya haqqında seçilmiş 

 
22 
qətimkan tədbirinin şərtlərini pozan təqsirləndirilən şəxsə; 
−  hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərarının icrası yerinə 
məcburi göndərilməsi və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza 
növü ilə  əvəz edilməsi, habelə  şərti məhkum etmənin, yaxud 
cəzadan  şərti olaraq vaxtından  əvvəl azad etmənin ləğvi 
məsələsinin həlli məqsədi ilə məhkuma.  
Tutulma aşağıdakı hallarda tətbiq edilir: 
−  şəxsin cinayət törətməsinə şübhə yarandıqda; 
−  ittiham elan edilməli olan şəxsə  və ya haqqında seçilmiş 
qətimkan tədbirinin  şərtlərini pozan təqsirləndirilən  şəxs 
haqqında cinayət təqibi orqanının
 
müvafiq qərarı olduqda; 
−  hökmün və ya məhkəmənin digər yekun qərarının icrası yerinə 
məcburi göndərilməsi və ya təyin olunmuş cəzanın digər cəza 
növü ilə  əvəz edilməsi, habelə  şərti məhkum etmənin və ya 
cəzadan  şərti olaraq vaxtından  əvvəl azad etmənin ləğvi 
məsələsinin həllinədək məhkumun tutulması barədə 
məhkəmənin qərarı olduqda. 
Şəxsin qanunsuz tutulması Azərbaycan Respublikasının 
qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş məsuliyyətə səbəb olur. 
Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcələsinin 42-ci 
maddəsi  özündə azadlıq hüququnun məhdudlaşdırılması ilə bağlı 
aşağıdakı cəza növləri nəzərdə tutur: 
−  Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənara məcburi 
çıxarma; 
−  azadlığın məhdudlaşdırılması; 
−  intizam xarakterli hərbi hissədə saxlama; 
−  müəyyən müddətə azadlıqdan məhrum etmə; 
−  ömürlük azadlıqdan məhrum etmə. 
Cinayət Məcəlləsinin XIX fəsli  şəxsiyyətin azadlığı  və 
ləyaqəti  əleyhinə olan cinayətləri və bu cinayətlərə görə 
məsuliyyəti müəyyən edir. 
Cinayət Məcəlləsinin 144-cü maddəsi  adam oğurluğuna görə 
məsuliyyət müəyyən edərək beş ildən on ilədək müddətə 
azadlıqdan məhrum etmə cəzası nəzərdə tutur. 

 
23 
Eyni əməllər: 
−
 
iki və ya daha çox şəxs barəsində törədildikdə; 
−
 
təqsirkar  şəxs üçün aşkar surətdə hamilə  vəziyyətində 
olan qadına qarşı törədildikdə; 
−
 
bir qrup şəxs, qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs və ya 
mütəşəkkil dəstə  və ya cinayətkar birlik (cinayətkar 
təşkilat) tərəfindən törədildikdə; 
−
 
zərərçəkmiş şəxsin həyatı və ya sağlamlığı üçün təhlükəli 
olan zor tətbiq etməklə törədildikdə; 
−
 
 silahdan, yaxud silah qismində istifadə edilən  əşyalardan 
istifadə etməklə törədildikdə; 
−
 
tamah məqsədi ilə  və ya sifarişlə törədildikdə - səkkiz 
ildən on  iki  ilədək müddətə  azadlıqdan məhpum  etmə  
ilə cəzalandırılır. 
Cinayət Məcəlləsinin 144.1 və 144.2-ci maddələrində göstərilən 
əməllər yetkinlik yaşına çatmayan şəxs barəsində törədildikdə  və 
ya ehtiyatsızlıqdan zərərçəkmiş  şəxsin ölümünə  və ya digər ağır 
nəticələrə  səbəb olduqda - on ildən on beş ilədək müddətə 
azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 
 
Qeyd:  Əməllərində başqa cinayətin tərkibi olmayan və 
oğurlanmış adamı könüllü azad edən  şəxs cinayət məsuliyyətindən 
azad olunur. 
 
Cinayət Məcəlləsinin 145-ci maddəsi  qanunsuz azadlıqdan 
məhrum etməyə görə  məsuliyyət nəzərdə tutur. Belə ki, həmin 
maddəyə  əsasən, adam oğurluğu ilə bağlı olmayan qanunsuz 
azadlıqdan məhrum etmə - iki ilədək müddətə islah işləri və ya bir 
ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 
Eyni əməllər: 
−  iki və ya daha çox şəxsə qarşı törədildikdə; 
−  təqsirkar  şəxs üçün aşkar surətdə hamilə  vəziyyətində olan 
qadına qarşı törədildikdə; 
−  yetkinlik yaşına çatmayan şəxs barəsində törədildikdə; 
−  bir qrup şəxs, qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs, mütəşəkkil 

 
24 
dəstə  və ya cinayətkar birlik (cinayətkar təşkilat) tərəfindən 
törədildikdə; 
−  zərərçəkmiş şəxsin həyatı və ya sağlamlığı üçün təhlükəli olan 
zor tətbiq etməklə törədildikdə; 
−  silahdan yaxud silah kimi istifadə edilən  əşyalardan istifadə    
etməklə törədildikdə  
−  üç ildən beş ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə 
cəzalandırılır. 
Cinayət Məcəlləsinin 145.1 və ya 145.2-ci maddələrində 
göstərilən əməllər ehtiyatsızlıqdan zərərçəkmiş şəxsin ölümünə və 
ya digər ağır nəticələrə  səbəb olduqda - beş ildən on ilədək 
müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 
Cinayət Məcəlləsinin 146-cı maddəsi qanunsuz olaraq 
psixiatriya xəstəxanasına yerləşdirmə  əməlinə görə  məsuliyyət 
nəzərdə tutur. Həmin maddəyə əsasən, psixi cəhətdən sağlam olan 
şəxsi bilə-bilə psixiatriya xəstəxanasına yerləşdirmə - iki ilədək 
müddətə islah işləri və  ya  üç  ilədək müddətə azadlıqdan məhrum 
etmə ilə cəzalandırılır. 
Eyni  əməllər təqsirkar  şəxs tərəfindən öz qulluq mövqeyindən 
istifadə etməklə törədildikdə - üç ilədək müddətə müəyyən vəzifə 
tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə  məşğul olma hüququndan 
məhrum edilməklə üç ildən beş ilədək müddətə azadlıqdan 
məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 
Cinayət Məcəlləsinin XX fəsili 
şəxsiyyətin cinsi 
toxunulmazlığı və cinsi azadlığı əleyhinə olan cinayətləri və bu 
cinayətlərə görə məsuliyyəti müəyyən edir. 
Cinayət Məcəlləsinin 149-cu maddəsi Zorlama cinayətinə 
görə məsuliyyəti nəzərdə tutur. 
Zorlama, yəni zərərçəkmiş şəxsə və ya başqa şəxslərə qarşı zor 
tətbiq etməklə  və ya belə zor tətbiq etmə  hədəsi ilə  və ya 
zərərçəkmiş  şəxsin köməksiz vəziyyətindən istifadə etməklə 
onunla cinsi əlaqədə olma - dörd ildən səkkiz ilədək müddətə 
azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 

 
25 
Eyni əməllər: 
−  bir qrup şəxs, qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs və ya 
mütəşəkkil dəstə tərəfindən törədildikdə; 
−  zərərçəkmiş  şəxsin zöhrəvi xəstəliyə yoluxmasına səbəb 
olduqda; 
−  təqsirkar  şəxs üçün aşkar surətdə yetkinlik yaşına çatmayan 
şəxsə qarşı törədildikdə; 
−  zərərçəkmiş  şəxsi və ya başqa  şəxsləri öldürmə  və ya 
sağlamlığa ağır zərər vurma hədəsi ilə, habelə xüsusi 
amansızlıqla törədildikdə; 
−  təkrar törədildikdə - beş ildən on ilədək müddətə azadlıqdan 
məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 
Eyni əməllər: 
−  ehtiyatsızlıqdan zərərçəkmiş şəxsin ölümünə səbəb olduqda; 
−  ehtiyatsızlıqdan zərərçəkmiş  şəxsin insan immunçatışmazlığı 
virusu ilə yoluxmasına və ya digər ağır nəticələrə  səbəb 
olduqda; 
−  təqsirkar  şəxs üçün aşkar surətdə on dörd yaşına çatmayan 
şəxs barəsində törədildikdə - səkkiz ildən on beş ilədək 
müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.