Ayələrin Tərcüməs(n)i
Yüklə 6,43 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 257- Al lah, iman eden le rin ve li si dir. On la rı ka ran lık lar dan nu ra çı ka rır; inkar eden le rin ve li le ri is ə ta
- Ay ələrin AÇIK LA MAs ı
- Ar tık kim tağutu inkar edib Al laha ina nır sa, o, sapsağlam bir kul pa ya pış mış tır.
- "O, sa pa sağ lam bir kul pa ya pış mış tır." ifa de si, is ti a re dir.
- Onun kop ma sı yok tur. Al lah, işi ten dir, bi len dir.
- 257) Al lah, iman eden le rin ve li si dir. On la rı ka ran lık lar dan nu ra çı ka rır...
- ay ələrin hədislər IŞI ĞIN DA şərhi
|
ayələrin tərcüməs(n)i 256- Din de zor la ma yok tur. Şüp he siz doğ ru luk sa pık lık tan apa çık ay rıl mış tır. Ar tık kim tağutu inkar edib Al lah'a ina nır sa, o, sa pa sağ lam bir kul pa ya pış mış tır; onun kop ma sı yok tur. Al lah, işi ten dir, bi len dir. 257- Al lah, iman eden le rin ve li si dir. On la rı ka ran lık lar dan nu ra çı ka rır; inkar eden le rin ve li le ri isə tağut tur. On la rı nur dan ka ran lık la ra çı ka rır lar. İş te on lar, atəş eh li dir ler. On da sü re siz ka la cak lar dır. Ayələrin AÇIK LA MAsı 256) Din de zor la ma yok tur. Şüp he siz doğ ru luk sa pık lık tan apa çık ay rıl mış tır. İfa de nin ori ji na lin de ge çen "ik rah" sözü, bir kim se yi rı za sı ol mak sı zın bir işi yap ma ya zor la mak an la mı na ge lir. "ər-Rüşd ve ya er-rü şüd" isə; bir şe yin ger çek li ği ne, işin as lı na və doğ ru yo la ulaş ma de mek tir. Kar şı tı isə "əl-ğayy" (sa pık lık)tır. Bu iki kav ram. "hi da yet" və "de la let"ten da ha ge nel kap sam lı dır. Çün kü "hi da yet" ama ca ulaş tı rı cı yo lu bul mak, "de la let" isə (söy len di ği ne gö re) bu yo lu bu la ma mak an la mı na ge lir. Öy le an la şı lı yor ki "rüşd" ke li me si nin doğ ru yo la ulaş ma an la mın da kul la nıl ma sı, kav ra mı, içi ne gi ren ol gu lar dan bi ri ne uyar la ma yön te mi ne uy gun bir uyar la ma dır. Çün kü, yol da yü rü mek te olan bir kim se nin, bir işin ger çek li ği ne ulaş ma sı, onun doğ ru yo lu bu lup iz le me si ne bağ lı dır. Böy le ce, yo la ulaş ma, bir işin ger çek li ği ne ulaş ma nın bir mıs da kı dır. Ger çek te "rüşd" ilə "hi da yet" bir bi rin den fark lı an lam lar ifa de eder ler. Bun lar dan bi ri nin öte ki si nin an la mı nı ifa de et me si xüsusi bir iti na yı ge rek ti rir ki, bu son de re ce be lir gin dir. Ni te kim yü ce Al lah şöy le bu yu ru yor: "Əgər on lar da bir rüşd (ol gun luk) gör ürseniz..." (Nisa, 6) "An dol sun, bun dan ön ce İb ra hi m'e rüş dü nü ver miş tik." (Ənbiya, 51) Ay nı iliş ki "ğayy" və "da lal" kav ram la rı ara sın da də söz konusu dur. Bu yüz den, da ha ön ce şöy le bir açık la ma da bu lun ma ge re ği ni duy duk: Da lal, gö zö nün de bu lun du ru lan ama cı və mak sa dı ha tırla mak la bir lik te yol dan sap ma de mek tir. "Ğayy" isə yo lun va ra ca ğı he de fi unut mak su re tiy le sap mak an la mı na ge lir. Bu yüz den sa pık (ğa viyy) in san nə is te di ği ni, ne yi amaç la dı ğı nı bil mez. "Din de zor la ma yok tur." ifa de sin de, zor la da ya tı lan din sel inan cın ge çer siz li ği vur gu lan mak ta dır. Çün kü din, te o rik bil gi ler sil si le si dir və bu nu pra tik bil gi ler sil si le si iz ler. İki si nin top la mı na inanç lar (iti kad) de nir. İti kat və iman kal bi il gi len di ren ol gu lar dır. Ürək üze rin de zor la ma nın, da yat ma nın hük mü geç mez. Çün kü zor la ma nın et ki si, an cak za hi ri amel ler, be den sel fi il və ha re ket ler üze rin de gö rü le bi lir. Kal bi inanç la ra ge lin ce, bu alan da iti kad və id rak ka bi lin den olan kal bi se bep ler rol oy nar. Ce ha let ten bil gi nin doğ ma sı mu hal dır. Ya da, bi lim sel ol ma yan öner me ler den bi lim sel tas di ke var mak imkan sız dır. Do la yı sıy la, "Din de zor la ma yok tur." ifa de si, əgər ha ber ni te lik li bir öner mey se, yaratma və oluş sal bir du ru mu an la tı yor sa, bun dan her han gi bir kim se yi di ne və inanc sis te mi ne bağ lan ma ya zor la ma nın ge çer siz li ği ne iliş kin din sel bir hü küm do ğar. Əgər ya sa koy ma və ku ral bil dir me ni te li ğin dey se, ki onu iz le yen cüm le bu ni te li ği ni pe kiş tir mek te dir, "Şüp he siz, doğ ru luk sa pık lık tan apa çık ay rıl mış tır." Bu du rum da, "Din de zor la ma yok tur." cüm le si, bir in sa nı inanc sis te mi ne bağ lan ma ya, iman et me ye zor la ma nın ya sak ol du ğu nu ifa de et miş olar. Bu ya sak la ma, yaratma və oluş sal bir ger çe ğe da ya nı yor, de mek tir. Tev ki ni ger çek isə, az ön ce açık la dı ğı mız gi bi bu şe kil de ifa de edi le bi lir: Zor la ma, an cak be den sel fi il ler aşa ma sın da et ki li ola bi lir, kal bi inanç lar aşa ma sın da de ğil. Yü ce Al lah bu hük mü bu şe kil de açık la mış tır: "Şüp he siz, doğ ru luk sa pık lık tan apa çık ay rıl mış tır." Bu ifa de bir ba kı ma, malulden ha re ket le il le ti açık la ma ni te li ğin de dir. Çün kü, yö ne ti min de hik me ti əsas alan/sahə akıl lı bir yö ne ti ci, bir li der, an cak em re mu ha tap olan la rın an la yış la rı nın ba sit li ği və yö ne ti len le rin zi hin le ri nin ye ter siz li ği ya da baş ka ne den ler den do la yı, ger çe ği açık la ma imkanı bu lun ma yan önem li me se le le rin al gı la nı şı və uy gu la nı şı bağ la mın da zor la ma və da yat ma, tak li de em ret me və ben ze ri yön tem le re baş vu rur. Yaxşı və kö tü yö nü açık la nan, ya pıl ma sı ya da ya pıl ma ma sı du ru mun da nə növ bir aqibətlə kar şı la şı la ca ğı be lir le nen önem li me se le le rin be nim se nip ge rek le ri nin ya pıl ma sı bağ la mın da zor la ma və da yat ma yön te mi ne baş vur ma ya ge rek yok tur. Tam ter si ne, bu hu sus ta in san, iki şık tan bi ri ni yap ma, iki aqibətdən bi ri ni seç me öz gür lü ğü ne sa hip tir. Di nin ger çek le ri və yo lu ilahi du yu ru lar və pey gam be rin pra tik ya şa yı şı ara cı lı ğı ilə açık lı ğa ka vuş muş ol du ğu üçün, doğ ru lu ğun din ce tem sil edil di ği, di ne təbii/tabe ol ma nın doğ ru yol da ol ma an la mı na gel di ği, di ni ter k et me nin, hü küm le ri ni uy gu la ma ma nın sa pık lık ol du ğu açık lı ğa ka vuş muş tur. Bu ba kım dan, bir kim se nin bir baş ka sı nı di ne gir me ye zor la ma sı ge rek mez. Araş tır ma cı və baş ka din le re men sup bil gin ler kis ve si al tın da, İslamın kı lıç di ni ol du ğu nu id dia eden le rin və bu nu də ci ha dın İslam di ni nin bir il ke si ol ma sı ilə ka nıt la ma ya ça lı şan la rın gö rüş le ri nin tam ak si ne bu ayəs(n)i ke ri me, İslam di ni nin kı lıç və ka na da yan ma dı ğı nı, zor la ma və da yat ma ya icazə ver me di ği ni gös te ren önem li bir ka nıt tır. Sa vaş ayələrini in ce ler ken bu cür id di a la ra ge rek li ce va bı ver dik. De dik ki: İslamın ön gör dü ğü, Müslüman la rı ça ğır dı ğı sa vaş,di ni çətin və güc kul la na rak yay ma və top rak ka zan ma ama cı na yö ne lik de ğil dir. Tam ter si ne, İslamın ön gör dü ğü sa vaş, hak kı ege men kıl ma, fıt ra tın ən/en göz de de ğe ri ni ya ni tev hid il ke si ni sa vun ma ama cı na yö ne lik tir. Amma, tev hid il ke si in san lar ara sın da yay gın lık ka za nın ca və in san lar, Ya hu di lik və Hıris ti yan lık şek lin de bi le ol sa, pey gam ber lik mis yo nu nun tem sil et ti ği di ne bo yun eğin ce, ar tık bir Müsəlmanın tev hid eh li ilə bir işi ol maz, on lar la mü ca de le et mek gi bi bir yü küm lü lü ğü yok tur. Do la yı sıy la, söz de araş tır ma cı la rın İslam di ni nin ön gör dü ğü ci had yü küm lü lü ğü ne yö ne lik eleş ti ri le ri, me se le yi ge re ği gi bi kav ra ya ma mış ol ma la rın dan kay nak la nan bir du rum dur. Bu açık la ma lar dan an lı yo ruz ki: "Din de zor la ma yok tur." ifadəsinin içer di ği hü küm, ba zı la rı nın söy le di ği gi bi, sa vaş hük mü nü içe ren ayet le nes he dil miş de ğil dir. Bu aye tin nes he dil me di ği nin ən/en be lir gin ka nı tı, yi ne ay nı aye tin içer di ği bu se bep ni te lik li ifa de dir: "Şüp he siz, doğ ru luk sa pıklık tan apa çık ay rıl mış tır." Nes he den hü küm, se be bi nes het me di ği sü re ce hük mün ken di si ni nes het mez. Çün kü hü küm, se be bi va rol duk ça vardır. Bi lin di ği gi bi, doğ ru lu ğun sa pık lık tan ay rıl ma sı, İslam di ni ölçü lerin de, sa vaş hük mü nü içe ren ayet le or ta dan kal ka cak tür den bir ol gu de ğil dir. Ör ne ğin: "Müş rik le ri hər ne re de bu lur sa nız on lar la sava şın." ve ya "Al lah yo lun da sa va şın." ayet le ri di nin açıq bir şe kil de or ta da olu şu nok ta sın da bir et kin lik gös ter me dik le ri üçün bu açıq oluş la ilin ti li bir hük mü nes het miş ol ma la rı dü şü nü le mez. Di ğer bir ifa dey le, in ce le mek te ol du ğu muz ayəs(n)i ke ri me "Din de zor la ma yok tur." ifa de si ni, hak kın açıq və be lir gin olu şu ilə izah edi yor. Bu isə, sa vaş hük mü nü içe ren aye tin ini şin den ön ce və ini şin den son ra de ği şe bi le cek bir du rum de ğil dir.Bu du rum hər du rum da ka lı cı və de ğiş mez dir. Bu halda, ayə nes he dil miş de ğil dir. Ar tık kim tağutu inkar edib Al lah'a ina nır sa, o, sapsağlam bir kul pa ya pış mış tır. "Tağut" ke li me si, az gın lık və had di aş ma an la mı na ge lir. Tıp kı "me le kut" və "ce be rut" kav ram la rın da ol du ğu gi bi bu kav ra mın də an la mın da mü ba la ğa esas tır. İn san la rın Al lah'ı bir ya na bı ra ka rak kul luk sun duk la rı put lar, şey tan lar, cin ler, sa pık lı ğın ön der le ri ko nu mun da ki in san lar və yü ce Al lah'ın təbii/tabe olun ma sın dan hoş nut ol ma dı ğı hər li der an la mın da kul la nı lan bir kav ram dır. Bu ke li me de, mü zek ker (çatıl), mü en nes, (di şil) müfret (te kil), tes ni ye (iki şah sı be lir le me ka lı bı) və ce mi (ço ğul) far k et mez. "Kim tağutu inkar edib Al lah'a ina nır sa" ifa de sin de, inkarın iman dan ön ce zik re dil me si, ce za cüm le sin de iştirak edən fi il de söz mövzusu olan söz di zi mi ilə uy gun luk oluş tur ma sı için dir. Ce za cüm le si der ken: "Kop ma sı ol ma yan sağ lam kul pa ya pış ma"yı ifa de edən cüm le yi kas te di yo rum. Çün kü bir şe ye ya pış mak, an cak hər şe yi bı ra kıp bir kul pa sa rıl mak la müm kün dür. Do la yı sıy la ön ce tərk, son ra ya pış ma söz ko nu su dur. Bu yüz den ter k et me an la mı nı içe ren "inkar", ya pış ma an la mı nı içe ren "iman"dan, ön ce zik re dil miş tir ki, bu pra tik, ter ti be uy gun ola bil sin. Aye tin ori ji na lin de ge çen "is tem se ke" ke li me si nin məsdəri olan "is -tim sak" bir şe ye kuv vet le sa rıl mak an la mı na ge lir. "Ur ve" isə "qulp" an la mın da kul la nı lır. "Ko va nın kul pu, ten ce re nin kul pu" gi bi. Ay rı ca top ra ğa kök sa lan və yap ra ğı dö kül me yen bit ki və ağac an la mın da də kul la nı lır. Ke li me nin an la mı nın te me lin de "asıl ma" un su ru iştirak edər. A-rap lar: "Arahu, i'terahu (=ona asıl dı, bağ lan dı.)" der ler. "O, sa pa sağ lam bir kul pa ya pış mış tır." ifa de si, is ti a re dir. Ve ril mek is te nen me saj isə şu dur: Mut lu lu ğa gö re iman, bir ka bın kul pu nun ka ba ya da ka bın için de ki şey le re olan ko nu mu gi bi dir. Kul pa sı kı sı kı ya sa rıl ma dı ğı sü re ce in san, onu tam an la mıy la tu tup-kav ra mış ol maz. Tıp kı bu nun gi bi, bir in san ger çek mut lu lu ğa də an cak tağutu inkar edib Al lah'a iman et mek le ka vu şa bi lir. Onun kop ma sı yok tur. Al lah, işi ten dir, bi len dir. Ayənin ori ji nalinde ge çen "infisam" ke li me si, kop ma, kı rıl ma, an la mı na ge lir. Bu ba kım dan cüm le, aye tin ge ne li için de "Ur ve" ke li me sin den "hal"dır, sağ lam kul pun an la mı nı pe kiş tir mek te dir. Ar dın dan bu de ğer len dir me cüm le si ye r a lı yor: "Al lah, işi ten dir, bi len dir." Böy le bir ifa de nin kul la nıl mış ol ma sı iman və küf rün ürək və dil le ilin ti li ol ma sın dan kay nak la nı yor. 257) Al lah, iman eden le rin ve li si dir. On la rı ka ran lık lar dan nu ra çı ka rır... Tağutun dost la rı nı ay dın lık tan ka ran lı ğa çı kar ma sı ilə il gi li ola rak ba zı açık la ma lar da bu lun duk. Bu açık la ma yı ya parken şu nu söy le miş tik: Söz ko nu su "çı kar ma" və ben ze ri ifa de ler le, ke li me nin ger çek an la mı kas te di li yor. Ço ğu tef sir bil gin le ri nin və di ğer ba zı araş tır ma cı la rın san dık la rı gi bi, məcazi bir kul la nım söz mövzusu de ğil dir. Bu gö rü şü be nim se yen ler di yor lar ki: Bun lar məcazi an lam lar dır; bun lar la be de nin za hi ri ha re ket le ri və ha re ket siz lik le ri və bun la ra bağ lı ola rak be lir gin le şen yaxşı ya da kö tü he def ler kas te di li yor. Söz gelimi; "nur" ger çek inanc sis te mi dir; ce ha le tin ka ran lı ğı nı, şüp he nin ne den ol du ğu şaş kın lı ğı və kal bin hu zur suz lu ğu nu gi de ren aki de dir. Bu halda, yol gös te ri ci li ği tar tış ma gö tür mez bir ger çek olan sa lih əməl nur dur. Çün kü sa lih ame lin mut lu luk üze rin de ki et ki si yad sı na maz. Ni te kim "nur" de di ği miz şey də, ger çek te bu iş le vi gö rür, bu ni te lik le re sa hip tir. Bu ka ran lık isə, inanc sis te mi ne ege men olan ce ha let tir, kuş ku dur, ka rar sız lık tır, yı kı cı amel ler dir. Bü tün bu ta nım la ma lar is ti a re ka te go ri si ne gi rer. Yü ce Al lah'a nisbət edi len "ka ran lık tan nu ra çı kar ma" tıp kı "tağuta nisbət edi len" nur dan ka ran lı ğa çı kar ma gi bi, yu ka rı da işa ret et ti ği miz əməl və inanç la rın ken di si dir. Yok sa, yü ce Al lah'ın ya da bir baş ka sı nın ger çek an lam da "çı kar ma" gi bi bir fi il ser gi le me si söz mövzusu de ğil dir. Yü ce Al lah'ın ya da bir baş ka sı nın fi i li nin nur və ka ran lık gi bi so mut bir et kin li ği kas te dil mi yor. Ba zı tef sir ci le rin və araş tır ma cı la rın id di a sı dır bu. Bir di ğer qrup da şöy le bir gö rü şü sa vu nu yor: "Yü ce Al lah "ka ran lık tan nu ra çı kar ma", "ha yat, ge niş lik, rah met vs. ver me" gi bi bir fi il ger çek leş ti rir. Yü ce Al lah'ın bu fi i li, nur, ka ran lık, ruh, rah met, və me lek le rin ini şi gi bi bir so nuç do ğu rur. An cak bi zim kav ra yı şı mız və du yu la rı mız bu nu al gı la maz, havsalamız al maz. Nə var ki, biz yü ce Al lah'ın bi ze ha ber ver di ği gi bi -ONun sö zü ger çe ğin də ken di si dir- ina nı rız. Bu gi bi şey ler var dır və bun lar Al lah'ın fi il le ri dir. Ve ri len ha ber le ri tam ola rak kav ra ya maz sak də bu böy le dir." Bu gö rüş də, tıp kı ön ce ki gö rüş gi bi, nur, ka ran lık, çı kar ma və ben ze ri ifa de le rin, məcazi an lam da və is ti a re yo luy la kul la nıl mış ol ma sı nı ön gö rür. Bu iki gö rüş ara sın da ki tək fərq şu dur: Bi rin ci si ne gö re, nur və ka ran lık gi bi ifa de le rin so mut hal le ri bi zim inanc və amel le ri miz dir. İkin ci si ne gö re də, bun lar, bi zim inanc və amel le ri mi zin dı şın da ol gu lar dır. An cak bi zim bun la rı kav ra ma mız müm kün de ğil dir. Bun la ra ula şıp dərs et mek imkan sız dır. Hər iki gö rüş də dos doğ ru yo lun dı şın da dır. Zidd is ti ka met li iki aşı rı eği li mi yan sıt mak ta dır. Me se le nin ger çe ğe uy gun de ğer len dir me si şöy le dir: Yü ce Al lah'ın, bi zim ita at ya da is ya nı mız la bağ lan tı lı ola rak var et ti ği ni, ya pıp-et ti ği ni ha ber ver di ği ol gu lar, ger çek li ğe sa hip tir ler. Məcazi bir kul la nım söz mövzusu de ğil dir. Nə var ki, bu ol gu lar bi zim inanc və amel le ri miz den ay rı de ğil dir ler. Tam ter si ne, inanc və amel le ri mi zin iç kap sa mın da ye r e di nen zo run lu so nuç lar dır. Da ha ön ce, bu ko nu ya de ğin miş tik. Amma bu de ğer len dir me: "Al lah on la rı ka ran lık lar dan nu ra çı ka rır." və "On la rı nur dan ka ran lık la ra çı ka rır lar." ifa de le ri nin, yü ce Al lah'ın doğ ru yo la ile ti ci li ğin den və tağutun sap tır ma sın dan ki na ye ol ma sı na en gel de ğil dir. "Kəlam" ko nu su nu in ce ler ken də de miş tik ki: Tar tış ma iki nok ta da dır, a) Nur və ka ran lık gi bi ol gu lar bu ev ren de bi rer ger çek li ğe sa hip mi dir, yok sa ger çek li ği bu lun ma yan bi rer ben zet me mi dir? b) Bun la rın bi rer ger çek lik ol duk la rı nı ka bul et sek, kar şı mı za bu iki lem çı kı yor: Aca ba, hi da ye tin ger çek li ğin den iba ret olan bir ger çek lik le ilin ti li ola rak, ör ne ğin "nur" söz cü ğü nü kul lan mak, ger çek bir kul la nım mı dır? Yok sa məcazi bir kul la nım mı dır? Hər halükar da, "On la rı ka ran lık lar dan nu ra çı ka rır." və "On la rı nur dan ka ran lık la ra çı ka rır lar." cüm le le ri, hi da yet və sa pık lık tan ki na ye ola rak kul la nıl mış lar dır. Ak si tak dir de, hər bir mömin və kafirin həm nu ru, həm də ka ran lı ğı ol ma sı ge re kir di. Çün kü, mümi nin ka ran lık tan nu ra çı ka rı lı şı, onun iman dan ön ce ka ran lık ta ol ma sı nı ge rek ti rir. Kafir için se, bu nun ak si bir du rum la zım ge lir di. Bu halda möminlərin və kafir le rin ge ne li -ki bun lar ya yal nız ca mömin ola rak ya şar ya da yal nız ca kafir ola rak ya şar lar- yü küm lü lük ala cak ko nu ma gel dik le rin de, şa yet iman eder ler se, ka ran lık lar dan nu ra çı ka rı lır lar. Do la yı sıy la, on lar bun dan ön ce həm nur, həm də ka ran lık için dey di ler. An cak bu; hiç bir yö nüy le doğ ru de ğil dir. Fa kat şöy le bir yo rum ge tir mek müm kün dür: İn san, ya ra tı lı şı iti ba riy le fıt rat nu ru üze re dir. Bu, ic ma li fa kat ay rın tı ya el ve riş li bir nur dur. Ger çek lik bil gi le ri və sa lih amel ler söz mövzusu ol du ğun da isə, he nüz ka ran lık için de dir. Çün kü ko nu mu və kar şı kar şı ya bu lun du ğu ol gu lar açık lı ğa ka vuş ma mış tır. Bu an la mı ilə nur və ka ran lık bir bir le riy le çe liş mez ler, iki si nin bir ara da ol ma sı nın sa kın ca sı yok tur. Do la yı sıy la mömin ima nı ara cı lı ğı ilə ka ran lık tan ay rın tı lı ger çek lik bil gi le ri nin və ita a tin ay dın lı ğı na çı kar. Kafir də, inkarı ara cı lı ğı ilə fıt ra tın nu run dan küf rün və gü nah la rın ay rın tı lı ka ran lık la rı na çı kar... "On la rı ka ran lık lar dan nu ra çı ka rır." və "On la rı nur dan ka ran lık la ra çı ka rır." ifa de le rin de "nur"un te kil "ka rın lık"ın də ço ğul ola rak kul la nıl mış ol ma sı, hak kın tək və fark lı laş maz ol du ğu nu, bu na kar şın ba tı lın çe şit çe şit və fark lı ni te lik ler de or ta ya çık tı ğı nı, bir lik halında ol ma dı ğı nı vur gu la ma ya yö ne lik tir. Ni te kim yü ce Al lah bir ayet te şöy le bu yu rur: "Bu be nim dos doğ ru olan yo lum dur. Bu halda ona yatıl. Si zi ONun yo lun dan ayı ra cak yol la ra uy ma yın." (Ən'am, 153) ayələrin hədislər IŞI ĞIN DA şərhi et-Dürr'ül-Mensur təfsirində, Əbu Da vud, Nəsəs(n)i, İbn Mun zir, İbn Əbi Ha tem və en-Nu has (Na sih ad lı ese rin de) İbn Men de (Ga ra ib-i Şuab ad lı eser de) İbn Hibban, İbn Mürdeveyh, Beyhaki (Sü ne n'in de) Zi ya (el-Muh ta re ad lı eser de) İbn Ab bas'tan şöy le ri va yet eder ler: İslamdan ön ce, Me di ne li ler ara sın da şöy le bir ge le nek var dı: Ço cuk la rı do ğar doğ maz ölən bir ka dın, "şa yet bir ço cu ğum ya şa ya cak olur sa onu Ya hu di ya pa ca ğım" di ye adak ta bu lu nur du. İslamdan son ra, Ya hu di kö ken li Na di ro ğul la rı ka bi le si, Me di ne'nin dı şı na sür gün edi lin ce, iç le rin de, bu şe kil de adan mış En sar ço cuk la rı də bu lu nu yor du. Me di ne li ler şöy le de di ler: "Ço cuk la rı mı zın on lar la bir lik te git me si ne icazə ver me ye ce ğiz." Bu nun üze ri ne, "Din de zor la ma yok tur." aye ti in di. Ay nı ri va yet baş ka ka nal lar dan Sa id b. Cü beyr və bərabər/yoldaş-Şa'bi'den də ri va yet edil miş tir. Yi ne et-Dürr'ül-Mensur təfsirində, ABŞ b. Humeyd, İbn Ce rir və İbn Mün zir, Mü ca hid'den şöy le ri va yet eder ler: Ya hu di kö ken li Na di ro ğul la rı ka bi le si nin ka dın la rı, Evs ka bi le sin den ba zı ço cuk la rı em zir miş ler di. Re su lul lah efen di miz (s. a. a) Na di ro ğul la rı 'nın Me di ne'yi tərk et me le ri ni em re din ce, Evs li le rin ço cuk la rı: "Biz on lar la bir lik te gi de ce ğiz, biz on la rın din le ri ni be nim se ye ce ğiz" de di ler. Ço cuk la rın ai le le ri isə, bu na en gel ol mak is te di ler və Müsəlman ol ma la rı üçün bas kı uy gu la dı lar. İş te "Din de zor la ma yok tur." aye ti, bu hadisə üze ri ne in miş tir. Mən deyərəm ki: Bu ri va yet də ön ce ki gi bi, baş ka ka nal lar dan də ak ta rıl mış tır. Ay rı ca, İslamdan ön ce En sar ka dın la rı nın, əgər ço cuk la rı ya şa ya cak lar sa on la rı Ya hu di leş ti re cek le ri ne iliş kin ri va yet le də çe liş me mek te dir. Yi ne ay nı eser de, İbn İs hak və İbn Ce rir, İbn Ab bas'ın "Din de zor la ma yok tur." aye ti ilə il gi li ola rak şöy le de di ği ni ri va yet eder ler: Bu ayə, adı na Ha siyn de nen Be ni Sa lim b. Avf ka bi lesi ne men sup bir en sar lı hak kın da in miş tir: Bu ada mın Hıris ti yan ol muş iki oğ lu var dı. Ken di si də Müslüman dı. Bir gün Re su lul lah'a (s. a. a) şöy le de di: "Oğul la rı ma Müsəlman ol ma la rı üçün bas kı uy gu la ya yım mı? Çün kü Hıris ti yan lık dı şın da her han gi bir di ni ka bul et mek gi bi bir ni yet le ri yok tur." Bu nun üze ri ne söz ko nu su ayə in di. el-Kafidə İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) şöy le de di ği ri va yet edi lir: Ayet te ge çen "nur"dan mak sat, Mu ham med'in Ehlibeyt'i dir. Ka ran lık lar isə Ehlibeyt düş man la rı dır. Mən deyərəm ki: Bu ri va yet, ge nel bir hük mü xüsusi bir du ru ma uyar la ma ya da ba tı nı an la mı nı ver me ve ya tevi li ni açık la ma ola rak de ğer len di ri le bi lir. Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|