Ayələrin Tərcüməs(n)i
Yüklə 6,43 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ə öl dü rür." de miş ti. O da, m ən di ril tir və öl dü rü rüm de miş ti.
- ə ona de di ki: "N ə ka dar kal d
- ə bir bax na s ıl bir ara ya ge ti ri yo ruz, son ra d ə on la ra et/ət giy di ri yo ruz" de di.
- ək son ra on la r ı par ça la yıp h ər bir da ğın üze ri ne on lar dan bi rer par ça bı rak, son ra d ə on la r
- ələrin AÇIK LA MAs ı
- 258) ...Rab bi ko nu sun da İb ra himle tar tış ma ya gi re ni gör me din mi
- Al lah ken di si ne hü küm dar lık ver di, di ye...
|
Ayələrin tərcüməs(n)i 258- Al lah, ken di si ne hü küm dar lık ver di di ye Rab bi ko nu sun da İb ra him'le tar tış ma ya gi ren (gi bi sin)i gör me din mi? Ha ni İb ra him: "Be nim Rab bim Odur ki di ril tir və öl dü rür." de miş ti. O da, mən di ril tir və öl dü rü rüm de miş ti. O za man İb ra him: "Şüp he yox, Al lah gü ne şi do ğu dan ge ti rir, ha di sən də onu ba tı dan ge tir." de yin ce o inkar cı böy le ce afal la yıp kal mış tı. Al lah, za lim ler top lu lu ğu nu hi da ye te er dir mez. 259- Ya da (du var la rı, ça tı la rı üs tü ne yı ğıl mış alt-üst ol muş), ıs sız du ran bir şeh re uğ ra yan gi bi si ni (gör me din mi?) De miş ti ki: "Al lah, bu ra sı nı ölü mün den son ra na sıl di ril te cek miş?" Bu nun üze ri ne Al lah, onu yüz/üz il öl dür dü, son ra onu di rilt ti və ona de di ki: "Nə ka dar kal dın?" O: "Bir gün ve ya bir gün den az kal dım" de di. Al lah ona: "Ha yır, yüz/üz il kal dın, böy ley ken yi ye ce ği ne və içe ce ği ne bax, he nüz bo zul ma mış; eşe ği ne də bir bax; bu nu yap ma mız se ni in san la ra ib ret-bel ge si kıl ma mız için dir. Ke mik le re də bir bax na sıl bir ara ya ge ti ri yo ruz, son ra də on la ra et/ət giy di ri yo ruz?" de di. O, ken di si ne bun lar apa çık bel li ol duk tan son ra de di ki: "Bi li yo rum ki, ger çek ten Al lah, hər şe ye güc ye ti ren dir." 260- Ha ni bir za man İb ra him, "Rab bim, ba na ölü le ri na sıl di rilt ti ği ni gös ter." de miş ti. Al lah ona, "İnan mı yor mu sun?" de yin ce, "Ha yır (inan dım), an cak kal bi min tat min ol ma sı üçün." de di. Allah dedi ki: "Öy ley se, kuş lar dan dör dü nü tut. On la rı ken di ne çək son ra on la rı par ça la yıp hər bir da ğın üze ri ne on lar dan bi rer par ça bı rak, son ra də on la rı ça ğır; sa na ko şa rak ge lir ler. Bil ki: Heç şüp he siz Al lah, üs tün və güç lü olan dır, hik met sa hi bi dir." ayələrin AÇIK LA MAsı Yu ka rı da sun du ğu muz ayet le rin ana te ma sı tev hid esas lı inanc sis te mi dir. Al lah'ın tək və or tak sız ilah lı ğı dır. Do la yı sıy la, bun dan ön ce ki ayet ler le bağ lan tı lı ol ma ma la rı dü şü nü le mez. O ka dar ki, tü mü nün bir lik te in miş ol ma la rı ih ti ma li də mev cut tur. 258) ...Rab bi ko nu sun da İb ra him'le tar tış ma ya gi re ni gör me din mi? Aye tin ori ji na lin de ge çen "həccə (=tar tış ma ya gir di.)" an la mı na dır. Tar tış ma ya gir me, id di a yı ka nıt la ma ya da kar şıt id di a yı çü rüt me ama cı ilə, ka nı ta ka nıt la kar şı lık ver mek de mek tir. İfa de nin ori ji na lin de ge çen "hüc cet" kav ra mı, ke li me nin as lı iti ba riy le "qəsd, ni yet" de mek tir. Nə var ki, da ha çox ka nıt lan mak is te nen bir id di a yı bel ge le me ama cı ilə su nu lan şey an la mın da kul la nı lır ol muş tur. "Rab bi ko nu sun da..." ifa de si, "hac ce" fi i li ne ta al luk edi yor və onun la ilin ti li dir. Za mir se, Hz. İb ra him'e dö nük tür. Bu nu da ha son ra iştirak edən bu ifa de den də al gı la ya bi li riz: "İb ra him,'Be nim Rab bim Odur ki di ril tir və öl dü rür.' de miş ti." Hz. İb ra him'le Rəbbi ko nu sun da tar tı şan ki şi, İb ra him Pey gam be r'in ya şa dı ğı dö nem de Ba bil üze rin de ege men lik sür dü ren Kral Nem rut'tur. Ta ri hi bel ge ler den və di ni ri va yet ler den bu an la şı lı yor. Ayet le rin akı şı, in san lı ğın bu gü ne ka dar ki ya şam tar zı və bun dan son ra də sü rüp gi de cek do ğal sü re ci üze rin de dü şü nül dü ğü za man, ayəs(n)i ke ri me de ge çen "tar tış ma" kav ra mı nı və tar tış ma ya əsas oluş tu ran ko nu yu bü tün bo yut la rıy la kav ra mış olu ruz. Şöy le ki: İn sa noğ lu öz ya ra tı lı şı iti ba riy le ken di sin den üs tün olan, var lı ğı üze rin de et ki li olan güç le re bo yun eğ me eği li min de dir. Ge lip geç miş top lu luk la rın ya şam ev re le ri ni, gü nü müz de ya şa yan çe şit li top lu luk la rın ha yat tarz la rı nı in ce le yen ler, bu re a li te den kuş ku duy maz lar. Bu ger çe ğe de ği şik bö lüm ler de de ğin dik. İn sa noğ lu, fıt ra tı nın bir ön gö rü sü ola rak, ev re nin bir ya ra tı cı sı nın, ev ren üze rin de va ro luş və yö ne tim açı sın dan bir et kin gü cün var lı ğı nı ka bul edər. Bu hu su su də de fa lar ca vur gu la dık. İn san hər ha lu kar da, hər tür lü ko num da ta vır və dav ra nış la rıy la bu ger çe ği or ta ya ko yar. İn san, is ter pey gam ber lik mis yo nu nun da yan dı ğı və da vet le ri ne əsas kıl dık la rı tev hid di ni ne bağ lı ol sun, is ter put pe rest ler de ol du ğu gi bi bir den çox tan rı nın var lı ğı na inan sın ya da Deh ri ler və Ma ter ya list ler gi bi ev re nin bir ya ra tı cı sı nın ol du ğu nu inkar et sin, o, ke sin lik le bu te mel eği li min dı şın da bir po zis yon da ola maz. Çün kü in san, in san ola rak kal dı ğı sü re ce, ba zı du rum lar da gaf let et se də, fıt rat heç bir za man yox ol maz. Nə var ki, il kel in san lar eş ya və olay la rı ken di le riy le kar şı laş tı rı yor lar dı. Ken di si nin çe şit li fi il le ri nin be de ni nin çe şit li güç le ri ne və fark lı or gan la rı na da yan dı ğı nı gö rü yor du. Ay nı şe kil de, top lum sal bo yut ta ki fark lı ey lem ler də, top lum da ye r a lan de ği şik ki şi lik le re da ya nı yor du. Yi ne, de ği şik olay la rın, al gı la na bi lir çe şit li ya kın se bep ler den kay nak lan dı ğı nı göz lem li yor du. Hər nə ka dar, bütün ge liş me ler so nuç ta bir ya ra tı cı da odak la nı yor və var lık alemin de va ro lan hər şey ona da ya nı yor ol sa də, bu göz lem le ri so nu cu, de ği şik ge liş me le ri, yü ce Al lah'ın dı şın da ki bir ta kım düz me ce ilah la ra mal et me le ri ka çı nıl maz gi bi gö rü nü yor du. Ki mi za man, bu nu hər bir növ üçün bir tan rı be lir le mek le ger çek leş ti ri yor lar dı. Yer/yeyər tan rı sı... De niz tan rı sı... Atəş tan rı sı.. Ha va tan rı sı və Rüz gar tan rı sı gi bi. Ki mi za man yıl dız la ra bir yet ki, bir tan rı sal fonk si yon at fe di yor lar dı. Özel lik le ba zı ge ze gen le rin de ği şik lik le ri ne gö re ki mi un sur lar üze rin de və do ğa cak ço cuk la rın yaz gı sı bağ la mın da et ki li ol duk la rı na ina nı yor lar dı. Ni te kim Sa bi i le rin bu sis tem le re inan dık la rı nak le dil miş. Son ra, bu düz me ce ilah lar, bu ya kış tır ma güç ler adı na re sim ler və hey kel ler yap tı lar və pu tun, tem sil et ti ği şəxs nez din de (Yer/yeyər tan rı sı vs.), o za tın də Al lah nez din de (Yü ce Al lah bu cür asıl sız ya kış tır ma lar dan mü nez zeh tir) şe fa at çi ol ma sı, do la yı sıy la ha yat və ölüm son ra sı mut lu lu ğa ka vuş ma la rı üçün ken di el le riy le yon tup dik tik le ri put la ra tap ma ya baş la dı lar. Bu yüz den hər top lu mun və ku şa ğın put la rı di ğer top lum la rın və ku şak la rın put la rın dan fark lı olu yor du. Çün kü, de ği şik tür le ri so mut laş tır ma ya iliş kin gö rüş le ri və put lar ara cı lı ğı ilə tas vir edi len tür le rin söz de tan rı la rı nın zi hin ler de can lan dır dı ğı tip ler fark lı lık ar z e di yor du. Kuş ku suz eği lim ler və baş ka ih ti ras lar də bun da rol oy nu yor du. So nun da iş o dü ze ye var dı ki, pu tun tem sil et ti ği güc ve ya şəxs unu tul du. Hat ta tan rı lar tan rı sı ən/en bü yük ilah bi le ha tır lan maz ol du. Di rekt bu taş tan, ağaç tan yon tul muş can sız hey kel ler tan rı ka bul edil di. Çün kü so mu tu al gı la ma və ta sav vur et me alış kan lı ğı, için de bu lun duk la rı du ru mu on la ra çe ki ci kıl dı. Kar şı la rın da ki nes ne ler, sa de ce ken di le ri ni ha tır la tı yor, per de ge ri sin de ki dü şün ce yi unut tu ru yor du. Bu eği lim do ğal ola rak, so mut ola rak al gı la nan düz me ce ilah lar adı na di ki len hey kel le rin, yü ce Al lah'a yö ne lik kul luk eği li mi ni bas tır ma sı so nu cu nu do ğur du. İl kel in san la rın bu de ğer len dir me le ri, bü tü nüy le, söz mövzusu düz me ce ilah la rın ha yat la rı üze rin de et kin rol oy na dık la rı na, ira de le ri nin ken di ira de le ri ni alt et ti ği ne, plan və ön ta sa rım la rı nın ken di ted bir və ta sa rım la rı na bas kın çık tı ğı na inan ma la rın dan kay nak la nı yor du. Oto ri te yi, si ya sal ik ti da rı elin de bu lun du ran ba zı des pot kral lar də, il kel in san la rın bu il kel inanc sis te min den ya rar la nı yor lar dı. İra de le ri ni hal kın ha ya tı nın de ği şik alan la rı na ege men kıl mak üçün in san la rın bu za a fı nı kul la nı yor lar dı. Ko num la rı nı da ha bir pe kiş tir mek üçün ilah lık id di a sın da bu lu nu yor lar dı. Fi ra vun, Nem rut vs. gi bi. Bun lar bir yan dan put la ra ta pı yor lar ken, bir yan dan də ken di le ri ni tan rı lar ka te go ri si ne so ku yor lar dı. Baş lan gıç ta, bu şe kil de be li ren sta tü ye rağ men, tan rı lık id di a sın da ki kra lın et kin li ği nin və oto ri te si nin be lir gin li ği ne de niy le, di ğer düz me ce tan rı la ra gö re, in san lar nezdində ken di ni da ha çox ön plana çı ka rı yor du. Kra lın xalq üze rin de ki ilah lık oto ri te si, kuş ku suz can sız put la rın oto ri te sin den da ha ağır ba sı yor du. Az ön ce bu ger çe ğe işa ret et tik. Ni te kim yü ce Al lah bu re a li te li yi, bu cür bir id di a da bu lu nan Fi ra vun'un di lin den şöy le ak ta rır: "Si zin ən/en yü ce Rab bi niz be nim." (Na zi at, 24) Ən/en yü ce ilah ol du ğu nu id dia edi yor du. Oy sa ken di si də bir ta kım tan rı lar edin miş on la ra ta pı yor du: "...Se ni və ilah la rı nı ter k et me le ri üçün..." (Ə'RAF, 127) İn ce le mek te ol du ğu muz ayet te ye r a lan, "Mən də öl dü rür və di ril ti rim." ifa de sin den al gı la dı ğı mız kada rıy la Nem rut də böy le bir id di a da bu lu nu yor du. Da ha son ra me se le yi ya kın bir za man da et raf lı ca ələ ala ca ğız. Bu açık la ma ilə Hz. İb ra him (ə.s) və Kral Nem rut ara sın da ge çen tar tış ma at mos fe ri, zih ni miz de bir öl çü de net lik ka za nı yor. Bu na gö re Kral Nem rud yü ce Al lah'ın ilah lı ğı nı ka bul edi yor du. Öy le ol ma say dı, Hz. İb ra him'in (ə.s), "Şüp he yox, Al lah gü ne şi do ğu dan ge ti rir." sö zü nü ka bul et me ye cek və "ha di sən də onu ba tı dan ge tir." öne ri si kar şı sın da də afal la yıp kal ma ya cak, bel ki də "Se nin id dia et ti ğin gi bi de ğil dir, əsl gü ne şi do ğu dan ge ti ren be nim ve ya baş ka tan rı lar dır." di ye cek ti. Ni te kim Nem rud yü ce Al lah'ın dı şın da bir ta kım tan rı la rın var lı ğı na ina nı yor du. Soy daş la rı də ay nı inanc sis te mi ne sa hip ti. Hz. İb ra him'in kıs sa sı nın ge ne li ni gö z ö nün de bu lun dur du ğu muz da, söz gelimi, kıs sa nın kap sa mın da ye r a lan "Yıl dız, ay və gü neş"e iliş kin de ğer len dir me ler den, yi ne İb ra him'in ba ba sı nın put lar la il gi li söz le rin den, ən/en bü yük le ri ha riç di ğer bütün put la rı par ça la ma sı üze ri ne soy daş la rı nın tep ki sin den bu nu al gı la ya bi li riz. Do la yı sıy la Nem rud yü ce Al lah'ın ilah lı ğı nı ka bul edi yor du. Bu ara da baş ka tan rı la rın də va rol du ğu na ina nı yor du. An cak ken di si nin də bir ilah ol du ğu nu dü şü nü yor du. Həm də ilah la rın ən/en yü ce si. Bu yüz den Rab bi ko nu sun da İb ra him'le tar tış ma ya gi rer ken, ken di ilah lı ğı nı ka nıt la ma ya ça lış mış, an cak Al lah dı şın da ki di ğer düz me ce ilah lar dan sö z et me miş ti. Bu ra dan ha re ket le, Kral Nem rud və Hz. İb ra him (ə.s) ara sın da ge çen tar tış ma nın şöy le ol du ğu nu çı ka rı yo ruz: Hz.İb ra him (ə.s) Rab bi nin (yö ne ti ci si nin) sa de ce Al lah ol du ğu nu sa vu nu yor du. Nem rud'sa İb ra him'in və di ğer soy daş la rı nın Rab bi nin (yö ne ti ci) ken di si ol du ğu nu id dia edi yor du. Bu yüz den Hz. İb ra him (ə.s) bu gö rü şü nü, "Be nim Rab bim Odur ki di ril tir və öl dü rür." söz le riy le ka nıt la mak is te yin ce, Nem- rud şöy le de miş ti: "Mən di ril tir və öl dü rü rüm." Böy le de mek le, İb ra him'in, Rab bi ilə il gi li ola rak gün de me ge tir di ği ni te lik le re ken di si nin də sa hip ol du ğu nu, do la yı sıy la ken di si ne bo yun eğil me si və kul luk su nul ma sı ge rek ti ği ni söy le me ye ça lı şı yor du. Al lah'a ve ya put la ra de ğil, Nem rut'a tap ma lıy dı xalq. Dik kat edi lir se Nem rud, "Mən də öl dü rür və di ril ti rim" de mi yor. Çün kü, ifa de nin ori ji na lin den böy le bir an lam el de et mek üçün ba şı na ko nu la cak atif har fi, top lum üze rin de ki ege men lik an la mın da Rab lik ma ka mı na Al lah'ın də or tak ol ma sı nı ge rek ti rir ki, Nem rut'un is te di ği bu de ğil dir. O, bu sos yal oto ri te açı sın dan ke sin üs tün lük pe şin de dir. Ni te kim: "Di ğer ilah lar də öl dü rür və di ril tir." də de mi yor. Kral Nem rud, Hz. İb ra him'e kar şı çı kar ken, bir ger çe ğe da yan mı yor, sa de ce ya nılt ma yı, tar tış ma ya ta nık olan la rın ka fa sı nı ka rış tır ma yı amaç lı yor. Hz. İb ra him (ə.s) isə, "Be nim Rab bim Odur ki di ril tir və öl dü rür." sö zü ilə, can lı, bi linç və ira de sa hi bi var lık lar dün ya sın da göz- lem le nen ha yat və ölüm ol gu la rı nı kas te di yor. Çün kü ha yat de di ği miz bu bi lin mez sır rı, an cak onun əsl va r e di ci si ya ra ta bi lir. Bu ha ya tın, can sız ha yat tan yok sun do ğa ilə ilin ti len di ri le rek iza hı müm kün de ğil dir. Can lı var lık la rın də ha ya tın va ro lu şu üze rin de bir et kin lik le ri söz mövzusu de ğil dir. Çün kü can lı var lık la rın ha ya tı, ha ya tın var lı ğı, ölü mü isə ha ya tın yok lu ğu an la mı na ge lir. Heç bir can lı ken di ni va r et me və var lı ğı na son ver me gü cü ne sa hip de ğil dir. Əgər Nem rud, Hz. İb ra him'in söz le ri ni bu şe kil de al gı la say dı, heç bir şe kil de kar şı çı ka ma ya cak tı. Fa kat saf sa ta ya baş vur du və "ha yat və ölüm" ol gu la rı nı, məcazi an lam la rı nı ya da həm məcazi, həm də ger çek an lam la rın dan da ha ge nel bir an la mı əsas ala rak yo rum la dı. Çün kü, di rilt me fi i li, ana rah min de ki emb ri yo na ruh üf le mek su re tiy le ona ha yat ver me an la mın da kul la nıl dı ğı gi bi, bir in sa nı ölüm teh li ke sin den kur tar mak an la mın da də kul la nı lır. Ay nı şe kil de, "öl dür me" fi i li də yü ce Al lah ta ra fın dan in sa nın ca nı nın alın ma sı an la mın da kul la nıl dı ğı gi bi, bir kim se nin ha ya tı na öl dü rü cü bir alet le son ve ril me si an la mın da də kul la nı lır. Ni te kim Kral Nem rud də tar tış ma nın bu aşa ma sın da, zin dan da tu tuk lu bu lu nan iki ki şi nin ge ti ril me si ni is ter. Bun lar dan bi ri nin öl dü rül me si ni, bi ri nin də ser best bı ra kıl ma sı nı em re der. Adam la rı Kral Nem rud'un em ri ni ye ri ne ge ti rir ler. Bu nun üze ri ne Nem rud, "Mən di ril tir və öl dü rü rüm." deyər. Ola ya ta nık olan in san lar, ger çek le me ca zı bir bi ri ne ka rış tı rır lar və Nem rud'u tas dik eder ler. Bu yüz den Hz. İb ra him (ə.s), Nem rut'un yap tı ğı saf sa ta yı, çar pıt ma yı an lat ma imkanı nı bu la maz. Hal bu ki, "di rilt me" və "öl dür me" fi il le riy le, Nem rut'un yap tı ğı bu yo ru mu kas tet me miş ti. Do la yı sıy la, Nem rud'un or ta ya koy du ğu ka nıt, İb ra him pey gam be rin ile ri sür dü ğü ka nı ta kar şı ge ti ri len bir ka nıt de ğil di. Əgər Hz. İb ra him (ə.s) imkan bul say dı, me se le nin çar pı tıl dı ğı nı açık la ya cak tı. Bu ger çek leş me di. Çün kü Nem rud'un ger çek le ri çar pıt ma da ki us ta lı ğı nı və se yir ci le rin onu ha ra ret le des tek le yiş le ri ni, ba tıl və ya lan id di a la rı kö rü kö rü ne onay la yış la rı nı hay ret le iz li yor du. Bu yüz den, çar pıt ma yı, ger çe ğin tərs yüz/üz edi li şi ni an la ta cak ol sa, kim se nin ken di si ni tas dik et me ye ce ği ni an la dı və bir baş ka ka nı tı ile ri sür me ge re ği ni duy du. Bu öy le bir ka nıt tı ki, bü yük lük komp lek si ne ka pı lan heç bir zor ba bu na kar şı söy le ye cek bir söz bu la maz dı. İb ra him (ə.s) de di ki: "Şüp he yox, Al lah, gü ne şi do ğu dan ge ti rir, ha di sən də onu ba tı dan ge tir." Gü neş, Nem rud'un ida re si al tın da ya şa yan hal kın ya da bir kıs mı nın na za rın da, tan rı ko nu mun day dı. Bu nu, Hz. İb ra him'in kıs sa sı nın kap sa mın da ki "Yıl dız, Ay və Gü neş"le il gi li de ğer len dir me ler den al gı la ya bi li riz. Nə var ki, gü ne şin ken di si ya da do ğuş və ba tış gi bi du rum la rı so nuç ta yü ce Al lah'a da ya nı yor du. Çün kü söz ko nu su top lu ma gö re, yü ce Al lah "tan rı lar tan rı sıy dı" ken di ira de si ne da ya na rak ha re ket edən bir kim se, öz gür ira de si doğ rul tu sun da bir fi il seç ti ği za man, onun ak si ni də se çe bi lir. Çün kü me se le, ira de nin ek se ni et ra fın da ge liş me gös te ri yor. So nuç ta Hz. İb ra him (ə.s) bu nu söy le yin ce Nem rut afal la dı. Çün kü şöy le söy le ye mez di: "Bu hadisə sü rek li, ay nı tarz da ger çek leş mek te dir. Gü ne şin hər za man do ğu dan doğ ma sı te sa dü fi bir olay dır və bir se be be də ge rek yok tur." Şu nu də id dia ede mez di: "Gü ne şin bu şe kil de doğ ma sı, yi ne ken di si ne bağ lı dır. Al lah'la bir il gi si yok tur. "Çün kü ken di si də bu nun ak si ni ka bul edi yor du. "Gü ne şi do ğu dan ge ti ren be nim." də di ye mez di. O za man gü ne şi ba tı dan ge tir me si is te nir di. Böy le ce Al lah onun di li ni bağ la dı. Tut ye miş bül bü le dön dü. Ger çek ten Al lah, za lim le ri doğ ru yo la ilet mez. Al lah ken di si ne hü küm dar lık ver di, di ye... Cüm le nin ifa de tar zı, bi ze şöy le bir sö zü çağ rış tı rı yor: "Fa lan ada ma iyi lik et tim di ye, o ba na kö tü lük et ti." Bu cür bir sö zü söy le yen kim se de mek is ti yor ki: "Ona iyi lik yap mış ol mam, onun da ba na iyi lik yap ma sı nı ge rek ti ri yor. Amma o, iyi li ği me kö tü lük le kar şı lık ver di və ba na kö tü lük yap tı." Arap lar: "İyi lik et ti ğin kim se nin şer rin den qorx." der ler. Şa ir deyər ki: "İh ti yar lı ğın da ço cuk la rı Əbu Ğay lan'ın iyi lik le ri ne Si nim ma r'ın ki ne ben zer bir kar şı lık ver di."[179] Do la yı sıy la "Al lah, ken di si ne mülk ver di, di ye" cüm le si nin ori ji na li nin ba şı na se be bi yet bil di ren "lam" tak dir edil di ğin de, bir şe yin, zıd dı olan bir baş ka şe yin ye ri ne ko nu lu şu tar zın da bir ifa de iş le vi ni gö rür. Bu cür ifa de ler le gü dü len məqsəd ya pı lan şi ka ye tin da ha et ki li ol ma sı nı sağ la mak tır. Bu ba kım dan, Nem rud'un bu tar tış ma da ser gi le di ği sal dır gan və taş kın tu tum, an cak yü ce Al lah'ın ken di si ne sal ta nat ni me ti ni bah şet miş ol ma sı nın zıd dı şek lin de ge rek çe len di ri le bi lir. Nə var ki, yü ce Al lah ta ra fın dan an cak iyi lik bah şe dil di ğin den və ken di si ne sal ta nat ve ril di ğin den, bu ilahi ba ğış il let ye ri ne kon muş tur. Böy le ce, Nem rut'un Al lah ta ra fın dan ken di si ne bah şe di len ni met le re nan kör lük et ti ği vur gu lan mış olar. Bu ayəs(n)i ke ri me də, bu tərz ifa de le re bir ör nek tir: "Ni ha yet Fi ra vun ai le si, onu ken di le ri üçün bir düş man və üzün tü ko nu su ol sun di ye sa hip siz gö rüp al dı lar." (Ka sas, 8) Nem rut'a sal ta nat və mülk veril miş ol ma sın dan sö z e dil me si nin al tın da ya tan in ce lik bu dur. Bir di ğer in ce lik də şu dur: Bu ifa de, Nem rut'un id di a sı nın ba şın dan be ri çü rük ol du ğu nu gös te rir. O, Al lah ta ra fın dan ken di si ne bah şe di len bir mül ke da ya na rak ilah lık id di a sın da bu lu nu yor du. Ya ni sa hip bu lun du ğu mülk da hi ken di si ne aid de ğil di. O, Rab bi nin ni me ti sa ye sin de oto ri te ye, ege men li ğe ka vuş muş Kral Nem rut tu. Tək ba şı na, ya lın bir fərd ola rak dü şü nül dü ğün de, be lir gin bir sı fa tı, par mak la gös te ri len bir özel li ği bu lun ma yan sı ra dan bir in san dı. Bu yüz den is min den sö z edil mi yor, sa de ce "Rab bi ko nu sun da İb ra him'le tar tış ma ya gi ren..." di ye işa ret edi li yor. Bu nun la gü dü len məqsəd, şah sı nın ba sit li ği ni və fonk si yo nu nun önem siz li ği ni vur gu la mak tır. Sa hip ol du ğu mül kün Al lah ver gi si ola rak ni te len di ril me si ne ge lin ce, da ha ön ce ki bö lüm ler de, bu nun bir sa kın ca sı nın ol ma dı ğı nı be lirt tik. Çün kü top lu ma ege men ol mak an la mın da mülk, öte ki ik ti dar və güc tür le ri gi bi yü ce Al lah'ın bah şet ti ği bir ni met tir. Al lah'ın di le di ği ne öz gü kıl dı ğı bir ba ğış tır. İn sa nın fıt ra tı na bu duy gu yer leş ti ril miş tir. Fıt ra tı ge re ği oto ri te yi ta nır. Bu nu is ter, ar zu lar. Şa yet bu ni met yer li ye ri ne ko nul sa, bu oto ri te hak ke de nin elin de ol sa ni me te və mut lu lu ğa dö nü şür. Yü ce Al lah bir ayet te şöy le bu yu rur: "Al lah'ın sa na ver di ğiy le ahi ret yur du nu axtar/ara." (Ka sas, 77) Əgər Al lah ta ra fın dan bah şe di len sal ta nat ni me ti, sal dır gan lı ğa, hak sız lık ara cı na dö nüş tü rü lür se, dos doğ ru yol dan sap tı rı cı bir ol gu halını alır sa, fe la ke te və yı kı ma yo l a çar. "Al lah'ın ni me ti ni de ğiş ti ren le ri və ka vim le ri ni yı kım və əzab yur du na kon du ran la rı gör me din mi?" (İb ra him, 28) Da ha ön ce söy le di ği miz gi bi, hər şey ulu Al lah'a nisbət edi lir. Amma ONun şa nı na ya ra şır bir tarz da ol ma sı ko şu luy la. Ya ni hər şe yin gü zel ta ra fı Al lah'a nisbət edi lir. Çir kin və kö tü yön le ri de ğil. Bu açık la ma ilə, ba zı tef sir bil gin le ri nin, "Al lah, ken di si ne hü küm dar lık ver di, di ye" cüm le sin de ki "za mir" İb ra him'e (ə.s) dö nük tür." Kas-te di len "mülk" isə, İb ra him Pey gam be r'e (ə.s) bah şe di len mülk tür. Ni te kim yü ce Al lah bir ayet te şöy le bu yu ru yor: "Yok sa on lar, Al lah'ın ken di faz lın dan in san la ra ver dik le ri ni mi kıs ka nı yor lar? Doğ ru su Biz, İb ra him ai le si ne ki ta bı və hik me ti ver dik; on la ra bü yük bir mülk də ver dik." (Nisa, 53) Yok sa, Nem rud'un sa hip bu lun du ğu mülk kas te dil mi yor. Çün kü onun mül kü zo ra, zor ba lı ğa və gü na ha da ya nı yor du. Böy le bir mül kü Al lah'a nisbət et mek ca iz de ğil dir." şek lin de ki de ğer len dir me le ri nin yan lış lı ğı də or ta ya çı kı yor. Bu de ğer len dir me ye iliş kin açık la ma la rı mız şöy le dir: 1) Quranı Ke rim'in bu cür bir mül kü yü ce Al lah'a nisbət et ti ği nin ör nek le ri çok tur. Ör ne ğin Fi ra vun ha ne da nın dan iman et miş bir şah sın di lin den şöy le hi ka ye edi lir: "Ey kav mim, bu gün mülk si zin dir, yer yü zün de hü küm sa hi bi kim se ler si niz." (Mömin, 29) Bir ayet te Fi ra vun'un şöy le de di ği hi ka ye edi lir (Fi ra vu n'un bu sö zü nün hi ka ye edil me si içe ri ği nin onay lan ma sı an la mı na ge lir): "Ey kav mim, Mı sır'ın mül kü be nim de ğil mi?" (Zuh ruf, 51) Yü ce Al lah şöy le bu yu ru yor: "Mülk O'nun dur." (Te ğa bun, 1) Bu ra da yü ce Al lah hər tür lü mül kü ken di ne öz gü kı lı yor. Bu halda, yer yü zün de va ro lan bü tün mül kün kay na ğı yü ce Al lah'tır. Bir ayet te Hz. Mu sa'nın (ə.s) di lin den şöy le bu yu ru lu yor: "Rab bi miz, şüp he siz sən, Fi ra vun və ön de ge len çev re si ne bir çe ki ci lik ver din." (Yunus, 88) Ka run'la il gi li ola rak şöy le bu yu ru lur: "Biz ona öy le ha zi ne ler ver miş tik ki, anah tar la rı, bir lik te dav ra nan güç lü bir top lu lu ğa ağır ge li yor du." (Ka sas, 76) Bir ayet te də Pey gam be r əfəndimizə (s. a. a) şöy le hi tap e di lir: "Ken di si ni tək ola rak ya rat tı ğı mı ba na bı rak ki Mən ona ala bil di ği ne ge niş kap sam lı bir mal ver dim... və sa yı sız imkan və fır sat la rı önü ne ser dim. Son ra, da ha art tır mam üçün ta mah edər." (Müd des sir, 11-15) Bu na ben zer bir çox aye ti ör nek gös te re bi li riz. 2) Yu ka rı da ki de ğer len dir me, aye tin za hi ri ilə bağ daş mı yor. Çün kü aye tin za hi rin de, Nem rut'un Hz. İb ra him'le tev hid və iman ko nu sun da tar tış tı ğı an la tı lı yor. Mül kü hak kın da tar tış mı yor du. Çün kü gö rü nür de mülk və ege men lik Nem rut'un du. Hz. İb ra him a-dı na so mut bir mülk yok tu ki, onun la tar tış ma ya gir sin. 3) Hər şey bir şe kil de yü ce Al lah'a bağ lı dır. Mülk və ege men lik də bu şey ler bağ la mın da dır. Do la yı sıy la bu nu Al lah'a nisbət et me nin bir sa kın ca sı yok tur. Yu ka rı da ay rın tı lı açık la ma lar da bu lun duk. Hanı İb ra him, "Be nim Rab bim Odur ki di ril tir və öl dü rür." de miş ti. "Ha yat" və "ölüm" ol gu la rı hay van la rın dı şın da, bit ki ler üçün də söz konusu dur. Ayet'el-Kür sü'nün tef si ri ni su nar ken vur gu la dı ğı mız gi bi, Quran bit ki le rin bir növ ha ya ta sa hip ol duk la rı nı ifa de et mek te dir. An cak Hz. İb ra him (ə.s) bu iki kav ram la, ya hay van la rın "ha yat" və "ölüm"ünü ya da bun dan da ha ge nel kap sam lı sı nı kas tet mek te dir. Laf zın mut lak olu şu bu ikin ci şık kın le hi ne yo rum la na bi lir. Bu nun ka nı tı də Nem rud'un bu sö zü dür: "Mən di ril tir və öl dü rürüm." Çün kü Nem rud'un or ta ya at tı ğı bu id dia, söz gelimi oktyabr və di kim yo luy la bit ki le ri ye tiş tir mek ya da hay van la rı çift leş tir me yo luy la üret mek an la mı na gel mez. Çün kü bu sa de ce ona öz gü bir be ce ri de ğil dir, bü tün in san lar bu nu ya pa bi lir ler. Bü tün bun lar, ri va yet ler de an la tı lan kıs sa yı pe kiş ti ri yor: Nem rut zin dan da bu lu nan iki ki şi nin ge ti ril me si ni em re der. Bi ri ni ser best bı ra kır, bi ri ni də öl dü rür. Son ra İb ra him'e (ə.s) dö ner və şöy le deyər: "Mən di ril tir və öl dü rü rüm." Hz. İb ra him (ə.s) tar tış ma sı ra sın da, di rilt me və öl dür me ol gu la rı nı ka nıt ola rak su nu yor. Çün kü, ha yat özel li ği ne sa hip bu lun ma yan do ğa nın bun lar üze rin de bir et kin li ği ola maz. Özel lik le hay van la rın sa hip bu lun duk la rı "ha yat" ol gu su, bi linç və ira de yi do ğu rur ki bun lar ke sin lik le maddi ol gu lar de ğil dir ler. Ay nı du rum, can lı var lık la rın kar şı tı olan ölüm ol gu su üçün də ge çer li dir. Fa kat, bun ca açık lı ğı na və gör ke mi ne rağ men, din le yi ci le ri et ki le ye mi yor. Çün kü top lu luk, dü şün ce planın da çök müş tü, ak let me me le ke si ni yi tir miş ti. Çar pık bir an la yı şa sa hip ol muş tu. Bu degenerasiya, Hz. İb ra him'in on lar hak kın da san dı ğı bo yut la rın çox çox öte sin dey di. Di rilt me və öl dür me ol gu la rın dan, sa de ce on la rın məcazi an lam la rı olan ser best bı rak ma və öl dür me ol gu la rı nı an lı yor lar dı. Bu yüz den Nem rut "Mən di ril tir və öl dü rü rüm." de di ğin de din le yi ci ler bu nu doğ ru la dı lar. Hz. İb ra him və Nem rut ara sın da ge çen bu tar tış ma ya yö ne lik dik kat li bir göz lem so nu cu, o gün kü top lu mun dü şün ce və mənəvi de ğer ler planın da ya şa dı ğı çö kü şü al gı la mak müm kün dür. Ba bil və Fi ra vun lar dö ne mi nin es ki Mı sı rı ilə il gi li ar ke o lo jik bul gu la rın ka nıt la dı ğı yük sek uy gar lık və maddi kal kın mış lık dü ze yi böy le si bir mənəvi çü rü müş lü ğe en gel de ğil dir. Çün kü maddi uy gar lık la və kal kın ma ilə mənəvi de ğer ler bir bir le rin den ba ğım sız ol gu lar dır. Bu gün kü uy gar dün ya nın maddi ola rak on ca kal kın mış lı ğı na rağ men, əxlaq və mənəvi de ğer ler planın da if las et miş ol ma sı bu göz le mi mi zin ya şa yan, so mut ka nı tı dır. Bu açık la ma lar dan son ra, Hz. İb ra him'in (ə.s) ne den, me sa jı nın və mis yo nu nun doğ ru lu ğu nu ka nıt la mak üçün, ev re nin bir ya ra tı cı sı, gök le rin və ye rin bir va r edi ci si ol ma sı nın zo run lu lu ğu nu günde me ge tir me di ği ni an lı yo ruz. Öy le ya, ilk baş ta ken di si, çev re si ni və ev re ni göz lem ler ken, bir ka nıt ola rak bu nu dü şün müş tü. Quranı Ke rim, onun bu göz le min den son ra şöy le söy le di ği ni bi ze ha ber ver mek te dir: "Ger çek budur ki, mən bir mu vah hid ola rak yü zü mü gök le ri və ye ri ya ra ta na çe vir dim. Və mən müş rik ler den de ği lim." (Ən'am, 79) Çün kü Hz. İb ra him'in soy daş la rı, fıt rat la rı ge re ği, ge nel an lam da ev re nin bir ya ra tı cı sı nın ol du ğu nu ka bul et miş ol ma la rı na rağ men son de re ce dü şük bir an la yış dü ze yi ne sa hip ti ler. Hz. İb ra him'in su na ca ğı bu cür bir ka nı tı al gı la ya cak dü zey de de ğil di ler. "Be nim Rab bim Odur ki di ril tir və öl dü rür." sö -zü kar şı sın da ki du yar sız lık la rı bu nun ən/en so mut ka nı tı dır. O da "Mən di ril tir və öl dü rü rüm." de miş ti. Ya ni bu halda, se nin "di ril tir və öl dü rür." şek lin de ni te le di ğin Rab bin, be nim. O zaman İbra him, "Şüp he yox, Al lah gü ne şi do ğu dan ge ti rir, ha di sən də onu ba tı dan ge tir." de yin ce, o inkar cı böy le ce afal la yıp kal mış tı. Hz. İb ra him (ə.s), "Be nim Rab bim Odur ki di ril tir və öl dü rür." ifa de siy le sun du ğu ka nı tın, bu qıt an la yış lı, çar pık zih ni yet li ra kip üze rin de et ki li ol ma sın dan ümid ke sin ce, "di ril tir və öl dü rür" sö zü ilə ne yi kas tet ti ği ni ay rın tı lı bi çim de açık la ma ya ge rek duy ma dan, baş ka bir ka nıt or ta ya sun du. Nə var ki, Hz. İb ra him bu ikin ci ka nı tı nı, kar şı ta ra fın bi rin ci ka nıt la il gi li id di a sı na da yan dır ma yı də ih mal et me di. "Şüp he yox, Al lah" di ye baş la yan ifa de nin ori ji na li nin "fe-in nella he..." ba şın da ki "fa" har fi bu nu vur gu la ma ya yö ne lik bir ay rın tı dır. De mek is ti yor ki: "Əgər söy le di ğin gi bi sən be nim Rab bim sen, ev ren sel ya sa lar sis te mi və ev ren sel fe no men ler üze rin de ta sar ruf ta bu lun ma və ted bir və plan da hi lin de ev re ni yö net me, Rab lı ğın bir ge re ği dir. Ni te kim yü ce Al lah, do ğu dan ge tir mek su re tiy le gü neş üze rin de ta sar ruf ta bu lu nu yor. Ha di sən də, ba tı dan ge tir mek su re tiy le gü neş üze rin de ki ta sar ru fu nu ka nıt la. Böy le ce, yü ce Al lah'ın hər şe yin Rab bi ol ma sı gi bi, sən də Rab lı ğı nı ya da tan rı lar tan rı sı(!) ol du ğu nu ka nıt la mış olur sun." Hz. İb ra him'in (ə.s) bu ko nuş ma sı kar şı sın da Nem rud, afal la yıp kal dı. Hz. İb ra him'in bu ikin ci ka nı tı, bi rin ci ka nı ta bağ lı ola rak sun ma sı, bi rin ci ka nıt ta Nem rut'un hak lı çık tı ğı, id di a sı nı is pat et ti ği şek lin de bir so nu cun al gı lan ma sı nı ön le me ye yö ne lik bir gi ri şim dir. Yi ne bu ama ca yö ne lik ola rak Hz. İb ra him, "Şüp he yox, Al lah..." şek lin de sö ze baş lı yor və "Be nim Rab bim..." de mi yor. Çün kü kar şı ta raf, onun "Rab bim" sö zü nü yan lış yo rum lu yor, bu nu çar pı ta rak ken di ne uyar lı yor. Bu yüz den ikin ci ka nı tı su nar ken "Al lah" is mi ne yer/yeyər ve ri yor ki, Nem rut, ön ce ki ka nıt ta ol du ğu gi bi bu nu də ken di le hi ne yo rum la ma ya kal kış ma sın. Da ha ön ce də vur gu lan dı ğı gi bi, Nem rut bu ka nıt kar şı sın da söy le ye cek söz bu la ma mış, öy le ce su sup kal mış tı. Al lah, za lim ler top lu lu ğu nu hi da ye te er dir mez. İfa de nin akı şın dan an la şıl dı ğı ka da rıy la, bu cüm le "O inkar cı böy le ce afal la yıp kal mış tı." sö zü nü ge rek çe len dir me ye yö ne lik tir. Bu halda Nem rud'un, Hz. İb ra him'in sun du ğu ka nıt kar şı sın da afal la yıp kal ma sı, yü ce Al lah'ın ona yol gös ter me me sin den do la yıy dı, kafir bi ri ol ma sın dan de ğil. Di ğer bir ifa dey le, bu de mek tir: Al lah ona yol gös ter me di, böy le ce afal la yıp kal dı. Əgər Al lah ona yol gös ter sey di, heç şüp he siz İb ra him'e (ə.s) üs tün lük sağ la ya cak tı. Ya ni, Al lah ona yol gös ter me di di ye kafir ol ma dı. Çün kü, bu ra da vur gu lan mak is te nen, onun Hz. İb ra him'le tar tış ma ya gir me si dir, kafir ol ma sı de ğil. Bu hu sus ga yet açık tır. Bu ra dan bu so nuç çı kı yor: Söz mövzusu ni te le me de, ne den sel li ğe yö ne lik bir işa ret var dır. De mek is ti yo rum ki: Yü ce Al lah'ın za lim le re doğ ru yo lu gös ter me me si nin se be bi, on la rın zu lüm le ri dir. Ni te kim bu an la mı ifa de edən cüm le le rin yer/yeyər al dı ğı bü tün ayet ler de ve ril mek is te nen me saj bu dur. "İslama çağ rıl dı ğı halda, Al lah'a kar şı ya lan uy du ran lar dan da ha za lim kim dir? Al lah, za lim bir kav mi hi da ye te er dir mez." (Səff, 7) "Ken di le ri ne Tev rat yük le ti lip də son ra onu yük len me miş olan la rın du ru mu, kos ko ca ki tap yü kü ta şı yan eşe ğin du ru mu gi bi dir. Al lah'ın ayet le ri ni ya lan la yan kav min du ru mu nə kö tü dür. Al lah, za lim bir kav mi hi da ye te er dir mez." (Cu m'a, 5) Fısk da tıp kı zu lüm gi bi, Al lah'ın doğ ru yo lu gös ter me me si ne se bep tir. "İş te on lar eğ ri lip sa pın ca Al lah də on la rın kalp le ri ni eğ ril tip sap tır mış ol du. Al lah, fa sık bir kav mi hi da ye te er dir mez." (Səff, 5) Kı sa ca sı, zu lüm ya ni ada let il ke sin den sa pıp, ya pıl ma sı ge reke ni bir ke na ra bı ra ka rak ya pıl ma ma sı ge re ke ni iş le mek, kas te di len he de fe ula şa ma ma yı, doğ ru yo lu bu la ma ma yı ge rek ti rir. Ahi ret te hüs ra na və yı kı ma ne den olar. Bun lar Quranı Ke rim'in ke sin ola rak vur gu la dı ğı və çe şit li mü na se bet ler le pe kiş tir di ği be lir gin ger çek ler dir. Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|