Ayrı-seçkilik әleyhinә Avropa hüququ üzrә mәlumat kitabı
Yüklə 1,45 Mb.
|
|
4.9. Dil
Qeyd edilməlidir ki, həm Avropa Şurasının Milli Azlıqların Müdafiəsi haqqında 1995-ci il tarixli (39 üzv Dövlət tərəfindən ratifikasiya olunmuş) Çərçivə Konvensiyası 230 və həm də Regional və Azlıqların Dilləri haqqında 1992-ci il tarixli (24 Üzv Dövlət tərəfindən ratifikasiya olunmuş) Avropa Xartiyası 231 Dövlətlərin üzərinə azlıqlaqın dillərinin istifadəsi ilə bağlı spe- sifik öhdəliklər qoyur. Lakin, bu mexanizmlərdən heç biri ‘dil’ anlayışının 128
Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa hüququ üzrə Məlumat kitabı _____________________________________ 227. AİHM, Kampbell və Kosans Birləşmiş Krallığa qarşı (Campbell and Cosans v. UK) (Nos. 7511/76 and 7743/76), 25 fevral 1982, para 36. 228. AİHM, Köse və Başqaları Türkiyəyə qarşı (Köse and Others v. Turkey) (dec.) (No. 26625/02), 24 yanvar 2006. 229. AİHM, Dahlab İsveçrəyə qarşı (Dahlab v. Switzerland) (dec.) (No. 42393/98), 15 fevral 2001. 230. CETS No. 157. 231 CETS No. 148.
mənasını müəyyən etmir. AİHK-inn 6(3)-cü Maddəsi cinayət prosesi kontekstində hər kəsin ona qarşı ittihamların onun öz anladığı dildə ona çatdırılması hüququ, həmçinin şəxs məhkəmədə istifadə olunan dili anlamadıqda və ya həmin dildə danışmadıqda onun üçün tərcüməçinin təmin olunması hüququ kimi müəyyən təminatlar müəyyən edir. AİHK-da müəyyən olunsa da, ayrı-seçkilik haqqında direktivlərdə dil özü- özlüyündə müdafiə olunan ayrıca bir əsas kimi göstərilmir. Buna baxma- yaraq, dil irq və ya etnik mənsubiyyətlə əlaqələndirilməklə İrqi Bərabərlik haqqında Direktiv əsasında müdafiə oluna və AİHM tərəfindən də bu əsasla nəzərə alına bilər. Buna şəxslərin hərəkət azadlığı hüququ kontekstində vətəndaşlıq əsası vasitəsilə AƏM tərəfindən də müdafiə təminatı verilmişdir. 232 Dillə bağlı prinsipial işə AİHM tərəfindən təhsil kontekstində baxılmışdır. Misal: Belgium Linguistic işində bir qrup valideynlər şikayət etmişdi ki, təhsillə bağlı milli qanunvericilik dil baxımından ayrı-seçkilik xarak- terlidir. 233
Belçikanın fransız dilli və holland dilli icmalarının fikrincə milli qanunvericiliklə müəyyən olunurdu ki, Dövlət tərəfindən və ya Dövlətin dəstəyi ilə təmin olunan təhsil regionun fransız və ya holland dilli olmasından asılı olaraq ya fransız ya da holland dilində olmalıdır. holland dilli regionda yaşayan fransız dilli uşaqların valideynləri şikayət etdilər ki, bu qayda onların uşaqlarının fransız dilində təhsil almasına mane olur və ya bunu əhəmiyyətli dərəcədə çətinləşdirir. AİHM müəyyən etdi ki, burada fərqli münasibət olsa da bu münasibət əsaslandırılmışdır. Həmin qərarın verilməsi zamanı regionların əsasən təkdilli olması nəzərə alınmışdı. Buna görə də bu cür fərqli münasibət əsaslı idi, çünki hər iki dildə dərs keçmək mümkün deyildi. Bundan əlavə, fransız və ya holland dilli regionlarda ailələrin özəl təhsildən istifadə etməsi də qadağan edilməmişdi. Təcrübədə dil əsasında müdafiənin necə işlədiyini daha ətraflı izah etmək üçün, (Aİ-nin bütün Üzv Dövlətlərinin də qoşulmuş olduğu) Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Paktın təfsiri və Paktın tələblərinə əməl olunması üzrə 129 Müdafiə olunan əsaslar _____________________________________ 232. AƏM, Groener v. Minister for Education and the Dublin Vocational Educational Committee Case C- 379/87 [1989] ECR 3967, 28 noyabr 1989. 233. AİHM, İş ‘Belçikada təhsildə dillərin istifadəsi haqqında qanunvericiliyin müəyyən aspektləri barədə’ Belçikaya qarşı (Nos. 1474/62 and others), 23 iyul 1968.
monitorinqlə məşğul olan, BMT İnsan Hüquqları Komitəsi (İHK) tərəfindən baxılmış iki işə də diqqət yetirmək olar. Misal: Diergaardt Namibiyaya qarşı işində ərizəçilər azlıqda olan və əvvəllər siyasi muxtariyyətə malik olmuş və hazırda Namibiya Dövlətinin tərkibində olan Avropa əsilli bir qrupa mənsub idilər. 234
Bu icmanın danışdığı dil Afrikaans idi. Ərizəçilər şikayət etdilər ki, məhkəmə iclasları zamanı onlar öz ana dillərindən deyil, İngilis dilindən istifadə etməyə məcbur edilirlər. Onlar həmçinin, Dövlətin Afrikaans dilində cavab vermək iqtidarında olmasına baxmayaraq, ərizəçilər tərəfindən edilmiş hər hansı yazılı və ya şifahi müraciətlərə Afrikaans dilində cavab verməkdən imtina etməsindən də şikayət etdilər. İHK müəyyən etdi ki, burada ədalətli məhkəmə araşdırması hüququnun pozuntusu olmamışdır, çünki ərizəçilər məhkəmə icraatları zamanı ingilis dilindən istifadə olunmasının onlara necə mənfi təsir etdiyini göstərə bilməmişdir. Bu o deməkdir ki, məhkəmə prosesi zamanı tərcüməçinin təmin olunması hüququ prosesdə istifadə olunan dilin sadəcə iddia olunan qurbanın ana dili olmadığı vəziyyətlərə aid deyil. Bu hüquq o halda önəmlidir ki, qurban həmin dildə qənaətbəxş dərəcədə anlaya və ya danışa bilməsin. İHK həmçinin müəyyən etdi ki, Dövlətin rəsmi dildən (ingilis dilindən) başqa dildə cavab verməkdən imtina etməklə bağlı rəsmi siyasəti qanun qarşısında bərabərlik hüququnun dil zəminində pozuntusudur. Dövlət özünün rəsmi dilini seçə bilməklə yanaşı, rəsmilərin bacardıqları hallarda başqa dillərdə də cavab verməsinə icazə verməlidir.
Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|