Ayrı-seçkilik әleyhinә Avropa hüququ üzrә mәlumat kitabı
Vətəndaşlıq və ya milli mənşə
Yüklə 1,45 Mb.
|
|
4.7. Vətəndaşlıq və ya milli mənşə
Vətəndaşlıq haqqında 1996-cı il Avropa Konvensiyasının 2(a) Maddəsi vətəndaşlığa ‘şəxs və Dövlət arasında hüquqi bağlılıq’ kimi anlayış verir. Bu Konvensiya geniş şəkildə ratifikasiya olunmasa da, bu anlayış beynəlxalq ümumi hüququn qəbul olunmuş qaydalarına əsaslanır, 209
və həmçinin İrqçilik və Dözümsüzlüyə qarşı Avropa Komissiyası tərəfindən də dəstəklənmişdir. 210
‘Milli mənşə şəxsin itirdiyi və ya naturalizasiya yolu ilə əldə etdiyi əvvəlki vətəndaşlığı göstərmək üçün, və ya (Birləşmiş Krallıqda Şotlandiya kimi) Dövlət içində ‘milləti’ göstərmək üçün istifadə oluna bilər. Misal: Chen işi himayəsində olduğu anasının Qeyri-Üzv Dövlətin vətəndaşı olduğu, bir Üzv Dövlətin ərazisində doğulmuş uşağın başqa bir Üzv Dövlətin ərazisində yaşamaq hüququnun olub-olmaması məsələsi haqqında idi. 211
AƏM hesab etdi ki, bir Üzv Dövlət vətəndaşlığın verilməsi üçün tələblər qoyduqda və həmin tələblər yerinə yetirildikdə, uşağın başqa bir Üzv Dövlətin ərazisində yaşaması üçün müraciət edildikdə həmin Dövlət onun bu hüququnu yenidən mübahisələndirə bilməz. AİHK vətəndaşlıq zəminində Aİ hüququndan daha böyük müdafiə təmin etməsi ilə yanaşı, qəbul edir ki, vətəndaşlığın hüquqi bağlılığının olmaması çox vaxt hansısa bir dövlətlə faktiki əlaqənin olmaması ilə müşayiət olunur ki, bu da öz növbəsində iddia olunan qurbanın vətəndaşlarla müqayisədə fərqli vəziyyətdə olduğunu iddia etməsinə mane olur. AİHM-in yanaşmasının mahiyyəti ondadır ki, bir şəxsin hansısa bir Dövlətlə faktiki əlaqəsi, o cümlədən də vergi ödəmək baxımından, nə qədər yaxın olarsa, onun vətəndaşlıq zəminində fərqli münasibətə məruz qalmağını əsaslandırması bir o qədər çətin olur. Misal: Zeïbek Yunanıstana qarşı (Zeïbek v. Greece) işində ərizəçiyə ‘böyük ailələr’i olan şəxslər üçün nəzərdə tutulmuş pensiyanın ve- 121 Müdafiə olunan əsaslar _____________________________________ 209. ICJ, Nottebohm (Liechtenstein v. Guatemala) [1955] ICJ Reports, 4, 23, 6 April 1955: ‘vətəndaşlıq qarşılıqlı hüquq və vəzifələrin mövcudluğu ilə yanaşı, əsası sosial bağlılıq, həqiqi əlaqənin mövcudluğu, maraqlar və hisslər olan hüquqi bağlılıqdır.’ 210. ECRI, İrqçilik və İrqi Ayrı-seçkiliyə qarşı Mübarizə üçün Milli Qanunvericilik haqqında 7 Saylı Ümumi Tövsiyyə, CRI(2003)8, 13 dekabr 2002-ci ildə qəbul olunmuşdur, səh. 6. 211. AƏM, Chen v. Secretary of State for the Home Department, İş C-200/02 [2004] ECR I-9925, 19 oktyabr 2004 rilməsindən imtina edilmişdi. 212
Onun tələb olunan sayda uşaqlarının olmasına baxmayaraq, ərizəçi pensiya yaşına çatan vaxt onun uşaqlarından biri Yunanıstan vətəndaşı deyildi. Bu vəziyyət hökumətin ərizəçinin bütün ailəsini vətəndaşlıqdan məhrum etmək (ki bu da qanun pozuntuları ilə həyata keçirilmişdi) və (dördüncü övladı artıq evli olduğundan) sonradan onun yalnız üç övladına yenidən vətəndaşlıq vermək barədə əvvəlki qərarının nəticəsi idi. AİHM müəyyən etdi ki, vətəndaşlıqdan məhrum etmək siyasəti xüsusilə Yunan Müsəlmanlarına qarşı aparılmışdı və pensiya verməkdən imtina olunmasına Yunan millətinin qorunub saxlanması əsası ilə haqq qazandırıla bilməzdi, çünki bu əsaslandırma özü-özlüyündə milli mənşə zəminində ayrı-seçkilik idi. Misal: Anakomba Yula Belçikaya qarşı işində Konqo vətəndaşı Belçikada qeyri-qanuni rezident idi. 213 Dünyaya övlad gətirdikdən qısa bir müddət sonra onun Belçikada yaşamaq icazəsinin müddəti bitmişdi və o, yeni icazənin alınması üçün müraciət prosesinə başlamışdı. O, Konqolu ərindən ayrılırdı və həm özü, həm də uşağının Belçika vətəndaşı olan bioloji atası uşaq üzərində atalıq hüququnun müəyyən olunmasını istəyirdilər. Bunu etmək üçün ərizəçi uşağın doğulmasından sonra bir il ərzində ərinə qarşı iddia irəli sürməli idi. Ərizəçinin kifayət qədər maliyyə vəsaiti olmadığından, o, hüquqi prosedurun xərcinin qarşılanması məqsədilə hüquqi yardım üçün müraciət etdi. Lakin, onun bu müraciəti rədd edildi, çünki bu cür maliyyə dəstəyi Avropa Şurasının üzvü olmayan Dövlətlərin vətəndaşlarına yalnız o halda verilə bilərdi ki, iddia rezident olmaq hüququnun müəyyən edilməsi ilə əlaqədar olsun. Ərizəçiyə məsləhət görüldü ki, rezident olmaq icazəsinin yenilənməsini tamamlasın və sonra təkrar müraciət etsin. AİHM müəyyən etdi ki, bu şərtlər altında ərizəçi ədalətli məhkəmə araşdırması hüququndan məhrum edilmişdi və bu onun vətəndaşlığı ilə əlaqədar idi. Söhbətin ciddi ailə həyatı məsələlərindən getdiyi, atalığın müəyyən olunması üçün vaxt məhdudiyyətinin olduğu və şəxsin rezident olmaq icazəsini yeniləmək prosesində olduğu vəziyyətdə Dövlət rezident olmaq icazəsinə malik olan və ya olmayan şəxslər arasında fərq qoyulmasına haqq qazandıra bilməz. 122
Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa hüququ üzrə Məlumat kitabı _____________________________________ 212. AİHM, Zeibek Yunanıstana qarşı (Zeïbek v. Greece) (No. 46368/06), 9 iyul 2009. 213. AİHM, Anakomba Belçikaya qarşı (Anakomba Yula v. Belgium) (No. 45413/07), 10 mart 2009. 3.2.-ci Fəsildə müzakirə olunduğu kimi, Aİ hüququ vətəndaşlıq zəminində ayrı-seçkiliyi yalnız şəxslərin hərəkət azadlığı kontekstində qadağan edir. O cümlədən, hərəkət azadlığı haqqında Aİ qanunvericiliyi üçüncü ölkələrin vətəndaşlarına məhdud hüquqlar verir. Buna baxmayaraq, AİHK (Aİ-nın bütün Üzv Dövlətlərinin də daxil olduğu) Avropa Şurasının bütün Üzv Dövlətlərinin üzərinə AİHK-da müəyyən olunan hüquqları (qeyri- vətəndaşlar da daxil olmaqla) yurisdiksiyaları altında olan bütün şəxslər üçün təmin etmək öhdəliyini qoyur. AİHM Dövlətin onunla hüquqi bağlılığı olan vətəndaşlarına hansı mənfəətləri istəsə təklif etmək hüququ ilə həmin Dövlətin onunla əsaslı faktiki bağlılığı formalaşmış şəxslərə qarşı ayrı-seçk- ilik etməsinin qaşısının alınması zərurəti arasında balans saxlamışdır. Şəxslər Dövlətlə güclü faktiki bağlılıqlarının olduğunu göstərə bilirsə, AİHM sosial təhlükəsizliklə bağlı məsələlərə çox ciddi fikir verir. Dövlətlərin əcnəbilərin onların sərhədlərini keçib ölkələrinə girişini və çıxışını nizamlamaq hüququ beynəlxalq ümumi hüquqla müəyyən olunur və AİHM tərəfindən tanınır. Bununla əlaqədar, AİHM əsasən (3-cü Maddə əsasında) təyinat ölkəsindəki qeyri-insani və ya alçaldıcı rəftar və ya cəza və ya işgəncə ilə üzləşdiyi halda 214 , və ya (8-ci Maddə əasında) şəxsin olduğu ölkədə güclü ailə bağlarının olduğu və şəxsin olduğu olkəni tərk etməyə məcbur edildiyi halda bu ailə bağlarının qırılacağı halda 215 ,
Misal: C. Belçikaya qarşı və Moustaquim Belçikaya qarşı işlərində Mərakeş vətəndaşları olan ərizəçilər cinayət məsusliyyətinə cəlb olun- muşdular və deportasiya olunmalı idilər. 216
Onlar şikayət etdilər ki, bu milliyyət zəminində ayrı-seçkilik idi, çünki oxşar vəziyyətdə nə Belçika vətəndaşları, nə də Aİ-nın digər Üzv Dövlətlərindən olan əcnəbilər de- portasiya oluna bilməzdilər. AİHM müəyyən etdi ki, ərizəçilər Belçika vətəndaşları ilə müqayisə olunacaq vəziyyətdə deyildilər, çünki vətəndaşların öz Dövlətlərində qalmaq hüquqları var idi ki, bu hüquq da AİHK-da (4 saylı Protokolun 3-cü Maddəsində) təsbit olunmuşdu. Bundan əlavə, üçüncü ölkələrin vətəndaşlarına göstərilən müna- 123 Müdafiə olunan əsaslar _____________________________________ 214. Misal üçün Bax, AİHM, Chahal v. UK (No. 22414/93), 15 November 1996. 215. Bu işlərin uğur qazanmaq şansının az olmasına baxmayaraq. Misal üçün, bax, AİHM, Abdulaziz, Cabales and Balkandali v. UK (Nos. 9214/80, 9473/81 and 9474/81), 28 May 1985. 216. AİHM, C. Belçikaya qarşı (C. v. Belgium) (No. 21794/93), 7 avqust 1996; AİHM, Moustaquim
Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|