Az ərbaycan 2012 İnsan hüQÜqlari üZRƏ hesabat qisa icmal
e. Ədalətli məhkəmə prosesinin aparılmasından imtina
Yüklə 402,02 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Siyasi m əhbuslar və saxlanılan şəxslər
- Mülki m əhkəmə prosedurları və müdafiə üsulları
|
e. Ədalətli məhkəmə prosesinin aparılmasından imtina
M əhkəmə hakimiyyətinin qanunla müstəqil olması nəzərdə tutulsa da, təcrübədə hakimlər icraedici qanaddan ayrı, müstəqil fəaliyyət göstərməmişlər. Məhkəmə sistemi korrupsiyalaşmış və səmərəsiz fəaliyyət göstərmişdir. Çıxarılmış hökmlər çox vaxt m əhkəmə prosesində təqdim edilmiş dəlillərlə bağlı olmamışdır. Hakimiyy
ətin icraedici qanadı məhkəmə hakimiyyəti üzərində güclü təsir göstərməyə davam etmişdir. Hakimliyə namizədlərin imtahanını həyata keçirən Məhkəmə-Hüquq Şurası Ədliyyə Nazirliyinin nəzarətində olmuşdur.
Etibarlı mənbələrdən verilən məlumatlara əsasən hakimlər və prokurorlar xüsusilə beyn əlxalq müşahidəçilərə maraqlı olan məhkəmə işləri zamanı prezident administrasiyasından və Ədliyyə Nazirliyindən göstərişlər almışlar. Etibarlı mənbələrin verdikl
əri digər məlumatlara əsasən hakimlər müntəzəm şəkildə rüşvət almışlar. Nazirliyin verdiyi m əlumata əsasən Məhkəmə Şurası il ərzində iki nəfər hakimi tutduğu vəzifəsindən azad etmiş və digər beş nəfər hakimi isə tənbeh etmişdir.
Qanun dövl ət, kommersiya və ya peşəkar sirlər və yaxud məxfi, şəxsi və ya ailə məsələləri il ə bağlı olan işlər istisna olmaqla açıq məhkəmənin keçirilməsini nəzərdə tutur. Cinayət işlərində təqsirsizlik prezumpsiyası, eləcə də, müttəhimin dəlilləri nəzərdən keçirmək, şahidlərlə üzləşdirilmək və məhkəmə prosesində sübutlar təqdim etmək hüququ, imkansız mütt əhimlərin məhkəmə tərəfindən təsdiq edilmiş vəkillə təmin olunmaq hüququ, mütt əhimlərin və ittihamçıların kasasiya şikayəti vermək hüquqları qanunla nəzərdə tutulur. Buna baxmayaraq t əcrübədə bu müddəalara heç də həmişə əməl edilməmişdir. Cavabdeh t ərəfin ona qarşı irəli sürülmüş ittiham barəsində dərhal ətraflı məlumat əldə etm ək, eləcə də lazım olduğu halda pulsuz interpretasiya xidmətindən istifadə etmək hüquqları vardır.
Hakiml ər çox vaxt hökmü açıq şəkildə oxumamışlar və ya onların qərarının arxasında dayanan s əbəbləri bildirməmişlər ki, bu da müttəhimin onun barəsində çıxarılmış m əhkəmə hökmünün səbəblərindən məlumatsız qalması ilə nəticələnmişdir. Andlılar məhkəməsindən istifadə edilməmişdir. Casusluq və yaxud dövlətə xəyanət kimi ittihamlar istisna olmaqla, ad ətən xarici və yerli müşahidəçilərin məhkəmə iclaslarında iştirak etmələrinə icazə verilmişdir. Bəzi dinləmələrdə kiçik və oturacaqların sayı az olan m əhkəmə otaqlarından istifadə edilməsi və iclasın başlanma saatlarının son anda d əyişdirilməsi geniş ictimaiyyətin iştirakının qarşısını almışdır. Ümumilikdə məhkəmənin vaxtı və keçiriləcəyi yer barəsində informasiya təqdim edilmişdir, lakin buna baxmayaraq burada da b əzi istisnalar olmuşdur, xüsusilə Ağır Cinayətlərə Dair İşlər üzrə Məhkəmədə.
Dövl ət ittihamçıları və müdafiə tərəfinin vəkillərinin bərabər statusunun konstitusiya ilə mü əyyən olunmasına baxmayaraq, təcrübədə dövlət ittihamçılarının imtiyazları və hüquqları müdafiə tərəfindən üstün olmuşdur. Hakimlər mülki işlərdə müdafiə tərəfinin v əkillərini “kifayət qədər səbəb olduğundan” işdən kənarlaşdırmaq hüquqlarını qoruyub saxlamışlar. Cinayət işləri üzrə məhkəmə prosesində maraqların toqquşması və ya mütt
əhimin vəkili dəyişmək barədə müraciəti olarsa hakimlər müdafiə tərəfinin vəkillərini işdən kənarlaşdıra bilərlər. Hakimlər çox vaxt müdafiə tərəfinin vəkilinin qaldırdığı v əsatətləri, təqdim etdiyi şifahi bəyanatları və dəlilləri qiymətləndirərkən dövlət ittihamçılarının xeyrinə olan qərarlar qəbul etmişlər.
Qanun cinay ət işləri üzrə məhkəmə prosesində iştirakı ölkənin hökumətin təsiri altında olan V
əkillər Kollegiyasının (hüquqşünaslar assosiasiyası) üzvləri ilə məhdudlaşdırır. Kollegiyanın üzvləri olan vəkillərin sayı ilin sonunda artaraq 818 nəfərə çatmışdır, belə ki, 2011 v ə 2010-cu illərdə üzvlərin sayı müvafiq olaraq 738 və 761 nəfər təşkil etmişdir. Kollegiyanın üzvü olan vəkillərin paytaxtdan kənarda fəaliyyət göstərməsi nisbətən d əyişməz olaraq qalmışdır və bu, bütün vəkillərin təxminən 25 faizini təşkil etmişdir. R əyasət heyəti Kollegiyanın idarəedici orqanıdır və nizam-intizam komitəsi ilə birlikdə v əkillərin lisenziyasını ləğv etmək və ya kənarlaşdırmaq səlahiyyəti vardır. Rəyasət heyəti 2004-cü ild ə beş illik müddətə seçilmişdir və bu müddət 2009-cu ildə başa çatmalı idi. O vaxtdan b əri hər hansı yeni seçkilər keçirilməmişdir. İl ərzində iki vəkil rəyasət heyəti t ərəfindən kənarlaşdırılmışdır. Rəyasət heyəti eyni zamanda 2011-ci ildə Osman Kazımova qarşı “müdafiə tərəfinin vəkilindən gözlənilən normalara əməl etmədiyinə görə” irəli sürülmüş töhməti ləğv etdiyini bəyan etmişdir. Yerli QHT-lər və beynəlxalq təşkilatlar ona verilmiş bu töhməti tənqid etmiş və bunun siyasi motivlərə söykəndiyini bildirmişlər.
Qeyri-qanuni yolla əldə edilmiş dəlillərin istifadəsi konstitusiya ilə qadağan edilir. Bəzi mütt
əhimlərin onlardan ifadələrin işgəncə və ya zor tətbiq olunmaqla alındığını iddia etm
ələrinə baxmayaraq, məhkəmələr zor tətbiq olunduğuna əsaslanaraq iddiaları ləğv etm
əmişlər və zorakılığın baş verdiyini müəyyən etmək üçün hər hansı müstəqil məhkəmə ekspertizası keçirilməmişdir. Hakimlər çox vaxt polisin pis rəftarı ilə bağlı qaldırılmış iddialara m əhəl qoymamışlar. İstintaq çox vaxt şübhəli bilinən şəxslərə qarşı fiziki d əlillərin toplanması deyil, əksinə etiraflar əldə etmək üzərində qurulmuşdur. Məhkəməyə çıxarılmış ağır cinayətlər çox vaxt ittihamnamənin oxunması ilə nəticələnmişdir, belə ki, ümumilikd ə hakimlər yalnız minimum səviyyədə sübut tələb etmişlər və dövlət ittihamçıları ilə yaxından əməkdaşlıq etmişlər. Əgər hakim təqdim edilmiş sübutun mütt əhim barəsində hökm çıxarılması üçün kifayət etmədiyini müəyyən etmişdirsə, bu zaman iş əlavə istintaq aparılması üçün prokurorluğa geri qaytarılmış və bu da dövlət ittihamçısına hökm çıxarılması üçün əlavə imkan yaratmışdır. Ağır Cinayətlərə Dair İşlər üzrə Məhkəmə və Ağır Cinayətlərə Dair Hərbi Məhkəmə istisna olmaqla, m əhkəmələr çox vaxt tərcüməçinin təmin olunmasını təşkil etməmişlər. Dinl
əmələr zamanı məhkəmələrin Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən haqqı ödənilməklə t ərcüməçilərlə müqavilə bağlamaq hüquqları vardır. M əhkəmə prosesinin stenoqramı təqdim edilməmişdir, ifadə, tərəflərin şifahi çıxışları və m əhkəmə qərarlarının qeydləri aparılmamışdır. Bunun əvəzində məhkəmə katibi bir qayda olaraq dağınıq qeydlər aparmış və qeydlərin məzmununu özü müəyyən etmişdir. Ölk
ədə mülki hakimləri olan hərbi məhkəmə sistemi vardır. Müharibə və ya hərbi xidmətlə bağlı olan hər hansı cinayət işlərində qəbul edilmiş ilkin məhkəmə hökmü hərbi məhkəmə t ərəfindən dəyişməz olaraq saxlanılır. Siyasi m əhbuslar və saxlanılan şəxslər
İl ərzində hökumət “Amnesty İnternational” (Aİ) tərəfindən 2011-ci ildə “vicdan m əhbusları” adlandırılmış demokratik fəal Bəxtiyar Hacıyevi və digər 14 nəfər fəalı azadlığa buraxmışdır. Bununla belə, yerli QHT-lərin bildirdiyinə görə hökumət siyasi m əhbusları saxlamağa davam etmişdir, bu rəqəmin 10 və 100-dən çox olduğu barədə fərqli fikirl ər səslənsə də, ümumilikdə təxminən 30 məhbusun olduğu bildirilmişdir. QHT-lərin siyasi m əhbuslar və saxlanılan şəxslər siyahısına jurnalistlər, insan haqlarının müdafi əçiləri, müxalifət partiyasının üzvləri və əvvəlki illərdə həbs edilmiş şəxslər daxil edilmişdir, belə ki, 2005-ci ildə dövlət çevrilişi təşkil etməkdə ittiham olunan və sonradan korrupsiya əməlinə görə məhkum olunmuş hökumət rəsmiləri və ayrı-ayrı fərdlər həbs olunmuşdur.
Bir misalda, 22 avqust tarixd ə jurnalist Fərəməz Novruzoğlu (Allahverdiyev) kütləvi iğtişaşa təhrik etmə və sərhəd keçid qaydalarını pozmaqda ittiham edilərək məhkəmə t ərəfindən dörd il altı ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilmişdir. Yerli media və QHT m ənbələri 18 aprel tarixdə həbs edilmiş Novruzoğluna qarşı irəli sürülmüş ittihamların saxta olduğunu və bunun onun “Facebook”-da hökuməti tənqid etməsinə cavab olaraq h əyata keçirildiyini hesab etmişlər. Aprel ayında baş tutmuş üç icazəli etiraz aksiyaları zamanı müxalifət qəzetlərinin yaz dıqları məlumata əsasən polis planlaşdırılan nümayişdən bir neçə gün öncə ən azı 12 n əfər fəalı inzibati qaydada saxlamışdır. İnzibati qaydada saxlanılma müddəti altı gündən 15 gün ə qədər dəyişmişdir. Avroviziya Mahnı Müsabiqəsinin finalından bir gün əvvəl, 25 may tarixdə Bakı şəhərində keçirilmiş sükut aksiyasında 40-60 nəfər fəal polis tərəfindən saxlanılmışdır. ATƏT t ərəfindən verilmiş məlumata əsasən bu fəallardan üç nəfəri barəsində beş və yaxud altı gün inzibati saxlanılma qərarı çıxarılmışdır.
Payızda baş tutmuş və demokratik islahatların keçirilməsi, hökumət daxilindəki yüksək s əviyyəli korrupsiya hallarına diqqət yetirilməsinə çağırışların edildiyi dörd ardıcıl etirazlar çoxsaylı həbslər və inzibati qaydada saxlanılmalarla nəticələnmişdir. Məsələn, media t ərəfindən verilmiş məlumatlara əsasən 19 noyabr tarixdə keçirilmiş etiraz aksiyası zamanı 50-70 n əfər nümayişçi saxlanılmışdır. 10 nəfər istisna olmaqla nümayişçilərin hamısının x əbərdarlıq edildikdən və yaxud 25 manat (31 ABŞ dolları) və ya daha az məbləğdə cərimə olunduqdan azad edildiyi bildirilmişdir, altısı müxalifət partiyasının üzvü olmaqla 10 nəfər nümayişçi isə beş-yeddi gün inzibati qaydada saxlanılmışdır.
Mülki işlər üzrə məhkəmədə müstəqil və bitərəf andlıların iştirakı qanunla nəzərdə tutulmayıb, hər bir məhkəmə prosesində qərarlar hakim tərəfindən verilir. Mülki işlər üzrə birinci dinl əmədə rayon məhkəmələrinin mühakimə hüququ vardır, apelyasiya şikayətlərinə əvvəlcə Apelyasiya Məhkəməsi və sonradan isə Ali Məhkəmə tərəfindən baxılır. Vətəndaşların insan haqlarının pozulmasının qarşısının alınması və bu cür pozuntular n əticəsində dəymiş zərərin əvəzinin ödənilməsi üçün məhkəməyə müraciət etm ək hüquqları vardır. Cinayət işləri ilə əlaqədar olaraq vətəndaşların bütün yerli m əhkəmə instansiyalarını keçdikdən, Ali Məhkəməyə şikayət etdikdən və müvafiq qərar çıxarıldıqdan sonrakı altı ay ərzində İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinə (İHAM) müraci
ət etmək hüquqları vardır.
İnsan haqları üzrə məhkəmənin regionlar üzrə qərarları: V ətəndaşlar İHAM-nə müraciət etm ək hüquqlarından istifadə etməyə davam etmişlər və il ərzində hökumətin İnsan Hüquq ları üzrə Avropa Konvensiyasına əsasən üzərinə götürdüyü öhdəlikləri pozması ilə bağlı 1,299 iddia qaldırılmışdır ki, bunlardan 694 iddia rədd edilmiş və 342 iddia qəbul edilmişdir. Hökumətin İHAM-in qərarlarına əməl etməsi qarışıq olmuşdur. f. Şəxsi həyat, ailə, ev və yaxud yazışmalara əsassız müdaxilə
Qanunla şəxsi həyata olan əsassız müdaxilələr, yazışmalara və digər şəxsi ünsiyyət formalarına nəzarət edilməsi qadağan edilir. Təcrübədə hökumət bu hüquqi qadağalara əməl etməmişdir.
Konstitusiyaya əsasən yaşayış yerində axtarışın keçirilməsinə yalnız məhkəmə qərarı və ya qanunla mü əyyən edilmiş xüsusi hallarda icazə verilməsinə baxmayaraq dövlət orqanları çox vaxt m əhkəmənin qərarı olmadan axtarışlar keçirmişlər. Çoxları Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi v ə Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən xüsusilə xaricilərin, bəzi siyasətçilərin və iş adamlarının və beynəlxalq danışıqlarda iştirak edən şəxslərin telefon danışıqlarına və internet vasit əsilə apardıqları yazışmalara nəzarət olunduğunu düşünmüşdür.
Polis cinay ətkarlıqda şübhəli bilinən şəxslərin və siyasi müxalifət üzvlərinin ailə üzvlərinə, el əcə də müəyyən QHT-lərin əməkdaşlarına və liderlərinə və onların ailə üzvlərinə h ədə-qorxu gəlməyə və onları təqib etməyə davam etmişdir. Vətəndaşların verdikləri m əlumata əsasən dövlət orqanları, ailə üzvlərinin siyasi və ya vətəndaş fəaliyyətlərindəki iştirakına görə onlardan intiqam almaq məqsədilə ayrı-ayrı şəxsləri işdən azad etmişdir.
QHT-l ərin verdikləri məlumata əsasən dövlət orqanları dövlətin şəxsi əmlakı məcburi özg
əninkiləşdirmək hüququnu və şəxsi əmlakın özgəninkiləşdirilməsini tənzimləyən qanunlara əməl etməmişlər. İnsan Hüquqları üzrə Beynəlxalq Federasiya tərəfindən may ayında açıqlanmış məlumata əsasən ev sahiblərinə çox vaxt bazar dəyərindən çox aşağı t əzminatlar ödənilmişdir və onların hüquqi müdafiə imkanları az olmuşdur. Şəxsi əmlakın müdafi əsi üzrə ölkənin ilin ortasına olan qiymətləndirmə balı “Wall Street Journal” q əzeti və “Heritage” (İrs) Fondu tərəfindən aparılmış İqtisadi Azadlıq Göstəricisi üzrə araşdırmada açıqlanmış və şəxsi mülkiyyət hüquqlarının zəif səviyyədə qorunduğunu göst
ərilmişdir. Yerli müşahidəçilərin məlumatına əsasən əvvəlki illərlə müqayisədə mülkiyy
ət hüquqlarının pozulması ilə bağlı onlara daxil olan şikayətlərin sayı artmağa davam etmişdir. QHT-lərin verdikləri məlumata əsasən əksər vətəndaşlar ölkənin m əhkəmə sisteminə etibar etməmişlər və bu səbəbdən də təzminatla bağlı iddia qaldırmaqda maraqlı olmamışlar. İnsan Haqları Evi adlı Norveç QHT-si tərəfindən verilmiş məlumata əsasən may ayında hökumət Avroviziya Mahnı Müsabiqəsinin keçiril əcəyi arenanın inşası üçün ev sahiblərini zorla evlərindən çıxartmış və onların evl ərini uçurtmuşdur.
Yerli QHT-in verdiyi m əlumata əsasən digər böyük yerdəyişməyə Oğuz-Qəbələ-Bakı su boru x
əttinin inşası layihəsinin davam etməsi səbəb olmuşdur. Bu layihənin icrası n əticəsində səkkiz rayonda 16000 fərdin öz yaşayış yerlərindən çıxarıldığı və az miqdarda t əzminatın ödənildiyi bildirilmişdir. Torpaq sahiblərinə təzminatın ödənilməsini nəzərdə tutan m əhkəmə qərarının olmasına baxmayaraq su təsərrüfatının idarə olunmasına məsul olan “Az ərsu” dövlət orqanı tərəfindən ilin sonuna qədər yalnız iki nəfər torpaq sahibinə t əzminat ödənilmişdir. Bakının Sulutəpə qəsəbəsində evlərinin uçurulmasına qarşı etiraz edən sakinlər 18 aprel tarixd ə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkətinin mühafizəçiləri tərəfindən döyülmüşlər. İnsidentlə bağlı dövlət orqanlarının apardıqları araşdırma nəticəsində mühafiz
əçilərin günahının olmadığı müəyyən edilmişdir.
ə 2. Vətəndaş azadlığına hörmət, o cümlədən:
a. Söz v ə mətbuat azadlığı
Söz v ə mətbuat azadlığı qanunla müəyyən olunur və mətbuat üzərində senzura xüsusi olaraq q adağan edilir. Buna baxmayaraq çox vaxt hökumət bu hüquqlara hörmət etm əmişdir. Hökumət söz azadlığı və medianın müstəqilliyinin məhdudlaşdırılmasını davam etdirmişdir. Jurnalistlər hədələnmiş, döyülmüş və həbs olunmuşlar. Çoxları t ərəfindən söz və ya mətbuat azadlığından istifadə etdiklərinə görə həbs edildikləri hesab olunan 15 n əfər şəxsi hökumət azadlığa buraxsa da, beynəlxalq müşahidəçilərin m əlumatına əsasən ilin sonunda ən azı altı nəfər həbsdə saxlanılmışdır (bax bölmə 1.e.). Söz azadlığı: Söz azadlığının konstitusiya ilə təsbit olunmasına baxmayaraq hökumət siyasi c əhətdən həssas hesab etdiyi mövzularla əlaqədar bu hüququ məhdudlaşdırmışdır. M əsələn, mart və aprel aylarında müxalifətin təşkil etdiyi üç etiraz aksiyasına dövlət orqanları tərəfindən icazə verilsə də, bu aksiyalara yalnız uzaq ərazilərdə, ictimai n əqliyyatın hərəkəti üçün əlverişsiz olan yerlərdə və Bakının mərkəzindən bir neçə kilometr k ənarda icazə verilmişdir. İctimai toplantıların keçirilməsi üçün edilmiş digər müraci ətlər müntəzəm şəkildə dövlət orqanları tərəfindən rədd edilmişdir. May ayında keçirilmiş Avroviziya Mahnı Müsabiqəsindən bir neçə həftə əvvəl onlar gənc və müxalifət f əallarının Bakı şəhərində dinc nümayişlər keçirməsinə mane olmuş və bu cür fəaliyyətdə şübhəli bilinənlər saxlanılmışdır. Söz azadlığından istifadə etməyə cəhd göstərdiyinə görə il
ərzində 19 nəfərin həbs edilməsi dövlət orqanlarının fərqli düşüncəli insanları c əzalandırmaq üçün məhkəmə sistemindən istifadə etdiyi ilə bağlı narahatlıqları artırmışdır. Noyabr ayında Prezident Əliyevə ünvanladığı açıq məktubda demokratik islahatların müdafiəçisi və keçmiş vicdan məhbusu Emin Milli hökumətin siyasətini tənqid etdikl ərinə görə təzyiq olunacaqlarından qorxan əksər vətəndaşların internetdə və yaxud internetd ən kənarda özlərinin ifadə azadlıqlarından istifadə etmədiklərini yazmışdır.
Hökum
ət siyasi və vətəndaş cəmiyyəti toplantılarına nəzarət etməklə tənqidin qarşısını almağa cəhd göstərmişdir. May ayında Avroviziya tədbirləri zamanı yerli QHT tərəfindən medianın azadlığı mövzusunda keçirilmiş seminarda hökumət tərəfindən göndərildikləri hesab olunan ayrı-ayrı fərdlər dövlət orqanlarını tənqid edən natiqlərin çıxışlarını münt əzəm şəkildə kəsmiş və hökumət rəsmilərini və hökumətin fəaliyyətini tənqid edənləri günahlandıraraq onlarla uzun-uzadı mübahisələr etmişlər.
M ətbuat azadlığı
: İl ərzində bir sıra müxalifət və müstəqil media vasitələri fəaliyyət göst
ərmişlər. Hökumətin siyasəti barədə çap mətbuatında geniş sayda müxtəlif fikirlər ifad
ə olunmuşdur. Qəzetlərin tiraj sayı aşağı olaraq qalmışdır və bu göstərici bir çox hallarda 5,000-d ən çox olmamışdır. Etibarlı mənbələrin verdikləri məlumata əsasən paylaşdırma fəaliyyətini həyata keçirənlərin çoxunun müxalifət qəzetlərini satmaqdan imtina etm əsi səbəbindən Bakı şəhərindən kənarda müxalifət qəzetləri yalnız məhdud sayda satışa çıxarılmışdır. Müxalifət qəzeti olan Azadlıq defamasiya ilə bağlı məhkəmə q ərarı əsasında tətbiq olunmuş cərimələr, şirkətlərin qəzetdə reklam yerləşdirməkdə maraq lı olmaması və qəzetin distributorlarına məxsus olan köşklərin əvvəlki sahiblərinin əlindən alınması səbəbindən yaranmış maliyyə çətinlikləri üzündən bağlanmaqla üzl
əşmişdir. Yayım mediası özlərinin xəbər proqramlarında iqtidar yönümlü xəttə sadiq olmuşlar. Xarici yayımlar, o cümlədən Amerikanın Səsi, Azadlıq Radiosu və BBC-in FM tezlikl ərində yayımının qadağan olunması davam etdirilmişdir. Media azadlığının monitorinqini həyata keçirən yerli QHT-in verdiyi məlumata əsasən ilin sonunda altı jurnalist həbsdə olmuşdur və yaxud cinayət törətməkdə ittiham edilmişdir. M əsələn, hökumətin daxilindəki korrupsiya fəaliyyətini işıqlandırmış Xural qəzetinin redaktoru Əvəz Zeynallı və jurnalist Aydın Canıyevin həbsi davam etdirilmişdir. Bloqqer v ə fotoqrafçı Mehman Hüseynovun çəkdiyi Avroviziya müsabiqəsi zamanı müxalifətin keçirdiyi etiraz aksiyalarına polisin mane olduğunu əks etdirən fotoşəkillər may və iyun aylarında beynəlxalq səviyyədə geniş izlənilmişdir və bundan sonra o saxlanılmış və 12 iyun tarixd ə xuliqanlıqda ittiham edilmişdir. Növbəti gün səhər onu azad etsələr də, maksimum c əza olan beş il azadlıqdan məhrumetmə cəzasını nəzərdə tutan ittihamın baxılması davam etmişdir. “Human Rights Watch” və “Amnesty İnternational” təşkilatları bunun aydın şəkildə onun jurnalist fəaliyyətinə görə cəzalandırılması məqsədilə edildiyini bildir
ərək bu ittihamları tənqid etmişlər.
Zorakılıq və incidilmə: Medianın monitorinqi ilə məşğul olan QHT-in verdiyi məlumata əsasən il ərzində 67 jurnalistə qarşı şifahi və ya fiziki hücumlarla yadda qalmış 71 insident baş vermişdir ki, 2011-ci ildə oxşar insidentlərin sayı 90 olmuşdur. Avroviziya Mahnı Müsabiq əsi başa çatdıqdan bir neçə gün sonra, 31 may tarixdə insan haqlarının pozulması il ə bağlı onlayn mediada məlumatlar geniş yayıldıqdan sonra Prezident Administrasiyasının nümayəndəsi Əli Həsənov müxalifət mediasına qarşı “ictimai nifrətin” göst
ərilməsinə çağırmışdır.
Hökum
ət, fərqli baxışlara sahib olan insanları incitmək və onları nüfuzdan salmaq üçün mediadan istifad ə etmişdir. Məsələn, çoxları tərəfindən dövlətin nəzarətində olduqları hesab olunan üç m ətbuat vasitəsi – Yeni Azərbaycan, Səs və İki Sahil – mart ayında t ədqiqatçı jurnalist Xədicə İsmayılova və onun ailəsi haqqında tənqidi yazılar dərc etmişlər. İsmayılovanın yazısında prezidentin ailəsinin korrupsiya ilə əlaqəsi olduğu qeyd edilmişdir. Alçaldıcı məqalələrin dərc edilməsindən bir neçə gün əvvəl naməlum şəxslər İsmayılovanı onun intim həyatı ilə bağlı gizli şəkildə əldə edilmiş videoyazını yaymaqla h ədələyərək, şantaj etməyə cəhd göstərmişlər. İsmayılova onların hədələrini rədd etdikdən sonra videoyazı internetdə yerləşdirilmişdir. Bu hadisə beynəlxalq və yerli səviyyədə sərt şəkildə pislənilmişdir və çoxları bunun jurnalistin qorxudulmasına cəhd kimi qəbul etmişlər. Prezident Administrasiyası onun şəxsi həyatına olan bu müdaxiləni tənqid etmiş v ə yerli QHT tərəfindən qərəzli olduğu bildirilən rəsmi araşdırma ilin sonunda davam etmişdir.
18 aprel tarixd ə jurnalist İdrak Abbasov Bakının kənarında evlərin sökülməsi prosesini lent
ə almağa cəhd göstərərkən Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkətinin mühafiz
əçiləri tərəfindən ona ciddi bədən xəsarəti yetirilmişdir. Hökumətin insan haqları üzr
ə müvəkkili (ombudsman), “Amnesty İnternational” və “Human Rights Watch” t əşkilatları dövlət orqanlarına dərhal araşdırma aparılmasını tövsiyə etmişlər. Araşdırmadan sonra dövlət orqanları hər hansı qanun pozuntusunun baş vermədiyini bildirmişlər.
Avroviziya t ədbirindən əvvəl keçirilmiş etiraz aksiyalarını işıqlandırmağa çalışan jurnalistl ərin polis tərəfindən incidildiyi və bəzi hallarda fiziki zor tətbiq edildiyi barədə m əlumatlar verilmişdir (bas bölmə 2.b.). Son illərdə jurnalistlərə qarşı fiziki hücumlara yol verdiyin ə görə hər hansı polis işçisinin dövlət orqanları tərəfindən məsuliyyətə cəlb olunması qeyd alınmamışdır.
Jurnalistl ər və media hüquqlarının müdafiəçiləri, haqqında İranlı Ayətullah Fazel Lank
ərani tərəfindən fitva verilmiş Rafiq Tağının 2011-ci ilin noyabrında baş vermiş q ətlində və 2005-ci ildə Elmar Hüseynovun qətlində günahkarların məsuliyyətə cəlb olunmasını tələb etməyi davam etdirmişlər.
Jurnalistl ər və media vasitələrinin qorxudulması üçün siyasi motivlərə söykəndiyi hesab edil
ən məhkəmə iddialarından da istifadə edilmişdir. Müstəqil və müxalifət qəzetlərinin əksəriyyətinin maliyyə vəziyyəti aşağı olaraq qalmışdır və onların əmək haqlarının, vergil ərin və vaxtaşırı məhkəmə cərimələrinin ödənilməsində üzləşdikləri problemlər davam etmişdir. Maliyyələşmə üçün çoxları siyasi partiyalara, nüfuzlu sponsorlara və yaxud
KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fonduna bel bağlamışdır.
Hökum ət bəzi dövlət kitabxanalarının müxalifət qəzetlərinə abunə yazılmasını, dövlət mü əssisələrinin müxalifət qəzetlərində reklam yerləşdirməsini qadağan etmişdir və özəl mü əssisələrə bu qəzetlərdə reklam yerləşdirməmək üçün təzyiq göstərmişdir. Nəticədə müxalif ət mediasında ödənişli reklam əhəmiyyətli dərəcədə azalmışdır. Siyasi şərhçilər qeyd etmişlər ki, bu cür addımlar müxalifət və müstəqil mətbuat orqanlarının jurnalistlərə verdiyi
əmək haqqının azalmasına səbəb olmuşdur və səriştəli əməkdaşların iqtidar yönümlü m ətbuat tərəfindən işə götürülməsinə imkan yaratmışdır. Bundan əlavə beyn
əlxalq media monitorinqi müxbirləri qeyd etmişlər ki, Vergilər Nazirliyinin rəsmiləri t ərəfindən edilən hədə-qorxular medianın müstəqilliyini daha da məhdudlaşdırmışdır.
Yerli müşahidəçilərin məlumatına əsasən qəzet köşklərinin dövlət orqanları tərəfindən ləğv edilm
əsi müxalifət qəzetlərinin paylanmasında böyük sayda azalmalara səbəb olmuşdur. Müşahidəçilərin bildirdiyinə görə əvvəlkilərin əvəzinə quraşdırılmış yeni köşklərdə kiçik sayda iqtidar yönümlü q əzetlər satılmış və onlar qəzet köşklərindən daha çox gündəlik t ələbat mallarının satışı ilə məşğul olan mağaza kimi fəaliyyət göstərmişlər. Senzura v ə ya kontentin məhdudlaşdırılması
: Əksər media vasitələri özünü-senzuradan istifad ə etmişlər və siyasi cəhətdən həssas hesab edilən mövzulardan yayınmışlar. Xarici televiziya stansiyalarının peyk yayımlarının qəbul olunmasına məhdudiyyətlər olmasa da, Milli Televiziya v ə Radio Şurası yerli, özəl televiziya və radio stansiyalarından xarici m
ənşəli xəbər proqramlarının tam şəkildə təkrar yayımlanmamasını tələb etmişdir.
Böhtan yaymağa görə məsuliyyət haqqında qanun/milli təhlükəsizlik: Böhtan cinayət əməli hesab edilir. Qanun böhtan atmaqda günahkar bilinən şəxslərə qarşı böyük miqdarda c ərimələr və üç ilə qədər azadlıqdan məhrum etmə cəzası tətbiq etməyə imkan verir. İcra hakimiyy əti rəsmiləri 2009-cu ildə ictimaiyyətə bu müddəanın cinayət məcəlləsindən çıxarılacağını bəyan etmişdilər və bundan sonra məhkəmələr böhtan atmaqda təqsirli bilin
ən iki jurnalistə qarşı çıxarılmış hökmü ləğv etmişdilər. Media hüquqlarının müdafiəsi üzr
ə yerli təşkilatın verdiyi məlumata əsasən il ərzində qəzetlərə və ya onların sahiblərinə qarşı ümumilikdə təxminən 5 milyon manat (6.3 milyon ABŞ dolları) həcmində iddia qaldırılmışdır və bu iddialar əsasında 200 000 ABŞ dolları həcmində cərimələr məhkəmə t ərəfindən təmin edilmişdir. N əşr məhdudiyyətləri : Müxalif ətin Azadlıq qəzetinin redaktoru qəzetin hökumətə məxsus olan n
əşriyyat evinə olan borcu səbəbindən çap olunmaqda çətinlik və qeyri-müəyyənliklə üzl
əşdiklərini bildirmişdir. Qəzetin eyni zamanda qəzetlərin paylanmasını həyata keçirən v ə yerli müşahidəçilər tərəfindən hökumət üzvlərinə məxsus olduğu hesab olunan Qasid şirkətinə də borcu olmuşdur. Yüklə 402,02 Kb. Dostları ilə paylaş:
|