Az ərbaycan
Yüklə 388,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Birl əşmə azadlığı S ərbəst birləşmə azadlığı qanunla müəyyən olsa da, təcrübədə hökumətin bu hüququ m əhdudlaşdırması il ərzində davam etmişdir. Bir sıra müddəalar, o cümlədən bütün təşkilatların Ədliyyə Nazirliyi və ya Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən qeydiyyatdan keçm
əsi tələbi hökumətin siyasi partiyalara, dini qruplara, müəssisələrə və QHT-lərə nəzarət etm
əsinə imkan verir. Qanunda hökumətin müraciət qəbul edildikdən sonrakı 30 gün ərzində bu müraci
ətə baxması tələb olunsa da, qeyri-müəyyən, yorucu və qeyri-şəffaf qeydiyyat prosedurları AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti müraci
ətlərə baxılmasını ləngitmiş və vətəndaşların birləşmək azadlıqlarının məhdudlaşdırılması il ə nəticələnmişdir. Aİ təşkilatının verdiyi məlumata əsasən 4 mart tarixdə hər hansı hüquqi əsası olmadan Gəncə şəhərinin rəsmi şəxsləri üç yerli QHT-ni yerləşdikləri ofislərindən çıxartmışlar. 7 mart tarixdə dövl ət orqanları Milli Demokratiya İnstitutunun (MDİ) Azərbaycandakı ofisinə qeydiyyata Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən baxıldığı halda öz fəaliyyətini dayandırmaq göstərişi vermişlər. Qeyd olunan proses MDİ və nazirlik arasında müqavilənin razılaşdırılmasını nəzərdə tuturdu. R əsmilər 10 mart tarixdə eyni göstərişi Norveç İnsan Haqları Evinin Azərbaycandakı bölməsinə d ə vermişlər. 16 mart tarixdə hökumət ölkədə fəaliyyət göstərən beynəlxalq QHT-lərə münasib ətdə 2009-cu ildə qəbul edilmiş qanunun tələblərinin həyata keçirilməsini nəzərdə tutan f ərman qəbul etmişdir. Qeydiyyat barədə müraciət baxılma mərhələsində olduğu halda dövlət orqanları sentyabr ayında MDİ-na öz fəaliyyətini bərpa etməyə icazə vermişlər. Venesiya Komissiyası tərəfindən 19 oktyabr tarixdə verilmiş rəydə QHT-lər haqqında qanunun insan haqları normalarına uyğunluğu barədə bir sıra narahatlıqlar ifadə edilmiş və qeyd olunmuşdur ki, “fəaliyyət göstərə bilməsi üçün lazım olan hüquqi şəxs statusu əldə etməzdən önc ə hər hansı QHT-in baxışlarını, fəaliyyətini və davranışını müəyyən etmək vətəndaş və siyasi hüquqların müdafiəsinin əsasını təşkil edən başlıca dəyərlərə ziddir”. QHT-l
ər haqqında qanun sərbəst birləşmə azadlığını məhdudlaşdırır, belə ki, qanunda QHT-lərin filial r
əhbərlərinin müavinlərinin Azərbaycan vətəndaşı olması və xarici QHT-lərin fəaliyyətə başlamazdan əvvəl hökumətlə müqavilə bağlaması tələb edilir. Bundan əlavə QHT-lər haqqında qanuna d əyişikliklərin edilməsini nəzərdə tutan prezident fərmanında QHT-lərin aldıqları bütün qrantların Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən qeydə alınması tələb edilir. B əzi mütəxəssislər ilin sonunda təxminən 1,000 QHT-in qeydiyyatdan keçmədiyini bildirmişlər. Ədliyyə Nazirliyi 2011-ci ildə 144 QHT-ni və 2010-cu ildə 124 QHT-ni qeydiyyatdan keçirdiyini bildirmişdir. c. Dini etiqad azadlığı Bax: Dövl ət Departamentinin www.state.gov/j/drl/irf/rpt internet səhifəsində yerləşdirilmiş
Ölk
ə daxilində sərbəst hərəkət azadlığı, xaricə səfər, mühacirət və repatriasiya (vətənə qaytarılma) qanunla müəyyən olunsa da, hökumət bəzi hallarda, xüsusilə məcburi köçkünlərin s ərbəst hərəkət azadlığını məhdudlaşdırmışdır. AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti Hökum
ət məcburi köçkünlərə, qaçqınlara, geri qayıdan qaçqınlara, sığınacaq axtaranlara, v ətəndaşlığı olmayan şəxslərə və aidiyyəti olan digər şəxslərin qorunması və onlara yardım göst ərilməsi istiqamətində BMT-in Qaçqınların İşi üzrə Ali Komissarlığı (UNHCR) və digər humanitar t əşkilatlarla əməkdaşlıq etmişdir. Qaçqın statusunun müəyyən olunması da daxil olmaqla qaçqınlarla bağlı olan bütün məsələlərə Dövlət Miqrasiya Xidməti cavabdeh olmuşdur. Beyn
əlxalq QHT-lər bu idarənin fəaliyyətinin səmərəli olmadığı və şəffaf fəaliyyət göstərmədiyi bar
ədə məlumatlar verməkdə davam etmişlər. Xaric
ə səfər: Hökumət Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədri Əli Kərimlinin pasportunu yeniləməkdən imtina etm əklə 2006-cı ildən bəri onun xaricə səfər etməsinin qarşısını almışdır. Hökumət bunun ona qarşı 1994-cü ildə qaldırılmış və hələ də baxılmaqda olan mülki iddia ilə əlaqəli olduğunu bildirmişdir, baxmayaraq ki, iddianın qaldırıldığı vaxtdan sonra hər hansı etiraz olmadan K ərimlinin pasportu bir neçə dəfə yenilənmişdir. Kərimli bu qərardan şikayət etsə də, onun bu şikayəti məhkəmə sisteminin bütün instansiyalarında qəbul olunmamışdır. 2009-cu ildə Kərimli İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinə müraciət etmişdir və ilin sonuna olan məlumata əsasən bu şikayətə baxılmamışdır. H ərbi xidmət yaşına çatmış şəxslərin xaricə səfər etməzdən öncə hərbi qurumlarda qeydiyyatdan keçm əsi qanunla tələb edilir. Ali təhsilini davam etdirmək istəyən şəxslər öz təhsillərini başa vurmaq üçün möhl ət istəyə bilərlər. Hərbi xidmət haqqında qanunda magistratura və ya aspirantura pill əsində təhsil alanlar üçün möhlət nəzərdə tutulmamışdır, lakin buna baxmayaraq h ərbi çağırış komissiyaları növbəti kursa keçməklə bağlı illik sübut təqdim etdikdən sonra belə möhl ətlər vermişlər. Milli təhlükəsizliyə dair informasiyaya çıxışı olan hərbi işçilərin səfərlər etm əsinə müəyyən məhdudiyyətlər tətbiq edilmişdir. Cinayət əməlində ittiham olunan və ya m əhkum edilmiş və şərti cəzaya məhkum edilmiş şəxslərin xaricə səfər etməsinə icazə verilm əmişdir. Rəsmilər pasport almaq üçün müraciət etmiş şəxslərdən müntəzəm olaraq rüşvət almışlar. Hökum
ətin rəsmi siyasəti etnik erməni mənşəli vətəndaşların səfər etməsinə icazə versə də, aşağı v əzifəli şəxslərin pasport almaq üçün müraciət etmiş etnik ermənilərdən çox vaxt rüşvət tələb etdikl əri və ya onları hədələdikləri bildirilmişdir. M əcburi köçkünlər İlin sonunda BMT-in Qaçqınların İşi üzrə Ali Komissarlığından (UNHCR) verilən məlumata əsasən ölkədə qeydə alınmış 599,192 nəfər məcburi köçkün olmuşdur ki, onlar da 152,548 ailəni t əmsil etmişlər. Onların əksəriyyəti Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində 1988 və 1993-cü ill ərdə öz evlərini tərk etmiş insanlardır. AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti M əcburi köçkünlərdən yaşadıqları yeri dövlət orqanlarında qeydiyyata almaq tələb edilmişdir və onlar yalnız təsdiq edilmiş ərazilərdə yaşa bilmişlər. “Propiska” sistemi Sovet dövründən qalmışdır və əsasən Azərbaycanın qərb hissəsindəki Dağlıq Qarabağ regionu və ona bitişik ərazilərdə etnik erməni separatçıları nəzarəti ələ keçirdikdən sonra öz evlərini tərk etmək m əcburiyyətində qalmış şəxslərə tətbiq edilmişdir. Hökumət bu qeydiyyatın məcburi köçkünlərə göst ərilən yardımı təmin etmək üçün lazım olduğunu bildirmişdir. Məcburi Köçkünlüklə bağlı Monitorinq M ərkəzinə əsasən Bakı şəhərində yaşayan əksər məcburi köçkünlər öz yaşadıqları yer ə qeydiyyata düşə bilməmişlər və ya rəsmi işə düzəlmək, dövlət yardımını almaq, imtiyazlı tibbi xidm ətdən, təhsildən yararlanmaq və ya pensiya almaq imkanları olmamışdır və əmlak almaqda ç ətinlik çəkmişlər. Dekabr ayında Brukinqs İnstitutu və London İqtisadiyyat İnstitutunun Məcburi Köçkünlük üzrə birg
ə Layihəsi tərəfindən təqdim olunmuş hesabatda qeyd edilmişdir ki, hökumət son illərdə m əcburi köçkünlərin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində nəzərə çarpan addımlar atsa da, əksər məcburi köçkünlər uçulmuş, darısqal inzibati binalarda yaşamışlar və onların xüsusilə t əhsil və səhiyyə kimi sosial xidmətlərlə təminatı aşağı olmuşdur. BMT- in Qaçqınların İşi üzrə Ali Komissarlığının (UNHCR) verdiyi məlumata əsasən il ərzində hökum ət 10,600 nəfərin təmsil olunduğu 2,120 ailəni yeni evlərə köçürmüşdür. Yeni evlərə köçürülm ə Ağcabədi, Goranboy, Abşeron və Qazax rayonlarında, eləcə də Bakı şəhərində baş vermişdir.
Sığınacaqlarla təminat: Ölkənin qanunları sığınacaq və ya qaçqın statusunun verilməsini nəzərdə tutur v ə hökumət bəzi qaçqınların müdafiəsinin təşkil olunması üçün Dövlət Miqrasiya Komit əsinin Qaçqın Statusunun Müəyyənləşdirilməsi Şöbəsi tərəfindən həyata keçirilən sistemi mü əyyən etmişdir. BMT- in Qaçqınların İşi Üzrə Ali Komissarlığı (UNHCR) tərəfindən Azərbaycanda 1,703 nəfər (sığınacaq axtaranlar, UNHCR-ın səlahiyyəti çərçivəsində olan şəxslər və UNHCR-ın mandatına uyğun qaçqın kimi tanınmış şəxslər) qaçqın kimi qeydə alınmışdır və onlara BMT-in Qaçqınların İşi Üzrə Ali Komissarlığının (UNHCR) Müdafiə Məktubları təqdim edilmişdir. Qaçqınlar arasında çoxluq təşkil edən əhali çeçenlər, əfqanlar və iranlılar olmuşlar. M əcburi repatriasiyaya qadağa: Təcrübədə hökumət qaçqınları onların həyatı və azadlığının irq, din, milliyy ət, xüsusi sosial qrupa üzvlük və ya siyasi düşüncə zəminində təhlükə altında ola bil əcəyi ölkələrə qovulmaq və ya qaytarılmaqdan müdafiə etmişdir. UNHCR tərəfindən verilən m əlumata əsasən qaçqın statusu verilmiş şəxslərin əksəriyyəti İrandan gəlmiş etnik az ərbaycanlılar olmuşdur. Hökumət UNHCR və ya hökumət tərəfindən qaçqın və ya sığınacaq AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti axtaran kimi qeyd ə alınmış şəxslərə hər hansı nəzərə çarpan yardım göstərməmişdir. Buna baxmayaraq, hökum ət qaçqınları gəldikləri ölkəyə qayıtmağa məcbur etməmişdir və UNHCR t ərəfindən verilmiş müdafiə məktublarına hörmət etmişdir. Müv əqqəti müdafiə: Hökumətin qaçqın kimi tanınmayan şəxslərə müvəqqəti müdafiə təmin etm ək üçün hüquqi mexanizmi yoxdur. Hökumət qaçqın hesab etdiyi şəxslərə UNHCR t ərəfindən verilmiş müdafiə məktublarını qəbul etmişdir. Nəticədə UNHCR ölkədə onun s əlahiyyəti çərçivəsində olan əhali qrupları üçün bütün müdafiə və yardım fəaliyyətini göst ərməkdə davam etmişdir. Çeçen, Əfqan və İran əhalisinin UNHCR tərəfindən onun s əlahiyyəti çərçivəsində olan şəxslər kimi qeydə alınmasına baxmayaraq, Azərbaycan Respublikasının yaşayış, qeydiyyat, qaçqın və məcburi köçkünlərin statusu haqqında qanunları polis t
ərəfindən qeydiyyata alınması tələb olunan və yaşamağa icazəsi olmayan bu şəxslərə şamil edilmir. Bu qaçqınlar nə Dövlət Miqrasiya Xidməti tərəfindən qeydə alınmışlar, nə də ki, UNHCR- ın məktubu əsasında müdafiə olunanlara qanuni yolla işləməyə icazə verilmişdir. V ətəndaşlığı olmayan şəxslər V ətəndaşlıq ölkə ərazisində doğulmaqla və ya valideynlərin vətəndaşlığı əsasında mü əyyənləşdirilir. Vətəndaşlığı olmayan statusun alınması üçün müraciət etmək hüququ qanunla n əzərdə tutulur. Buna baxmayaraq təcrübədə bəzi şəxslər müraciət etmək üçün tələb olunan s ənədləri əldə edə bilməmişlər və bu səbəbdən də rəsmən qeydə alınmamışlar. Vətəndaşlıq haqqında qanuna 2008-ci ildə dəyişiklik edilmiş və xaricilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin v ətəndaşlıq alması daha da çətinləşdirilmişdir. UNHCR t ərəfindən təqdim edilmiş statistik məlumatlara əsasən 2009-cu ilin sonunda ölkədə 2,078 n əfər vətəndaşlığı olmayan şəxs olmuşdur. Bunların əksəriyyəti Gürcüstan və ya İrandan olan etnik az ərbaycanlılar olmuşlar. QHT-lərin təxmini hesablamalarına əsasən bundan əlavə bir çox s ənədləşdirilməmiş vətəndaşlığı olmayan şəxslər olmuşdur ki, onların sayı yüz və on minl ərlə qiymətləndirilmişdir. Bölm ə 3. Siyasi hüquqlara hörmət: vətəndaşların öz hökumətini dəyişmək hüququ V ətəndaşların öz hökumətini dinc yolla dəyişmək hüququ konstitusiya və qanunla müəyyən edilir, lakin buna baxmayaraq t əcrübədə hökumət seçkilərə müdaxilə etməklə bu hüququ m əhdudlaşdırmağa davam etmişdir. Qanun eyni zamanda müstəqil qanunvericilik hakimiyy ətinin olmasını da nəzərdə tutur, lakin Milli Məclisin müstəqilliyi minimal səviyyədə olmuş və onun icraedici qanaddan ayrıca müstəqil qanunvericilik təşəbbüsü az olmuşdur.
AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti Son seçkil ər: 2010-cu ildə keçirilmiş parlament seçkilərində iqtidar yönlü və müxalifət siyasi partiyalarının iştirak etməsinə baxmayaraq bu seçkilər demokratik seçkilərlə bağlı bir sıra beyn əlxalq standartlara cavab verməmişdir. Yerli və xarici müşahidəçilərin fikrinə əsasən çatışmazlıqlara namizədin qərəzli qeydə alınması prosesi, sərbəst toplaşma və ifadə azadlığının m əhdudlaşdırılması, məhdud siyasi mühit, namizədlərin mediada qeyri-bərabər səviyyədə işıqlandırılması və namizədlərə dövlət orqanları tərəfindən qeyri-bərabər münasibət göstərilməsi daxil olmuşdur. ATƏT-in müşahidə missiyasının yekun hesabatında qeyd olunmuşdur ki, ümumilikd ə seçkilər ATƏT-in demokratik seçkilərlə bağlı müəyyən etdiyi bir sıra əsas öhd əliklərə və ya yerli qanunvericiliyin əhəmiyyətli elementlərinin tələblərinə cavab verm əmişdir. Eyni zamanda yerli seçki müşahidəçiləri, namizədlər və onların ailə üzvlərinə t əzyiqlərin göstərildiyi barədə məlumatlar verilmişdir. Bu cür təzyiqlərə bu şəxslərin işdən qovulması və Naxçıvan Muxtar Respublikasında qeydə alınmış döyülmə halları daxil olmuşdur. Keçmiş prezident Heydər Əliyevin oğlu İlham Əliyev 2008-ci ildə keçirilmiş pozuntularla müşahidə olunmuş seçkilərdə ikinci müddətə seçilmişdir. Siyasi partiyalar: 50 siyasi partiya qeydiy yatdan keçmişdir. Buna baxmayaraq hakimiyyətdə olan Yeni Az
ərbaycan Partiyası siyasi sistemdə dominantlıq etmişdir. Yerli müşahidəçilərin verdikləri m əlumata əsasən, iqtidar partiyasına üzvlük müəyyən imtiyazlar təmin etmişdir, belə ki, dövlət qulluğuna işə qəbul zamanı partiyanın üzvlərinə üstünlük verilir. Ölkənin müstəqillik qazanmasından bəri ilk dəfə olaraq 2010-cu ildə keçirilmiş parlament seçkilərindən sonra Milli M əclisdə müxalifətin Musavat və Xalq Cəbhəsi partiyalarının üzvləri yer almamışdır. Dig
ər vətəndaşlarla müqayisədə müxalifət üzvlərinin rəsmən təqib olunması, əsassız həbs edilm
əsi və saxlanılması daha çox baş vermişdir. Müxalifət partiyalarının regional və mərkəzi şöbələrinin verdikləri məlumata əsasən yerli dövlət orqanları çox vaxt müntəzəm keçirilən partiya f əaliyyətlərinin qarşısını almaq üçün addımlar atmışlar, məsələn, müxalifət partiyalarının toplantı və tədbirlər keçirməsinə icazə verməmək məqsədilə restoran sahiblərinə təzyiqlər göst
ərilmişdir. İl ərzində verilən məlumatlara əsasən bu cür təzyiqlər Bakı şəhərində baş vermişdir. Regionlarda fəaliyyət göstərən partiya üzvləri çox vaxt toplantının məqsədini gizl ətmək məcburiyyətində qalmış və bu cür görüşləri ucqar ərazilərdə keçirmişlər. Müxalifət partiyalarının üzvlərinin verdikləri məlumata əsasən polis çox vaxt çayxanalarda keçirilən kiçik görüşləri dağıtmış və dindirmək məqsədilə iştirakçıları saxlamışdır. Müxalifət partiyalarının ofis icar əyə götürərkən üzləşdikləri çətinliklər davam etmişdir, çünki əmlak sahibləri rəsmilər t ərəfindən onlara göstəriləcək təzyiqdən qorxmuşlar və bəzi partiyalar rəhbərlərinin m ənzillərində fəaliyyət göstərmişlər. AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti Qadınlar və azlıqların iştirakı: Milli Məclisdə 19 qadın millət vəkili olmuşdur. Parlamentin qadınlardan ibarət üzvlərinin faiz nisbəti 2005 və 2010-cu illərdə artaraq 11 faizdən 16 faizə q ədər yüksəlmişdir. Bir nəfər qadın hökumətdə çalışmışdır. Talış, avar, rus və yəhudi kimi azlıqların üzvləri Milli Məclisdə və hökumətdə təmsil olunmuşdur. Bölm ə 4. Rəsmi korrupsiya və hökumətin şəffaflığı Korrupsiya əməlinə görə qanunla cinayət cəzası nəzərdə tutulur. Buna baxmayaraq hökumət bu qanunun t ələblərini lazımi şəkildə yerinə yetirməmişdir və dövlət qulluğu, hökumətin nazirlikləri v ə hökumətin ən yüksək pillələrində cəzasızlıq şəraitində korrupsiya halları geniş yayılmışdır. Hökum ət 2 fevral tarixdə geniş şəkildə işıqlandırılmış antikorrupsiya kampaniyasına başlamışdır. Bir çox aşağı və orta vəzifəli məmurlar işdən çıxarılmışdır və yerli müşahidəçilər hökumət işçiləri tərəfindən rüşvət alınmasının azaldığını qeyd etmişlər. Bu kampaniya hökumətin yuxarı s əviyyələrinə qədər gəlib çatmamışdır və yerli mənbələrin verdikləri məlumata əsasən bəzi aşağı v əzifəli hökumət məmurları yenidən rüşvət tələb etməyə başlamışlar. “Transparency International” (Beyn əlxalq Şəffaflıq) təşkilatı və digər müşahidəçilər korrupsiyanın il ərzində geniş yayıldığını bildirmişlər. Hökum
ətin 2007-ci ildə qəbul etdiyi şəffaflığın artırılması və korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə dövl
ət strategiyasının əsas müddəalarının tələbləri ilin sonunda da yerinə yetirilməmişdir, lakin buna baxmayaraq 27 dekabr tarixd ə qəbul edilmiş İnsan Hüquqlarının Müdafiəsi üzrə Milli F əaliyyət Planına korrupsiya əleyhinə tədbirlər daxil edilmişdir. Bu planda təkrarlanan t ədbirlərdən biri rəsmi şəxslərdən illik gəlirlərini, gəlir mənbələrini, əmlakı və maliyyə öhd əlikləri haqqında informasiyanı açıqlamağı tələb edən qanunun tələblərinə əməl edilməsi olmuşdur. Digər tədbirlər qohumbazlığın qadağan edilməsini, rəsmi şəxslərin və ya üçüncü t ərəflərin hədiyyə almasını, birbaşa və ya dolayı maliyyə mənfəəti əldə etməsini m əhdudlaşdırmağı nəzərdə tutmuşdur. İl ərzində rüşvətxorluq və gündəlik həyata təsir edən digər korrupsiya formaları ilə bağlı cinayət işləri açılmışdır. Buna baxmayaraq, korrupsiya ittihamı ilə hər hansı yüksək rütbəli məmur m əhkəməyə cəlb edilməmişdir. Hüquq mühafiz ə orqanlarının əməkdaşları arasında korrupsiya halı problem olmuşdur. İlin əvvəlində rüşvət tələb olunması halları azalsa da, sonradan polis yol hərəkəti qaydalarının p ozulmasına və digər xırda pozuntulara görə saxta, qeyri-rəsmi cərimələr tətbiq etmək t əcrübəsinə qayıtmış və yerli vətəndaşlardan onlara “himayədarlıq” etmək məqsədilə pul AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti qopartmışdır. Korrupsiya hallarının qarşını almaq məqsədilə il ərzində yol polisi əməkdaşlarının əmək haqları artırılmışdır, lakin digər hüquq mühafizə orqanlarının əməkdaşlarının əmək haqlarının az olması polisdə korrupsiyanın davam etməsinə rəvac vermişdir. Daxili İşlər Nazirliyinin təqdim etdiyi məlumata əsasən, il ərzində nazirlik 38 korrupsiya halını araşdırmışdır. Nazirlik il ərzində 53 əməkdaşına qarşı korrupsiya halları ilə bağlı yol verdikləri pozuntulara gör ə inzibati tədbirlər görmüşdür, 29 nəfəri tutduğu vəzifədən azad etmiş, 22 nəfərin rütb əsini azaltmış və iki nəfərə rəsmi xəbərdarlıq etmişdir. Bakı şəhər Baş Polis İdarəsi iki nəfər əməkdaşı barəsində aparılmış istintaq işinin nəticələrini Baş Prokurorluğun Antikorrupsiya Şöbəsinə təqdim etmişdir. Şöbə cinayət işi açmış və ilin sonunda işlə əlaqədar aparılan istintaq davam etmişdir. Polis əməkdaşlarının məhkəmənin tətbiq etdiyi cərimələrdən əlavə məhbuslardan onların paltarlarını qaytarmaq və azad etmək üçün əlavə ödəniş tələb etməsi barədə məlumatlar verilmişdir. 18- 35 yaşda olan kişilər üçün hərbi xidmət keçmək mükəlləfiyyəti müəyyən edilmişdir. Fiziki qüsurlara gör ə, məsələn görmə qabiliyyətinin zəif olması səbəbindən hərbi xidmətdən möhlət almaq mümkündür. C əmiyyətdə belə bir inam geniş yayılmışdır ki, hər bir kəs rüşvət verməklə h ərbi xidmət keçməkdən azad ola bilər. Vətəndaşlar eyni zamanda hesab etmişlər ki, kiçik miqdarda rüşvət verməklə daha asan hərbi xidmət keçmə yerlərinə göndəriş almaq da mümkündür. Hökum ət haqqında informasiyanın ictimaiyyət üçün açıq olması, fərdi şəxslərə və təşkilatlara açıqlanması qanunla nəzərdə tutulur, lakin buna baxmayaraq hökumət çox vaxt buna icazə verm
əmişdir. İnformasiya əldə etmək üçün müxtəlif nazirliklərin hər birinin ayrıca qaydaları olsa da, onların hamısı müntəzəm şəkildə bu müraciətlərə rədd cavabı vermiş və müvafiq inf ormasiyaya malik olmadıqlarını bildirmişlər. Fərdi şəxslərin bu cür imtina halına qarşı m əhkəməyə müraciət etmək hüquqları vardır, lakin bir qayda olaraq məhkəmələr nazirliklərin q ərarlarını dəstəkləmişlər. Bölm ə 5. İddia edilən insan haqlarının pozulması hallarının beynəlxalq və qeyri-hökumət t əşkilatları tərəfindən araşdırılmasına hökumətin münasibəti İnsan haqları üzrə bir sıra yerli və beynəlxalq qruplar ümumilikdə hökumətin məhdudiyyəti olmadan f əaliyyət göstərmiş, insan haqları məsələləri ilə bağlı araşdırmalar aparmış və əldə etdikl əri nəticələri nəşr etdirmişlər. Hökumətin insan haqlarının müdafiəsi ilə məşğul olan bəzi QHT-l ərlə əlaqə saxlamasına və onların sorğularına cavab verməsinə baxmayaraq bəzən hökum ət insan haqları sahəsində fəaliyyət göstərən digər QHT-ləri və fəalları tənqid etmiş və AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti qorxutmuşdur. Ədliyyə Nazirliyi müntəzəm şəkildə əsassız olaraq insan haqlarının müdafiəsi ilə m əşğul olan bəzi QHT-ləri qeydiyyatdan keçirməkdən imtina etmişdir. Məsələn, nazirlik bir qayda olaraq adlarında “insan haqları”, “demokratiya”, “institut” və “cəmiyyət” olan QHT-lərin qeydiyyatla bağlı müraciətlərinə rədd cavabı vermişdir. Bu cür imtina hallarına etiraz edən bir çoxları məhkəmə vasitəsilə öz istədiklərinə nail olmuşlar və ən azı bir belə iş İnsan Hüquqları üzr
ə Avropa Məhkəməsinə təqdim edilmişdir. Qeydiyyat prosesini monitorinq edən yerli QHT- l ərin hesablamalarına əsasən qeydiyyatdan keçməmiş təxminən 1,000 QHT olmuşdur. İl ərzində Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən 144 QHT qeydiyyata alınmışdır. İl ərzində bir sıra QHT-lər onların fəaliyyətlərinə göstərilən təzyiqlərin davam etdiyini bildirmiş v ə bəziləri bu təzyiq və məhdudiyyətlərin artdığını qeyd etmişdir (bax bölmə 2.b., Birləşmə azadlığı). Diqqət çəkən bir misalda, dövlət orqanları Bakı şəhərində üç QHT-in, o cümlədən Sülh v ə Demokratiya İnstitutunun yerləşdiyi binanı uçurtmuşlar. İnstitutun rəhbəri və binanın sahibi hüquq müdafi əsi üzrə tanınmış vəkil Leyla Yunus bu söküntünün əmlak haqlarının müdafiəsi istiqam ətində həyata keçirdiyi fəaliyyətə görə ondan intiqam almaq məqsədilə həyata keçirildiyini hesab etmişdir. Onun işçiləri təqib olunduqlarını və ya rəsmi şəxslərin onların evl
ərinə baş çəkdiklərini bildirmişlər. Digər bir misalda insan haqları üzrə müşahidəçiyə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin əməkdaşı tərəfindən vətən xaini olduğu deyilmişdir. V ətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının verdikləri məlumata əsasən, icarədarlara öz əmlaklarını onlara icar əyə verməmək üçün təzyiq göstərilmişdir. Məsələn, 10 mart tarixdə Ədliyyə Nazirliyi t ərəfindən Azərbaycan İnsan Haqları Evinə (İHE) öz fəaliyyətini dayandırmaq göstərişi verilmişdir, baxmayaraq ki, təşkilat 2007-ci ildən bəri qeydiyyatdan keçmişdir. Verilən m əlumatlara əsasən İHE və Ədliyyə Nazirliyi arasında razılaşma əldə olunana qədər göstəriş qüvv ədə qalmışdır. İHE müvafiq razılaşma əldə edə bilməmişdir və dekabr ayında yerli müşahidəçilərin verdikləri məlumata əsasən icarədar hökumətin təzyiqi altında İHE ilə icarə müqavil
əsini uzatmaqdan imtina etmişdir. İl ərzində QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurası tərəfindən 338 QHT-yə iki milyon manat (2.5 milyon ABŞ dolları) vəsait verilmişdir. Bu QHT-lərin əksəriyyətinin hökumət yönümlü və ya siyasi c əhətdən bitərəf olduğu bildirilsə də, hökuməti tənqid edən bəzi QHT-lərə də qrantlar verilmişdir. Bir QHT 2010-cu ildə ona verilmiş qrantı ləğv etdiyinə görə şuranı məhkəməyə vermişdir. QHT bəyan etmişdir ki, qrant QHT-in şuranın qrant müraciətlərinə baxılma prosesind ən rəsmi şikayət etməsindən və bu prosesinin korrupsiyalaşmış olduğunu AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti bildirm
əsindən sonra baş vermişdir. Ali Məhkəmə 30 iyun tarixdə iddianı təmin etməmişdir və QHT işlə bağlı İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinə müraciət etmişdir. BMT v ə digər beynəlxalq qurumlar: Hökumət ümumilikdə BQXK, eləcə də BMT nümay əndəlikləri kimi beynəlxalq humanitar təşkilatlara siyasi məhbus hesab edilən şəxslərlə görüşmək üçün məhdudiyyətsiz imkan yaratmışdır. Buna baxmayaraq il ərzində hökumət Avropa Şurasının siyasi məhbuslar üzrə məruzəçisi Kristof Strasserə viza verməkdən imtina etmişdir. Hökum
ətin insan haqları üzrə qurumları: Vətəndaşlar dövlət və ya fərdi şəxslər tərəfindən yol verilmiş insan haqlarının pozulması zamanı İnsan Hüquqları üzrə Ombudsman Elmira Süleymanovaya v ə ya Naxçıvan Muxtar Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Ombudsmanı Ülk ər Bayramovaya müraciət edə bilərlər. Ombudsman bir ildən çox müddəti keçmiş pozulma halı ilə bağlı müraciətləri, anonim şikayətləri və ya məhkəmə tərəfindən baxılan işləri qəbul etm
əyə bilər. Ombudsman Aparatına 2010-cu ildə qəbul edilmiş şikayətlərdən 8.7 faiz daha çox şikayət daxil olmuşdur (11 660-dən 12 680-ə qədər artmışdır). Aparat araşdırma aparılması ilə bağlı edilmiş şikayətlərin 47 faizini qəbul etmiş və qəbul olunmuş şikayətlərin 65 faizinin öz həllini tapdığını bildirmişdir. Şikayətlərin əksəriyyəti üç əsas qrupa ayrılmışdır, əmək hüquqları, sosial təminatlar v ə qanuni hüquqlar. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ombudsmanı 26 şikayəti qəbul etdiyini bildirmişdir ki, bu da öt ən illə müqayisədə 48 faiz daha az olmuşdur. Ombudsman 20 şikayətin əsassız olduğunu və altı şikayətə baxdığını bildirmişdir. Milli M
əclis və Ədliyyə Nazirliyinin də şikayətlərə baxan, araşdırma aparan və müvafiq dövlət qurumlarına tövsiyələr verən insan haqları üzrə bölmələri də fəaliyyət göstərmişdir. Xarici İşlər Nazirliyinin n əzdindəki İnsan Haqları Şöbəsinin rəsmiləri narahatlıq doğuran məsələləri müzakir ə etmək üçün müntəzəm şəkildə diplomatik nümayəndəliklərlə görüşlər keçirmişlər. Bölm ə 6. Ayrı-seçkilik, cəmiyyətdə zorakılıq və insan alveri İrqi, cinsi, fiziki qüsur, dil və ya sosial status zəminində ayrı-seçkilik qanunla qadağan olunsa da, hökum ət təcrübədə heç də hər zaman bu qadağalara hörmət etməmiş və ya qanunun tələblərini s əmərəli şəkildə həyata keçirməmişdir. Qadınlar Zorlama v ə ailə-məişət zorakılığı: Zorlanma qanuna zidd hesab olunur və 15 il azadlıqdan m əhrum etmə ilə cəzalandırılır. Daxili İşlər Nazirliyinin verdiyi məlumata əsasən 16 zorlama halı (bunlardan üçünün qurbanı azyaşlı olmuşdur), 11 zorlamaya cəhd, 28 cinsi zəmində AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti zorakılıq, azyaşlı şəxsə qarşı dörd cinsi zorakılıq halı, iki seksual xarakterli zorakılıq halı, 112 yetkinlik yaşına çatmamış şəxslərlə cinsi əlaqədə olma və iki azyaşlı şəxslə əxlaqsız davranma halları baş vermişdir. İl ərzində parlamentin qadın üzvləri və Qadın və Uşaq Məsələləri üzrə Dövlət Komitəsinin Sədri m əişət zorakılığına qarşı mübarizə istiqamətindəki fəaliyyətlərini artırmışlar. Məişət zorakılığı probleml ərinin mediada işıqlandırılması da bu problemlə bağlı maarifləndirmə işlərinin artma sına səbəb olmuşdur. 2010-cu ildə qəbul edilmiş qanun məişət zorakılığı ilə bağlı şikayətlərin araşdırılması üçün çərçivəni, məhkəmə qadağalarının qəbul olunması prosesini mü əyyən edir və qurbanlar üçün sığınacaq və reabilitasiya mərkəzinin yaradılmasını tələb edir. M əişət zorakılığı haqqında qanunu tənqid edənlərin fikrinə əsasən dəqiq icra mexanizminin olmaması onun səmərəliliyini azaltmışdır. Qanunun qəbul olunmasına baxmayaraq qadınlara qarşı zorakılıq, o cümlədən məişət zorakılığı halları problem olaraq qalmışdır. Kənd yerlərində qadınlar ərləri və ya digərləri tərəfindən zorakılığa məruz qaldıqları halda hüquqlarını effektiv şəkildə müdafiə edə bilməmişlər. Bakı şəhərində fəaliyyət göstərən qadınların böhran mərkəzi Sülh və Demokratiya İnstitutu ilə əlaqəli şəkildə qadınlara pulsuz tibbi, psixoloji və hüquqi yardım göstərmişdir. Mərkəz eyni zamanda Qafqaz regionunda gender zorakılığı və insan alverinə qarşı mübarizə sahəsində beyn
əlxalq donorların maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirilmiş bir sıra layihələrdə də iştirak etmişdir. Seksual qısnama: Seksual qısnama qanunla qadağan olunsa da, hökumət qanunun bu tələbini çox nadir hallarda h əyata keçirmişdir. Ailə, Qadın və Uşaq Məsələləri üzrə Dövlət Komitəsi qadın probleml əri sahəsində əhəmiyyətli fəaliyyət göstərmişdir. Reproduktiv hüquqlar: Cütlükl ər və fərdi şəxslərin öz uşaqlarının sayını, doğuşlar arasındakı fasil ə müddətini və uşaq dünyaya gətirmə vaxtını sərbəst şəkildə müəyyən etmək hüququ vardır. İnformasiya geniş ictimaiyyətə təqdim edilmişdir və ailələr və fərdi şəxslər hər hansı ayrı- seçkilik, m əcburiyyət və zorakılıq olmadan reproduktiv qərarlar qəbul edə bilmişlər. Hamiləliyin qarşısının alınması üçün vasitələr geniş yayılsa da, demoqrafik araşdırmalar bu vasitələrdən istifad ə səviyyəsinin aşağı olduğunu göstərmişdir. Doğuş zamanı peşəkar xidmət, doğuşdan əvvəl, mamalıq və doğuş sonrası yardım mümkün olmuşdur. Cinsi yolla keçən xəstəliklərin diaqnozunun t əyin olunması və müalicəsi üçün qadınların və kişilərin bərabər imkanları olmuşdur. Mədəni, tarixi və sosial-iqtisadi amillərə əsaslanan patriarxal normalar bəzi hallarda qadınların reproduktiv hüquqlarını məhdudlaşdırmışdır. Ayrı-seçkilik: Qadınların əslində kişilərlə bərabər hüquqları vardır, lakin buna baxmayaraq sosial ayrı-seçkilik problem olmuşdur. Ölkənin regionlarındakı ənənəvi sosial normalar və
AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti iqtisadiyyatın inkişafının geridə qalması qadınların iqtisadi sahədə olan rolunu m əhdudlaşdırmağa davam etmişdir və qadınların gender ayrı-seçkiliyi səbəbindən öz qanuni hüquqlarını tələb etməkdə çətinlik çəkdikləri barədə məlumatlar verilmişdir. Yüksək vəzifəli işlərdə, o cümlədən biznes sahəsindəki yüksək vəzifələrdə qadınlar daha az təmsil olunmuşlar. Yerli QHT-in verdiyi m əlumata əsasən qadınların orta əmək haqqı kişilərin orta əmək haqqının t əxminən 70 faizinə bərabər olmuşdur. Uşaqlar Doğuşun qeydiyyatı: Vətəndaşlıq ölkə ərazisində doğulmaqla və ya valideynlərin vətəndaşlığı əsasında müəyyənləşdirilir. Xəstəxana və ya klinikalarda baş tutmuş doğuşların qeydiyyatı münt
əzəm şəkildə həyata keçirilmişdir. Buna baxmayaraq evdə baş tutmuş doğuşların (məsələn, qaraçı ailələri və ya iqtisadi çətinlik çəkənlər) qeydiyyatı aparılmamış və vətəndaşlığı olmama halı uşaqlar üçün problem olmuşdur. Daxili İşlər Nazirliyi və Ədliyyə Nazirliyi bu cür uşaqları insan alverin ə qarşı həssas əhali qrupu kimi müəyyən etdikdən sonra il ərzində sənədi olmayan uşaqların qeydiyyata götürülməsi sahəsində irəliləyişlərə nail olunmuşdur. T əhsil: Qanun hökumətdən uşaqların təhsil və sağlamlıq hüquqlarını müdafiə etməyi tələb edir. T əcrübədə hökumət tərəfindən həyata keçirilmiş proqramlar uşaqlar üçün aşağı səviyyəli təhsil v ə səhiyyə xidmətlərini təmin etmişdir. 17 yaşına qədər təhsil icbari, pulsuz və ümumi olsa da, yoxsul k ənd yerlərində yaşayan böyük ailələr bəzən oğlan uşaqlarının təhsilinə daha böyük önəm vermiş və qız uşaqlarını evdə işləmək üçün saxlamışlar. Bəzi kasıb ailələr məktəbə getmək əvəzinə uşaqlarını işləməyə və ya dilənçiliyə məcbur etmişlər. Küçə uşaqları ilə işləyən və Bakı şəhərində fəaliyyət göstərən bir QHT-in verdiyi məlumata əsasən oğlanlar və qızlar küçə dil
ənçiliyi və fahişəliyi ilə məşğul olmuşlar. Fransız xəbər xidməti “Agence Frans Presse” m ərkəzinin verdiyi məlumata əsasən 2010-cu ilin dekabr ayında təhsil naziri tərəfindən ibtidai və orta m əktəblərdə hicabın qadağan edildiyi bildirildikdən sonra bəzi valideynlər öz qızlarını orta m əktəblərə getməyə qoymamışlar. Uşaq zorakılığı: Daxili İşlər Nazirliyinin verdiyi məlumata əsasən il ərzində yetkinlik yaşına çatmamış şəxslərin zorlanması ilə bağlı üç hal, azyaşlılara qarşı dörd cinsi zorakılıq halı, 112 yetkinlik yaşına çatmamış şəxslərlə cinsi əlaqədə olma və iki azyaşlı şəxslə əxlaqsız davranma halları baş vermişdir. Uşaqların cinsi istismar və dilənçilik məqsədilə insan alverinə cəlb edildikl əri barədə məlumatlar verilmişdir. Yetkinlik yaşına çatmamış şəxslə cinsi əlaqədə olma “18 yaşına çatmış şəxsin 16 yaşına çatmamış şəxslə cinsi əlaqədə olması və yaxud ona qarşı cinsi xarakterli dig ər hərəkətlər etməsi” kimi müəyyən edilmişdir və buna görə üç ilə qədər azadlıqdan m əhrum etmə cəzası müəyyən edilmişdir. Erk ən nikah: QHT-lərin verdikləri məlumata əsasən erkən nikahların sayı artmağa davam etmişdir. Dinin tələblərinə uyğun formada nikah (kəbin və yaxud kəbinnamə) bağlamaqla ərə
AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti getmiş qızlar xüsusi narahatlıq doğurmuşdur, belə ki, bu kimi hallar hökumətin nəzarətindən k ənar olmuşdur və boşanma zamanı arvada onun statusunun tanınması hüququnu verməmişdir. “Qadınlar Arasında Həmrəylik” İctimai Birliyi tərəfindən verilmiş məlumata əsasən bir çox hallarda kişilər özlərinin azyaşlı arvadlarını Azərbaycanda qoyaraq işləmək üçün Rusiyaya getmişlər. Ail
ə, Qadın və Uşaq Məsələləri üzrə Dövlət Komitəsi ilə birgə Beynəlxalq Sosial Tədqiqatlar M ərkəzi və UNİCEF tərəfindən 2011-ci ildə aparılmış araşdırma zamanı erkən nikah hallarının artdığı müəyyən olunmuşdur, eləcə də respondentlərin 59 faizi yerli əhalinin erkən nikahın t ərəfdarı olduğunu, 22 faizi isə yerli əhalinin buna qarşı olduğunu bildirmişdir. Təqdim edilmiş hesabatda erk ən nikah halları barədə dəqiq məlumat əldə etməyin çətin olduğu qeyd edilsə də, 15 v ə 17 yaş arasında olan anaların uşaq dünyaya gətirməsi erkən nikahların artmasına dolayı sübut olduğu bildirilmişdir. Araşdırmada qeyd olunur ki, 1990 və 2004-cü illərdə qeydiyyatsız baş tutmuş nikahlardan dünyaya gəlmiş uşaqların sayı 2.6 faizdən 20.3 faizə qədər artmışdır. Q əzetlərdə yayılmış məlumatlara əsasən parlament noyabr ayında icazə verilən evlilik yaş h əddini müəyyən edən qanuna dəyişiklik etmişdir və müəyyən olunmuşdur ki, 18 yaşına çatmış h ər hansı bir qız ailə qura bilər və 17 yaşında isə yerli dövlət orqanının icazəsi ilə ərə gedə bilər. Qanunda eyni zamanda qeyd olunur ki, oğlanlar 18 yaşında evlənə bilərlər. Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsi 2002-ci ildə fitva verərək 18 yaşda ailə qurulmasının mümkün olduğunu bildirmişdir, lakin bu fitvanın kəbinlə ailə quranlara o qədər də təsiri olmamışdır. Uşaqların cinsi istismarı: Pornoqrafiya qanunla qadağan edilmişdir və onun istehsalı, yayılması v ə ya reklam edilməsinə görə üç ilədək azadlıqdan məhrum etmə cəzası müəyyən olunmuşdur. Azyaşlıların fahişəliyə (hər hansı azyaşlıya qarşı əxlaqsız davranış) cəlb edilməsinə görə üç ildən beş ilədək azadlıqdan məhrum etmə cəzası nəzərdə tutulur, lakin buna baxmayaraq zorakılıq kimi ağırlaşdırıcı amillərin olması mümkün hökmün beş ildən səkkiz ilə qədər artmasına səbəb ola bil
ər. Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən verilmiş məlumata əsasən il ərzində pornoqrafik materialların qeyri-qanuni yayılması üzrə bir hal və azyaşlıların fahişəliyə cəlb edilməsi üzrə iki hal baş vermişdir. M əcburi köçkün uşaqlar: Qaçqın və məcburi köçkün uşaqların böyük əksəriyyəti aşağı həyat s əviyyəsi şəraitində yaşamışlar. Bəzi hallarda bu uşaqların məktəbə getmək imkanları olmamışdır. Hökumətin verdiyi məlumata əsasən il ərzində əsasən mənzil şəraitinin, səhiyyə və t əhsil xidmətlərinin yaxşılaşdırılması məqsədilə məcburi köçkünlərə sərf olunmuş yardım 320- 400 milyon manata (400- 500 milyon ABŞ dolları) bərabər olmuşdur. Hökumət bəyan etmişdir ki, əvvəlki beş il ərzində məcburi köçkünlərə 3.6 milyard manat (4.5 milyard ABŞ dolları) vəsait x ərclənmişdir. AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti Beyn
əlxalq uşaq oğurluğu: Ölkə, Beynəlxalq Uşaq Oğurluğunun Vətəndaş-Hüquqi Tərəfləri üzrə 1980-ci ild ə qəbul edilmiş Haaqa Konvensiyasına qoşulmamışdır.
Ölk
ədə yaşayan 15 000-20 000 nəfərdən ibarət yəhudi icmasına qarşı anti-semit hərəkətlərlə bağlı etibarlı məlumat olmamışdır. İnsan alveri Bax: Dövl ət Departamentinin www.state.gov/j/tip internet səhifəsində yerləşdirilmiş İnsan Alveri
Fiziki, hissi, zehni v ə əqli qüsuru olan şəxslərə qarşı məşğulluq, təhsil, səhiyyə və ya digər dövlət xidm
ətlərinin təminatı sahəsində ayrı-seçkiliyə yol verilməsi qanunla qadağan edilsə də, hökum
ət bu müddəaların effektiv şəkildə həyata keçirilməsini təmin etməmişdir. Məşğulluq sah
əsində ayrı-seçkilik problem olaraq qalmışdır. Geniş yayılmış düşüncəyə əsasən fiziki qüsurlu uşaqlar xəstədirlər və onlar digər uşaqlardan ayrılmalı və xüsusi müalicə mərkəzlərinə yerl əşdirilməlidirlər. Cəmiyyətdəki bu cür qavrayışları dəyişmək və fiziki qüsurlu uşaqların c əmiyyətə təkrar inteqrasiyasına kömək etmək məqsədilə bir sıra beynəlxalq və yerli QHT-lər t əhsil kampaniyaları həyata keçirmişlər. Fiziki qüsurlu şəxslərin ictimai və ya digər binalara girişini, informasiya və ya rabitə vasitələrinə çıxışını təmin edən qanunlar qəbul edilməmişdir və bu cür insanların bir çox tikililərə daxil olması mümkün olmamışdır. Əqli və digər qüsuru olan şəxslər üçün ayrılmış müəssisələrdə göstərilən qayğının səviyyəsi f ərqli olmuşdur, bəzilərində adekvat qulluq və qayğı göstərilsə də, digərlərində müvafiq sanitar şəraitin və qidalanmanın təmin olunması üçün səriştəli baxıcıların sayı, avadanlıq və təchizat lazımı səviyyədə olmamışdır. S əhiyyə Nazirliyi və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi fiziki qüsurlu şəxslərin hüquqlarının müdafiə olunmasına cavabdehdir. Milli/irqi/etnik azlıqlar Ölk
ədə yaşayan təxminən 20 000-30 000 nəfər erməni mənşəli sakinlər tarixən məşğulluq, m ənzil təminatı və sosial xidmətlər sahəsində ayrı-seçkilikdən şikayət etmişlər. Etnik erməni m ənşəli vətəndaşlar çox vaxt pasportlarında qanuni yolla dəyişiklik etdirərək özlərinin etnik m ənsubiyyətlərini dəyişdirmişlər. İl ərzində ermənilərə qarşı hər hansı zorakılıq halı barədə m əlumat verilməmişdir. AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti B əzi qruplar ayrı-ayrı hallarda ayrı-seçkilik hallarının baş verdiyini, onların öz ana dillərində d ərs demək imkanlarının məhdudlaşdırıldığını və yerli dövlət orqanları tərəfindən incidildiklərini bildirmişlər. Bu qruplara cənubda talışlar, şimalda ləzgilər, Məshəti türkləri və Ermənistanın d əstəyi ilə Dağlıq Qarabağ separatçılarının nəzarəti altında keçmiş rayonlardan köçkün düşmüş kürdl ər daxil olmuşdur. Seksual oriyentasiya v ə cinsi mənsubiyyətə görə cəmiyyətdə pis rəftar, ayrı-seçkilik və zorakılıq hərəkətləri Yerli QHT-in verdiyi m əlumata əsasən seksual oriyentasiya zəminində fərdi şəxslərə qarşı polis q əddarlığının baş verdiyi bir sıra hallar olmuşdur. Bu cür davranışlara görə məsuliyyət daşıyanlar dövl ət orqanları tərəfindən araşdırılmamış və ya cəzalandırılmamışdır və cəmiyyətin qınaq h ədəfi olmaqdan qorxan qurbanlar çox vaxt şikayət etməmişlər. Yerli QHT-in verdiyi məlumata əsasən il ərzində lesbiyan, gey (homoseksual), biseksual və transseksuallara (LGBT) qarşı polis t ərəfindən 80 reyd həyata keçirilmişdir. LGBT (seksual azlıqlar) icmasının üzvləri qisas yaxud repressiv təqibdən qorxaraq hüquq- mühafiz
ə orqanlarına qarşı rəsmi şikayət verməkdən imtina etməyə davam etmişlər. Ölk
ədə LGBT (seksual azlıqlar) məsələləri ilə məşğul olan bir QHT fəaliyyət göstərmişdir. Bu QHT HİV/QİÇS xəstəliyinin yayılmasının qarşısının alınması sahəsində çalışmış və hüquqi, psixoloji v ə maarifləndirmə işlərini həyata keçirmişdir. QHT onun işinə qarşı hər hansı rəsmi t əqibin baş vermədiyini bildirmişdir. İl ərzində gey-paradın təşkil olunmasına heç bir cəhd olmamışdır, lakin Beynəlxalq Homofobiya Əleyhinə Günü qeyd etmək məqsədilə 17 may tarixdə kiçik toplantı olmuşdur. LGBT şəxslərə qarşı cəmiyyətdə qərəzli mövqe göstərilmişdir. Hər hansı işçinin seksual oriyentasiyasına görə işdən çıxarılması qeyri-qanuni hesab olunduğuna görə LGBT şəxslərin verdikl əri məlumata əsasən işə götürənlər onları işdən qovmaq üçün digər səbəblər tapmışlar. S əhiyyə xidmətlərinin təminatda olan ayrı-seçkilik də problem olmuşdur. LGBT şəxslərin verdikl əri məlumata əsasən polis çox vaxt onların keçirdikləri toplantıları dağıtmış və pul almaq üçün şantaj etmişdir. C əmiyyətdə digər zorakılıq və ya ayrı-seçkilik halları HİV/QİÇS daşıyıcılarına qarşı cəmiyyətdə zorakılıq və ya ayrı-seçkilik hallarının baş verməsi bar ədə məlumat verilməmişdir. Bölm ə 7. İşçi hüquqları a. Birl əşmə azadlığı və kollektiv sövdələşmə hüququ AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti Qanun s
ərbəst birləşmə azadlığını, o cümlədən həmkarlar ittifaqlarının yaradılması hüququnu mü əyyən edir. Hərbçilər və polisin həmkarlar ittifaqına qoşulması qadağan edilmişdir. Qanun eyni zamanda r əhbər işçilərin həmkarlar ittifaqına qoşulmasını qadağan edir, lakin çox vaxt h əmkarlar ittifaqına üzvlük haqları sənaye sahələrində fəaliyyət göstərən dövlət müəssisələrinin r əhbərlərinin əmək haqqından avtomatik olaraq çıxılmışdır. Qanun həmkarlar ittifaqlarına hökum ətin müdaxiləsi olmadan öz fəaliyyətlərini həyata keçirməyə icazə verir. Əksər işçilərin t ətil keçirmək hüququ qanunla nəzərdə tutulmuşdur. Tətil keçirilməsinin qadağan edildiyi işçi kateqoriyalarına aşağıdakılar daxildir: icraedici və qanunvericilik orqanlarının yüksək vəzifəli şəxsləri, hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları, məhkəmə işçiləri, yanğınsöndürənlər, s əhiyyə, elektrik enerjisi, su təchizatı, telefon, dəmir yolu və hava nəqliyyatı sahələrinə nəzarət işçiləri. İctimai nəqliyyatın işini pozan tətilçilər üç ilədək azadlıqdan məhrum etmə cəzasına m əhkum edilə bilər. Tətilçilərə qarşı işdən qovma və ya yeni işçi ilə əvəz etmə kimi c əzalandırma tədbirlərinin görülməsi qanunla qadağan edilir. Qanun işçilərin kollektiv şəkildə sövd ələşmək hüququnu nəzərdə tutur, lakin buna baxmayaraq həmkarlar ittifaqları əmək haqqı d ərəcələri və iş şəraiti ilə bağlı səmərəli danışıqlar apara bilməmişlər, çünki əksər dövlət mü əssisələrindəki rəhbərlər və bütün hökumət işçilərinin əmək haqları hökumət tərəfindən təyin olunmuşdur. Həmkarlar ittifaqlarının siyasi fəaliyyətlə məşğul olmaları qanunla qadağan edilmir. H əmkarlar ittifaqlarının siyasi partiyalarla birləşməsi və ya onlardan maliyyə vəsaitləri almasına m əhdudiyyətlər vardır, lakin bununla belə bu tələbə bərabər şəkildə əməl olunmamışdır. Əmək qanunvericiliyi bütün işçilərə və müəssisələrə şamil edilsə də, hökumət ikitərəfli razılaşmaların şərtlərini müzakirə etmiş və nəticədə bu çoxmillətli şirkətləri milli əmək qanunvericiliyinin t ələblərindən azad etmişdir. Məsələn, hökumət və çoxmillətli enerji şirkətləri arasında imzalanmış Hasilatın Pay Bölgüsü Sazişləri (PSA) işçinin həmkarlar ittifaqında iştirakını nəzərdə tutmur. Əmək təşkilatları və yerli QHT-lərin verdikləri məlumata əsasən bu şirkətlərin bəziləri işçilərin həmkarlar ittifaqı yaratmasına mane olmuş və bəzi istisnalar olsa da, PSA
əsasında fəaliyyət göstərən şirkətlərin işçilərinin çoxu həmkarlar ittifaqının üzvü olmamışlar. “British Petroleum” Şirkəti tərəfindən işə götürülmüş işçilər həmkarlar ittifaqı yaratmışlar, lakin xüsusilə üçüncü ölkə sub-podratçılarının fəaliyyət göstərdikləri digər çoxmill
ətli korporasiyalarda vəziyyət daha pis olmuşdur. Az ərbaycan Həmkarlar İttifaqı Konfederasiyası (AHİK) ölkədə fəaliyyət göstərən yeganə h əmkarlar ittifaqları konfederasiyasıdır. AHİK müstəqil təşkilat kimi qeydiyyatdan keçsə də bəzi işçilər bu təşkilatın hökumətlə sıx bağlı olduğunu hesab etmişlər.
AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti T əcrübədə həmkarlar ittifaqı yaratmaq hüququna və həmkarlar ittifaqının fəaliyyətlərinə bəzi m əhdudiyyətlər qoyulmuşdur. Həmkarlar ittifaqlarının çoxu müstəqil olmamışlar. Bəzi jurnalistl ərin həmkarlar ittifaqları istisna olmaqla onların böyük əksəriyyəti hökumətlə sıx bağlı olmuşdur. Yerli və beynəlxalq QHT-lərin bildirdiyinə görə əksər sənaye sahəsində çalışan işçilərin çoxu öz hüquqlarını bilməmişlər və şikayət edəcəkləri halda cəzalandırılmaqdan qorxmuşlar. Bu daha çox dövlət sektorunda çalışan işçilərə şamil edilmişdir. Kollektiv əmək sazişləri çox vaxt formal olaraq imzalanmış və həyata keçirilməmişdir. AHİK-ın verdiyi m əlumata görə Konfederasiya ilin əvvəlində 26 sahədə çalışan 1,600,000 üzvü təmsil etmişdir. AHİK-ın yalnız üzv təşkilatlara çıxışı olmuşdur. Əgər hər hansı müəssisə AHİK-ın üzvü deyils ə bu zaman məsuliyyət Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin üzərinə düşür. AHİK tərəfindən verilmiş məlumata əsasən Konfederasiya il ərzində 87 nəfəri özəl neft şirkətindən olmaqla 235 nəfərin işdən çıxarıldığına görə şikayət etməsinə kömək etmişdir. Bundan əlavə 109 təşkilat AHİK-na qoşulmuş və 171 təşkilat tərk etmişdir, sonuncular biznesi t ərk etdiklərinə görə bu addımı atmışlar. İl ərzində AHİK-na təxminən 159 000 müraciət daxil olmuş və onlardan 109 000 öz həllini tapmışdır. Hər il AHİK, Nazirlər Kabineti və Sahibkarlar Konfederasiyası ilə üçtərəfli saziş imzalayır. Formal iqtisadiyyatda üstünlük təşkil edən dövlət mü əssisələrinin çoxu işçilərin əmək haqlarından üzvlük haqqı tutmuş, lakin bu üzvlük haqları h əmkarlar ittifaqlarına çatmamışdır. Neftçilərin həmkarlar ittifaqları üçün toplanılmış üzvlük haqqının dörddə biri rəsmən işəgötürənlər tərəfindən ittifaqın fəaliyyəti üçün “inzibati xərclərə” çıxılmışdır. Bundan əlavə şəffaflığın olmaması üzvlük haqlarının necə xərclənməsi barədə hər hansı fikir söyləməyi qeyri-mümkün etmişdir. Həmkarlar ittifaqları və üzvlərinin onlardan tutulmuş bu vəsaitlərin xərclənməsini araşdırmaq imkanları olmamışdır. Neft v ə Qaz Sənayesi İşçilərinin Həmkarlar İttifaqına üzvlük Dövlət Neft Şirkətinin 65 000 işçisi üçün m əcburi olmuşdur, onların həmkarlar ittifaqına üzvlük haqqı (hər bir işçinin əmək haqqının 2 faizi) əmək haqlarından avtomatik olaraq çıxılmışdır. Bak ı şəhərində fəaliyyət göstərən xarici şirkətlər tərəfindən həmkarlar ittifaqının yaradılmasına qarşı ayrı-seçkiliyin olması barədə məlumatlar verilmişdir. Məsələn, AHİK-ın verdiyi məlumata əsasən “McDonalds” şirkəti 140 nəfər işçidən ibarət işçi qüvvəsinin həmkarlar ittifaqı yaratmasına fəal şəkildə mane olmuşdur. AHİK bəyan etmişdir ki, bu cür ayrı-seçkilik halları ilə bağlı məhkəmə işləri davam etmişdir. Əmək QHT-lərinin verdikləri məlumata əsasən çoxmillətli enerji şirkətləri və onların sub-podratçıları çox vaxt işçilərinin həmkarlar ittifaqına üzv olmasına mane olmuşlar. Hasilatın Pay Bölgüsü Sazişlərində (PSA) həmkarlar ittifaqına üzvlük AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti hüquqlarının nəzərdə tutulmaması əksər çoxmillətli şirkətlərin bu cür davranışına səbəb olmuşdur.
Müharib
ə şəraiti və ya hər hansı hökumət orqanının nəzarəti altında məhkəmə qərarının icra olunması halları istisna olmaqla məcburi və ya icbari əmək konstitusiya və qanunvericiliklə qadağan edilir. Eyni zamanda bax: www.state.gov/j/tip internet səhifəsində yerləşdirilmiş Dövl
ət Departamentinin İnsan Alveri Haqqında Hesabatı. c. Uşaq əməyinin qadağan edilməsi və minimum məşğulluq yaş həddi Uşaqların iş yerində istismarı və sağlamlığa təhlükəli olan işlərdə çalışdırılması qanunla qadağan edilir. Uşaq əməyinə dair qanunların tələblərinin pozulması ilə bağlı bir neçə şikayət halları olmuşdur. İki yerli QHT-in verdiyi məlumata əsasən pambıq istehsalının kəskin şəkildə aşağı düşməsi bu sektorda çalışan uşaqların sayının azalmasına səbəb olmuşdur. Bundan əlavə, hökum
ət bir QHT-in müşayiəti ilə araşdırma aparmış və müəyyən etmişdir ki, pambıq sah
ələrində uşaq əməyindən istifadə olunmamışdır. Uşaqların dilənçilik məqsədilə insan alverinə c əlb etdikləri barədə məlumatlar verilmişdir. Minimum m əşğulluq yaş həddi işin növündən asılı olmuşdur. Bir çox hallarda qanun uşaqların 15 yaşdan sonra işləməsinə icazə verir, 14 yaşında olan uşaqlar ailə bizneslərində və ya valideynl ərinin razılığı ilə gündüz saatlarında məktəbdən sonra onların sağlamlığına təhlükə tör
ətməyən işlərdə çalışa bilərlər. 16 yaşına çatmamış uşaqlar həftədə 24 saatdan çox çalışa bilm
əzlər, 16 və 17 yaş arasında olan uşaqlar isə həftədə 36 saatdan çox çalışa bilməzlər. 18 y aşına çatmamış uşaqların çətin və təhlükəli iş şəraitində çalışması qanunla qadağan edilir və uşaqların çalışmasının qadağan edildiyi xüsusi işlər və sahələr qanunla müəyyənləşdirilir, bura z əhərli maddələrlə və yer altında olan işlər, gecə saatlarında, gecə klublarında, barlarda və ya spirtli içkil ərin verildiyi digər müəssisələrdə olan işlər daxildir. Uşaq əməyini müəyyən edən qanunların tələblərinin icrasına nəzarət Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən h əyata keçirilir. Nazirlik müvafiq qanunvericiliyin tələblərinin daha səmərəli icra olunması istiqam ətində çalışmışdır. d. M əqbul iş şəraiti 1 dekabr tarixd ən etibarən hökumət minimum aylıq əmək haqqını 93.50 manata (117 ABŞ dolları) qaldırmışdır. Hökumət 2011-ci il üçün bir aylıq yoxsulluq həddini 95 manat (119 ABŞ dolları) səviyyəsində müəyyən etmişdir və bu hədd müəyyən kateqoriyalar - əmək qabiliyyətli insanlar üçün 102 manat (128 ABŞ dolları), təqaüdçülər üçün 72 manat (90 ABŞ dolları) və hər bir uşaq üçün 76 manat (95 ABŞ dolları) həddində müəyyən edilmişdir.
AZ ƏRBAYCAN
İnsan Hüquqları üzrə 2011-ci il üçün hesabatı ABŞ Dövlət Departamenti Qanunla 40 saatlıq iş həftəsi nəzərdə tutulur, maksimum gündəlik iş növbəsi 12 saatdır. T əhlükəli işlərdə çalışan işçilər həftədə 36 saatdan çox işləyə bilməzlər. Nahar və istirahət müdd ətləri qanunla tələb edilir ki, bunlar da əmək müqavilələri və kollektiv əmək sazişləri əsasında müəyyən olunur. Yerli şirkətlərin qanunla tələb olunan artıq iş saatına görə ödəniş edib- etm
əməsi məlum olmasa da, beynəlxalq şirkətlər adətən bu tələbə əməl etmişlər. İş saatlarından artıq davam edən məcburi işə qadağa qoyulmamışdır. Buna baxmayaraq əksər şəxslər hökumətin əmək müqavilələri və ya əmək qanunvericiliyinin tələblərinin yerinə yetirilmədiyi qeyri-rəsmi iqtisadiyyatda yarımştat vəzifələrdə çalışmışlar. Xarici v ə yerli işçilərin hüquqlarının bərabər olması qanunla nəzərdə tutulur. Buna baxmayaraq, insan haqlarının müdafiəsi üzrə yerli qruplar, o cümlədən Neftçilərin Hüquqlarının Müdafiəsi T əşkilatı bildirmişdir ki, xüsusilə xarici neft şirkətləri olan işəgötürənlər çox vaxt xarici və yerli işçilərə bərabər münasibət göstərməmişlər. Xarici neft şirkətlərinin yerli işçiləri çox vaxt daha aşağı əmək haqqı almış və əmək müqaviləsi və tibbi xidmət olmadan işləmişlər. Sağlamlıq və təhlükəsizlik standartları qanunla müəyyən olunsa da, hökumət tərəfindən iş şəraitinin yoxlanılması fəaliyyəti zəif və səmərəsiz olmuşdur və standartlara geniş miqyasda m əhəl qoyulmamışdır. AHİK əmək və ticarət haqqında təlimatların tələblərinə əməl olunmasını, o cüml ədən təhlükəsizlik və sağlamlıq şəraitinin təmin olunmasına nəzarət etmişdir. Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidməti il ərzində 4 657 yoxlama həyata keçirildiyini bildirmişdir. Neft sektorunda çalışan işçilərin işçi hüquqlarının müdafiəsi ilə məşğul olan QHT - Neftçilərin Hüquqlarının Müdafiəsi Təşkilatının verdiyi məlumata əsasən il ərzində iş yerində 23 ölüm halı (2010-cu ild ə bu göstərici 10 olmuşdur) baş vermişdir və 22 xəsarət barədə şikayət daxil olmuşdur. Müavinətlərin verilməməsi barədə də şikayətlər daxil olmuşdur. AHİK tərəfindən verilmiş məlumata əsasən, il ərzində istehsalatda 97 ölüm halı baş vermişdir ki, bunlardan 26- sı tikintidə qeydə alınmışdır. Tikintidə baş vermiş 26 ölüm halından yalnız biri AHİK ilə əlaqəli olan tikinti müəssisəsində qeydə alınmışdır. Həyatını itirmiş 97 işçidən 37 n əfəri AHİK-na üzv olan müəssisələrdə çalışmışlar. Document Outline
Yüklə 388,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|