Nə/ne/ na/ nema. Ədəbi dilimizdəki nə əvəzliyi şimal- qərb
şivələrində na (Ş.), ne, nema (Q.) şəkillərində yayılmışdır. Bu
əvəzliklər hallanır və cəm şəkilçisi qəbul edir. Yönlük halda iş-
lənərkən y samiti düşür, na:/ nə: şəklini alır; məs.: Na: kalmısan
bəs ?( Ş.). Qax şivəsində nema sözü nə sual əvəzliyinin sinonimi
kimi çıxış edir.
Namağa. Zaqatala şivəsində bu söz “nə üçün”, “niyə” sual
əvəzliklərinin sinonimidir; məs.: - Namağa çağırmışdılar sizi ?
M.İslamovun fikrincə, bu söz na sual əvəzliyi ilə yönlük halda
işlənən mən sözünün (mağa) birləşməsindən düzəlmişdir.
Nəmənə. Dialektlərdə nəmənə sözü “nə və necə” mənaları
bildirir. Gədəbəy, Qazax, Ağcabədi (Yastıyol kənd şivəsi), Xo-
cavənd və Kürdəmir şivələrində işlənir; məs.:- Nəmənənin adı
var dediniz? (Gəd.). Nəmənə sözü digər şivələrdə müqayisədə
Təbriz şivəsində geniş yayılmışdır. Bu əvəzlik isim kimi hallanır:
nəmənə, nəmənənin, nəməniyə, nəmənəni, nəmənədə, nəmənə-
dən. Yönlük halda işlənərkən mənası dəyişir, “niyə, nə üçün” sual
əvəzliklərinin sinoniminə çevrilir; məs.:- Bəs nəməniyə getmir-
sən ? (Ş.). Balakən şivəsində həmin əvəzliyin nəmiyə forması da
qeydə alınmışdır.
Bunlardan əlavə, şivələrdə nə əvəzliyi ilə bağlı nemersə “nə”,
nara/nere “hara”, nəhəl ”necə” (Q.), ne:n, “niyə, nə üçün, nəyə
görə”( Gəd.), nənsi/ nensi “hansı” (şimal-qərb), nəblə/nəblənə
220
221
oturom, göröm (Am.), dolanım, kəsim, qurım, bükim (Təb.), açım,
səpim, qoşum, görüm (Tov.);- Sən tərlə, mən siləyim;- Malım yox-
du alayım (İt.) və s. Cəbrayıl şivəsində isə əmr formasının birinci
və üçüncü şəxsində bir qayda olaraq,
Dostları ilə paylaş: |
