Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (unec) İl 9, Cild 9, yanvar-mart 2021

N.N.Məmmədov: Ev təsərrüfatları gəlirləri: kənd təsərrüfatı fəaliyyətinin sahələri üzrə gəlirlərin 
təhlili 

---

146 
qiyməti, həm də şəxsi istehlak üçün istifadə edilən məhsulun qiyməti daxildir. Hey-
vandarlıq fəaliyyətləri arasında südlük inək əldə edilən gəlirə görə digər sahələri 
qabaqlayır. Ev təsərrüfatları ən az gəliri toyuq və qazdan əldə edir. Toyuq və qaz 
əsasən şəxsi istehlak üçün istifadə olunur və ev təsərrüfatları bir o qədər də böyük 
quşçuluq təsərrüfatlarına malik deyillər. Arıçılıqdan əldə edilən gəlir kartofçuluq və 
südlük inəkdən əldə edilən gəlir qədər çox olmasa da, bu sahəyə çəkilən xərclərin 
azlığı hesabına onun rentabellik səviyyəsi yüksəkdir. Arıçılıq da rentabellik səviy-
yəsinə görə fərqlənir. Ev təsərrüfatının gəlir mənbələrindən biri də biçənək sahə-
lərindən əldə edilən gəlirdir. Lakin biçənək sahəsindəki xərclərin çoxluğu onun renta-
belliyini aşağı salır. Bir hektar biçənəkdən əldə olunan rentabellik 44%-ə bərabərdir 
ki, bu da qeyd etdiyimiz kimi, digər fəaliyyət növləri arasında müvafiq göstəriciyə 
görə ən aşağı həddir. Ümumiyyətlə biçənəklərin Azərbaycanın hər üç kəndi üçün 
xarakterik xüsusiyəti ondan ibarətdir ki, məhsuldarlıq aşağıdır və biçənək sahələri ev 
təsərrüfatlarından xeyli aralı yerləşir. Bu da daşınma-nəqliyyat xərclərini artırır ki, 
nəticədə rentabelliyi aşağı salır. Təkcə onu demək kifayət edir ki, bu sahə üzrə 
çəkilmiş xərclər satışdan gəlirin 69%-nə bərabərdir. Bu, Plankənd kəndi üçün müvafiq 
göstərici üzrə ən yüksək rəqəmdir. Plankənd kəndindən fərqli olaraq, Atabəy kəndinin 
iqlimi taxıl becərməyə imkan verir. Bu səbəbdən Atabəy kəndində maliyyə nəticələri 
hesablanmış kənd təsərrüfatı fəaliyyəti sahələrinin sayı bir vahid artıqdır. İki kənd 
arasındakı fərq təkcə təsərrüfat fəaliyyətlərinin sayında deyil. Atabəy kəndində ən 
rentabelli fəaliyyət kartofçuluqdur. Model ev təsərrüfatı ən yüksək gəliri kartofçu-
luqdan əldə edir. Eyni zamanda bu fəaliyyət sahəsindən əldə edilən mənfəət ev 
təsərrüfatının kənd təsərrüfatı fəaliyyəti sahələrindən ümumilikdə əldə etdiyi mən-
fəətin 49,8 faizinə bərabərdir. Kartofçuluqdan sonra arıçılıq (240%) və qoyunçuluq 
(200%) ən rentabelli sahələrdir. Bir hektar buğda əkinindən yaranan gəlir (697 manat) 
məhsul vahidinə görə arıçılıqdan (180 manat) və qoyunçuluqdan (117 manat) əldə 
edilən gəliri üstələyir. Lakin bir hektar buğda sahəsinə çəkilən xərclərin məhsul vahi-
dinə görə arıçılıq və qoyunçuluqdan yüksək olması onun rentabellik səviyyəsinin 
arıçılığa və qoyunçuluğa nisbətən aşağı olmasına gətirib çıxarır. Azərbaycanın digər 
iki kəndində olduğu kimi ən aşağı rentabellik bir hektar biçənək sahəsinə aiddir. 
Məhsul vahidi üzrə ən az gəlir quşçuluqdan əldə edilir (qaz - 22 manat və toyuq - 31 
manat). Buna baxmayaraq rentabellik səviyyəsi bir baş qaz üçün 100%, bir baş toyuq 
üçün isə 63%-dir. Bu kənddə əkinçilikdə kartofçuluq, heyvandarlıqda isə südlük inək 
təsərrüfatın əsas gəlir gətirən fəaliyyət sahələridir. 
Göygölün Kərəmli kəndində Azərbaycanın digər iki tədqiqat kəndinin hər birindən 
daha çox kənd təsərrüfatı fəaliyyəti ilə məşğul olurlar. Ümumiyyətlə bu kənd fəaliyyət 
sahələrinin sayına görə həm Azərbaycan, həm də Gürcüstanı qabaqlayır. Kəndin 
əlverişli təbii iqlimi burada çoxillik əkmə olan moruq giləmeyvəsinin yetişdirilməsinə