Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (unec) İl 9, Cild 9, yanvar-mart 2021
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ключевые слова: национальные счета, МСС, производство, распределение доходов, перераспределение доходов.
|
Keywords : National accounts, SAM, production, income distribution, income redistribution. МАТРИЦЫ СОЦИАЛЬНЫХ СЧЕТОВ ДЛЯ АЗЕРБАЙДЖАНА: ТЕОРЕТИКО-МЕТОДОЛОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ, ЗАДАЧИ ПОСТРОЕНИЯ И ПРИМЕНЕНИЯ Г. Ф. Рагимли 1 1 научн. сотрудник, НИИЭИ, UNEC 1 g_rehimli@mail.ru Резюме Основная цель исследования - сформировать теоретическую основу для по- строения матрицы социального учета для Азербайджана. Для этого сначала были изучены историческое развитие и структура матрицы социального учета, а затем определена возможная структура матрицы для Азербайджана с учетом наличия статистических показателей. В результате исследования была изучена структура социальной матрицы для Азербайджана, а затем был построен SAM для Азербайджана в исходной форме на основе последней доступной таблицы затрат-выпуска на 2016 год и проанализирован. Ограничения исследования: требуется больше практической информации. Практическая значимость иссле- дования заключается в том, что, отразив в таблице макропоказатели экономики страны, построенная в исследовании матрица может быть использована для ана- лиза экономики. Кроме того, в будущих исследованиях, более подробно отражая связи между счетами и используя более широкую статистическую базу данных, эту матрицу можно использовать для построения более точной SAM и расши- рения ее до микроуровня для использования моделирования. Ключевые слова: национальные счета, МСС, производство, распределение доходов, перераспределение доходов. G.F.Rəhimli: Azərbaycan üçün Sosial Hesablar Matrisi: nəzəri-metodoloji əsasları, qurulması və istifadəsi məsələləri 110 Giriş Sosial hesablar matrisi 1 il ərzində iqtisadiyyatda baş verən bütün axınları özündə əks etdirən kvadrat matrisdir. Bu matrisə sahələrarası balans cədvəlinin genişlənməsi kimi də baxmaq olar. Lakin sahələrarası balans cədvəlləri yalnız istehsal əlaqələrini əks etdirdiyi halda, SHM sahələrarası balans cədvəllərini daxilində saxlamaqla istehsal əlaqələri ilə yanaşı, gəlirlərin bölgüsü, təkrar bölgüsü və s. əlaqələri də özündə əks etdirir. Sosial hesablarla milli gəlir hesablarının birlikdə əks olunması ideyası 17-18- ci əsrlərdən yaranmış olsa da [1], o dövrlərdə klassik iqtisadi nəzəriyyənin hökm sür- məsi bu araşdırmaların arxa planda qalmasına səbəb olmuşdur. Böyük Depressiyadan sonra isə Keyns nəzəriyyəsinin təklif etdiyi kimi dövlətin iqtisadiyyata müdaxiləsinin vacibliyi, statistik məlumatların toplanması və bu göstəricilər əsasında iqtisadi prob- lemlərin həlli üçün yeni metodların hazırlanması məsələləri populyarlaşmağa başladı. İlk dəfə 1942-ci ildə Hicks Sosial hesablar anlayışını işlətmiş və onu milli gəlir he- sablarından fərqləndirmişdir [2]. Nobel mükafatı laureatı Stone isə sosial hesablar matrisi ilə bağlı geniş tədqiqatlar aparmış və 1960-cı ildə ilk sosial hesablar matrisini qurmuşdur [3, 4]. 1976-cı ildə sosial hesablar matrisinin önəmi nəzərə alınaraq “Sosial hesablar matrisi: planlaşdırma üçün baza” mövzusunda Dünya Bankı simpoziumu ke- çirilmiş və o dövrə qədərki tədqiqatlar əsasında matrisin qurulması metodologiyası, qurulması zamanı qarşıya çıxan problemlərin həlli və matrisin modelləşdirmədə tət- biqi məsələləri müzakirə olunmuşdur. Həmin konfransdakı məruzələr əsasında hazı- ranmış [5] sosial hesablar matrisinin qurulması prosesində önəmli bir mənbə hesab olunur. 1993-cü ildə isə SHM Milli hesablar sisteminə daxil edilmiş və orada bu matrisin milli hesabların matris formasında əksi olması qeyd edilmişdir [6]. SHM-in qurulmasının 2 əsas məqsədi var [5]. Birincisi, müəyyən bir dövr ərzində hər hansı bir ölkənin iqtisadiyyatında baş verən bütün axınları özündə əks etdirməklə bu matris həmin dövrdə ölkə iqtisadiyyatının strukturunu bir cədvəldə əhatə etməyə və geniş təhlillər aparmağa imkan verir. Lakin təbiidir ki, gələcək iqtisadi inkişafı təmin etmək, planlaşdırılan islahatların nəticələrini qiymətləndirmlək üçün “statistik görün- tü” kifayət deyil və bunun üçün modellərin qurulması lazımdır. Bu baxımdan, SAM- ın qurulmasında ikinci məqsəd modellərin qurulması üçün geniş və əlverişli bir quru- luşa sahib statistik baza əldə etməkdir. SAM əsasında qurulan modellərin üstünlüyü ondadır ki, o, dəyişikliklərin təkcə iqtisadi artıma təsirini deyil, gəlirlərin bölgüsü və təkrar bölgüsü əlaqələrini də əks etdirdiyi üçün matrisin disaqreqatlaşma dərəcəsindən asılı olaraq ölkədəki həyat standartlarına, müxtəlif əhali təbəqələrinə ayrılıqda təsirini müəyyənləşdirməyə imkan verir. Buna görə də, sosial hesablar matrisinin qurulması aktual məsələdir. Lakin təbii olaraq bu qədər göstəricinin bir matrisdə toplanması özlüyündə asan məsələ deyildir. Xüsusən inkişaf etməkdə olan ölkələrdə göstəricilərin mövcudluğu, əlçatanlığı, həmçinin müxtəlif mənbələrdən toplanmış göstəricilərdə Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|