Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov

 
 
 
 

MRP
L

=P
MRP
L
=MR
Əməyin kəmiyyəti
414 

---

hiss
əsini ixtisar etməlidir. Yalnız son məhsuldan alman mədaxil əmək haqqı 
d
ərəcəsinə bərabər olduqda firma öz mənfəətini maksimumlaşdıra bilir. Beləliklə, 
m
ənfəəti maksimumlaşdırmağm şərti belədir: 
MRP
L
 = W, 
(21.3) 
Qrafik 21
.2. Hazır məhsul və əmək bazarlarının təkmil olduqları
şəraitdə firmanın fəhlə tutması 
Qrafik 21.2.-d
ə bu şərt şərh olunur. Əməyə olan D
L 
t
ələb əyrisi eyni za-
manda MRP
L 
əyrisidir. Qeyd edək ki, əmək haqqı dərəcəsi aşağı düşdükcə əməyə 
olan t
ələb artır. Tutaq ki, əmək bazarı təkmil rəqabətlidir və əmək haqqının bazar 
d
ərəcəsi W*-ə bərabərdir. Onda firma lazım olduğu qədər əmək tutacaqdır. Ona 
gör
ə də ayrıca firma üçün əmək təklifi əyrisi üfüqi düz xəttdir. Mənfəəti 
maksimumlaşdıran L* kəmiyyətli əmək tələb və təklif əyrilərinin kəsişməsində 
yerl
əşir. 
Qrafik 21.3.-d
ə əmək haqqının bazar dərəcəsinin Wı-dən W
2
-y
ə düşməsinin 
n
əticələri göstərilmişdir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qrafik 21.3. Əmək təklifi əyrisinin hərəkəti 
Əmək 
haqqının 
d
ərəcəsi
MRP
L
=D
L 
Əməyin kəmiyyəti 
E 
L* 
W* 
S
L 
Əməyin 
qiym
əti
MRP
L
=D
Əməyin kəmiyyəti 
E
2 
L
W
2 
S
E
1 
W
1
S
415 

---

Əvvəl əməyə olan tələbin həcmi Lı idi: o MRP
L 
əyrisilə Sı əmək təklifi 
x
əttinin kəsişməsində yerləşirdi. Sonra, əmək təklifi xətti Sı - dən S
2
- y
ə, əmək 
haqqı dərəcəsi Wı - dən W
2
- y
ə düşdükdən sonra iş qüvvəsinə olan tələbin 
h
əcmi Lı - dən L
2
- d
ək artdı. 
Bir çox c
əhətlərinə görə amil bazarı əmtəə bazarına oxşayır. Məsələn, 
amil bazarında firmanın davranışının optimallığı şərti son əmək məhsulundan 
alman son m
ədaxilin əmək haqqı dərəcəsinə bərabər olmasıdır. Əmtəə 
bazarında isə firmanın davranışının optimallıq şərti son mədaxilin son 
x
ərclərinə bərabər olmasından ibarətdir. 
Bu fikrin doğruluğunu sübut edək. MRP
L 
= (MP
L
) x (MR) b
ərabərliyinin 
h
ər iki tərəfini son əmək məhsuluna bölək. 
MR = 
W
MP
W
MP
L
L
=
⋅
1
(21.4) 
MP
L 
əmək vahidinin əlavə buraxılışını ölçür. Deməli, bərabərliyin birinci 
t
ərəfi əlavə məhsulun buraxılışına çəkilən xərcləri ifadə edir (bu da məhsul 
vahidinin istehsalı üçün lazım olan iş vaxtı ilə əmək haqqı dərəcəsinin hasilinə 
b
ərabərdir). Yəni son istehsal xərclərini ifadə edir. (21.4) bərabərliyi onu 
göst
ərir ki, firma istehsal amilinin alqısı və məhsul həcmi haqda qərar qəbul 
ed
ərkən bu qaydaya əməl edir: istehsal amiluna və buraxılışın həcminə çəkilən 
x
ərclər el seçilir ki, son mədaxil son xərclərə bərabər olsun. Bu nəticə həm 
r
əqabətli, həm də qeyri- rəqabətli bazarlar üçün doğrudur. 
Firma iki v
ə daha çox istehsal amilinin tətbiqinə dair qərar qəbul edərkən 
seçki problemi mür
əkkəbləşir. Çünki, bir amilin qiymətinin dəyişməsi 
dig
ərlərinə olan tələbin dəyişməsinə səbəb olur. Fərz edək ki, kənd təsərrüfatı 
texnikasının istehsalı üçün əmək və ixtisaslaşdırılmış avadanlıqlar lazımdır. 
Bunlar da uzun müdd
ətdə dəyişən istehsal amilləridirlər. Biz iş qüvvəsinə olan 
t
ələb əyrisini müəyyənləşdirmək istəyirik. 
Kapital avadanlıqları dəyişməz qalsalar da əmək haqqı dərəcəsi aşağı 
düşdükdə firma daha çox miqdarda işçi tutmağa razı olacaqdır. Əmək ucuz 
olduğu üçün kənd təsərrüfatı texnikasının son istehsal xərcləri aşağı düşəcək və 
buraxılışı artırmaq rentabelli olacaqdır. Nəticədə firma öz istehsal gücünü 
artırmaq üçün əlavə avadanlıqlar almaq qərarına gələcəkdir. Gücün artması son 
m
əhsuldan alman son mədaxil əyrisini sağa sürüşdürəcəkdir. Nəticədə iş 
qüvv
əsinə olan tələbin həcmi artacaqdır. 
Qrafik 21.4.- d
ə i bu proses şərh edilir. Fərz edək ki, əmək haqqı dərəcəsi 
saata 20 manat olduqda, firma 100 adam-saat h
əcmində iş qüvvəsi tuturdu. Bu, 
MRP
LI 
əyrisndə yerləşən A nöqtəsinə uyğun gəlir. Əmək haqqı dərəcəsinın 
saatı 15 manata düşdüyü halda nə baş verəcəyinə diqqət yetirək. Son əmək 
m
əhsulundan alman son mədaxil əmək haqqı dərəcəsindan çox olduğu üçün 
firmaya daha çox 
əmək lazım olacaqdır. Lakin, MRP
L 
əyrisi maşınlardan 
istifad
ənin müəyyən səviyyədə təsbit olunduğu şəraitdə əməyə olan tələbi təsvir 
416 

---

edir. Əmək haqqının daha da aşağı səviyyəyə enməsi firmanı daha çox maşın 
işlətməyə vadar edəcəkdir. Maşınların tətbiqi artdığı üçün son məhsul artacaq 
v
ə son məhsuldan alman son mədaxil əyrisi sağa (MRP
L
2
) sürüşəcəkdir. 
Bel
əliklə də, əmək haqqı aşağı düşəndən sonra firma artıq 140 saat əmək deyil, 
(C nöqt
əsi), 120 saat işlədəcəkdir (B nöqtəsi). 
A v
ə C nöqtələri firmanın uzun müddətdə əməyə olan tələb əyrisinin D
L 
üz
ərində yerləşirlər.