AZƏrbaycan döVLƏt məDƏNĠYYƏt və ĠNCƏSƏNƏt unġversġtetġ azərbaycan mġLLĠ KĠtabxanasi

 
BĠR AKTĠF EĞĠTĠM MODEL ÖNERĠSĠ: TEMSĠLĠ  
KÜTÜPHANE/BĠLGĠ MERKEZĠ 
Kütüphanecilik sadece kuramsal değil aynı zamanda uygulamalara gereksinim duyulan 
bir  alandır.  Kütüphanecilik/Bilgi  ve  Belge  Yönetimi  bölümlerinden  mezun  olan  bireyler 
günümüzde  artık  teknik  hizmetler  sınıfında  yer  almaktadır.  Bu  da  demektir  ki  teknik  yönü 
önemli olan bir meslektir ve uygulamalar yapılmaksızın salt kuramsal olarak işlevselliği söz 
konusu  olamaz.  Böyle  bakıldığında,  bu  alanın  mezunu  olan  bireyler  staj  dışında  acaba  ne 
kadar  mesleğini  bilmekte  ve  uygulayabilmektedir?  2003  yılında  Türk  Kütüphaneciliği 
Dergisi‘nin  Okuyucu  Mektupları  bölümüne  gönderilen  ve  bir  dördüncü  sınıf  öğrencisine  ait 
olan ifadeler bu anlamda çok dikkat çekicidir. Öğrenci, staj yapılan kurumların çoğunluğunun 
stajyer  öğrencileri  kendi  işlerini  yaptıracak,  angarya  işleri  yükleyecek  bir  kişi  olarak 
gördüklerini  ileri  sürmüştür.  Stajyer  öğrencilere  bir  meslektaş  gözüyle  bakılmamakta  ve 
onlara  işlerinin  gerekleri  öğretilmemektedir.  Hatta  birçok  kurumda  stajyer  öğrencilerin 
gelmesi  dört  gözle  beklenmekte  ve  işler  onlar  için  biriktirilmektedir.  Öğrencilerin  ne  kadar 
uygulama  yaptığı  orana  paralel  biçimde  mesleği  öğrenmesi  söz  konusu  olsa  bile 
unutulmamalıdır  ki  öncelikle  öğrencilere  işler  konusunda  eğitim  verilip  sonrasında 
kendilerinden uygulama talep edilmesi sağlıklı olan yoldur. Ayrıca yaptırılan bu uygulamalar 
öğrencilere  işin  gereklerini  öğretmek  amacıyla  değil  de  sadece  kendi  iş  yüklerinden 
kurtulmayı  amaçlayan  personel  tarafından,  içinde  iyi  niyet  barındırmaksızın  yapılan 
girişimlerdir.  
Özetlemek  gerekirse,  ülkemizde  Kütüphanecilik  bölümlerinde  uygulanan  öğretim 
modelinde daha çok öğreticinin aktif, öğrencinin pasif konumda olması; öğrencinin geldiği ilk 
ve orta öğretim kurumlarında da ağırlıklı olarak davranışçı yaklaşım geleneğinin izini taşıyan 
bir sistemin hakimiyeti, öğreticinin ilettiği düzeydeki bilgiyle  yetinen, onu sorgulamayan ya 
da sorgulamaya yönlendirilmeyen bir öğrenci profili ortaya koymuştur. Buna bir de genellikle 
disiplin  alanının  uygulama  gerektiren  alanlarında  dahi  kuramsal  açıklamalarla  yetinilen; 

Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti 
Azərbaycan Milli Kitabxanası 
 
 
- 147 – 
 
uygulamaların  yalnızca  adet  yerini  bulsun  diye  staj  ayağını  yaşama  geçiren  politikalar 
eklendiğinde aktif öğrenme eğiliminin eksikliği iyice göze çarpmaktadır.  
Bu  sorunlardan  yola  çıkılarak,  öğrencilerin  mezun  olmadan,  ders  dönemleri  sürecinde 
kuramsal  bilgileri  aldıkları  dersleri  bizzat  kütüphane(ler)de  ve/veya  onlar  için  ayrılmış  olan, 
tamamen temsili ortamlarda uygulamalı olarak pekiştirmesinin yararlı olacağı düşünülmekte-
dir. Aktif öğrenim odaklı alternatif bir model biçiminde geliştirdiğimiz öneriler kütüphanenin 
temel  iki  ana  hizmet  dalı  olan  ―Teknik  Hizmetler‖  ve  ―Kullanıcı  Hizmetleri‖  boyutunda 
ayrıntılı olarak aşağıdaki gibi planlanmıştır:  
1-
 
Teknik Hizmetler 

 
Seçim:  Süreli  yayın,  kitap,  danışma  kaynakları,  elektronik  kaynak  ve  benzeri  tüm 
materyallerin  seçimi  ile ilgili  kuramsal  bilgiyi  ders sırasında alan öğrenci,  eş  zamanlı  olarak 
bu seçim sürecine uygulama için organize edilmiş temsili kütüphanede katılacaktır. Sorumlu 
öğretim elemanlarının kılavuzluğunda, basılı ya da elektronik ortamda bulunan söz konusu bu 
kaynakların  öğretmen  ve  öğrenci  etkileşimi  sağlanacak;  öğrencilerin  sürece  aktif  katılımı, 
inisiyatifi, söz hakkı tanınacak, görüşleri alınacaktır.  

 
Sağlama:  Seçim  konusu  işlenirken,  seçimi  yapılan  yayınların  sağlanmasına  ilişkin 
süreçte de benzer politika uygulanacak; kuramsal bilginin verilmesinin hemen ardından, öğ-
rencinin bunu izleyen işlem ve prosedürleri yaşayarak öğrenmesi için, temsili sağlama işlemi 
yapılacaktır. Seçilen  yayınlar,  gerçek bir  yayın evinden isteniyormuş  gibi gerekli  evrakların 
hazırlanma aşamaları bir bir izlenerek, (sözde) gelen yayınların geldikten sonraki işlemleri de 
yapılacak ve kitap sınıflama ve kataloglama işlemlerine hazır duruma getirilecektir. 

 
Kataloglama:  Öğrencilerin  geleneksel  kataloglama  sistemlerini  bilmesi  ve  uygula-
yabilmesi,  kullanılan  güncel  sistemleri  kavrayabilmesi  bakımından  önem  taşımaktadır.  Her 
öğrenci kuramsal bilgileri aldıktan sonra geleneksel kart kataloglarda katalog kaydı oluştura-
cak, ayrıca bilgisayar (Online Public Access Catalog: OPAC) ortamında da programlar aracı-
lığıyla bu kaydın yapılması sürecine katılacaktır. 

 
Sınıflama: Gerek, Dewey Sınıflama Sistemi, gerekse Library of Congress (LC) Sınıf-
lama  Sistemi,  hem  basılı  versiyonları  ile  hem  de  elektronik  ortamda  kütüphanede  hazır  du-
rumda  bulundurulacak;  öğrenciler  bu  yayınların  hem  basılı  kopyalarından  yararlanabilecek 
hem de elektronik ortamda kullanarak kitaplara yer numarası verebileceklerdir. Sınıflama işle-
mi sırasında öğrenciler kolayca sökülebilen yapışkanlı eitketler kullanarak kitapların sırt kıs-
mına yer numaralarını yapıştıracaklardır. Maliyet etkin bir sistemin yaşama geçirilmesi için, 
bu kaynak ve araçların daha sonraki dönemde gelecek öğrencilerin kullanımını da sağlayacak 
biçimde organize edilmesi önemlidir. Bu nedenle örneğin dosya kağıtlarının kullanılması ki-
tapların iç kapağı gibi tasarlanarak, bütün işlemlerin bu kağıtlar üzerinde yapılması sağlanabi-
liryda  yapılacaktır.  Bu  da  hocaların  öğrencileri  uygulamada  değerlendirmeleri  açısından  bir 
olanak sağlamaktadır. 

 
Raf Düzeni: Sınıflanan kitaplar raflara öğrenciler tarafından yerleştirilecektir.  
2-
 
Kullanıcı Hizmetleri: Teknik hizmetleri tamamlanan ve artık kullanıcının hizmetine 
sunulmaya  hazır  olan  tüm  materyallerle  ilişkili  süreçler  ve  kullanıcı  rehberliği  ile  danışma 
hizmetleri de bu sürece dahildir. Öğrencilerin, bu sürecin adımlarını da tek tek yaşayarak iz-
lemeleri sağlanmalıdır.  Bunun için gereken temsili danışma kaynaklarından, referans masası 

“Kitabxana-İnformasiya Elmləri: tədris və təcrübədə yeni çağırışlar”  
Beynəlxalq elmi konfransının materialları 
 
 
- 148 - 
ya da bölümü ve araçları ile donanımı elektronik ortamlar da dahil tasarlanıp organize edilme-
lidir. Sürece ilişkin belli başlı uygulama örnekleri aşağıda verilmektedir: 

 
Literatür  taraması:  Çeşitli  araştırma  konularına  ilişkin  saptanan  kaynaklardan, 
sorumlu  öğretim  elemanlarının  verdiği  konuların  araştırılması  ve  raporlar  oluşturulması 
uygulamalı  olarak  gerçekleştirilmelidir.  Bu  süreç  sayesinde  öğrenciler  ilişkili  derslerin 
uygulama boyutunu görmüş olacaklardır. Aynı evrede, raporlama konusunda da kuramsal ön 
bilgiler verilerek yine uygulama yapılması sağlanmalıdır. 

 
Güncel  Duyuru  Hizmeti:  Temsili  kütüphanede  bulunan  derslikte  öğretim  elemanı 
tarafından  güncel  duyuru  hizmetinin  nasıl  yapılandırılacağı  konusunda  bilgi  verilerek,  bu 
sürecin uygulama adımlarına öğrenciler dâhil edilmelidir. Bu hizmet, kütüphane/bilgi merkezi 
tarafından  belirli  aralıklarla  belirli  kullanıcıların  (lisans  üstü  öğrenciler,  öğretim  elemanları 
vb. gibi) ilgi alanlarına ve/veya araştırma konularına yönelik, dermeye eklenen yeni yayınla-
rın, dünyada ilgili konu üzerine en son yayımlanan yayınların, süreli yayınların güncel sayıla-
rının  içeriklerinin,  veri  tabanlarına  eklenen  makalelerin  ve  benzeri  duyuruların  yapılması 
anlamına gelmektedir. 

 
Ödünç Verme Hizmeti: Öğrencilerin kullanıcı ve kütüphaneci rollerini üstlenmesi, 
temsili biçimde düzenlenen ödünç verme masasından ödünç materyal alıp verme sürecindeki 
işlemleri  adım  adım  uygulaması  sağlanacak;  roller  değiştirilerek  bilgilerin  tüm  taraflarca 
içselleştirilmesine yardımcı olunacaktır.  

 
Kütüphanelerarası  Ödünç  Verme  Hizmeti:  Kütüphane/bilgi  merkezleri  arasında 
gerçekleştirilen kütüphaneler arası ödünç verme (Interlibrary Loan) işlemleri de temsili olarak 
tüm ayrıntıları ve kuralları ile uygulamalı biçimde anlatılmalıdır.  

 
Rezerv:  Temsili  rezerv  koleksiyonunda  bu  kaynakların  nasıl  kullanılması  gerektiği 
gösterilmelidir. 

 
Kullanıcı  Eğitimi:  Kütüphane  kaynakları  ile  hizmetlerinden  verimli  bir  şekilde 
yararlanılmasını  sağlamak  amacıyla  yapılan  her  türlü  tanıtım  ve  bilgilendirme  faaliyetlerini 
kapsayan bir temsili Kullanıcı Eğitimi Programı hazırlanmalıdır. Bu planlama aşamalarında, 
ilişkili derslere kütüphanecilerin de katılımı ve işbirliği sağlanabilir. Ancak burada en önemli 
ve aktif katılım rolü öğrencilerin olmalıdır.  

 
Tanıtım:  Tüm  bu  eğitimlerden  geçen  öğrenciler  kütüphane/bilgi  merkezlerinin  ve 
hizmetlerinin  tanıtımı  ile  pazarlanması  konusunda  ödev,  proje  vb.  hazırlamaktan  sorumlu 
tutulur; ve bu süreçlerde de öğretim elemanlarının kılavuzluğunda etkileşimli biçimde hareket 
ederlerse; kuramın uygulama ile pekiştiği bir aktif eğitim gerçekleştirilmiş olacaktır. 
 
ARġĠVCĠLĠK KONUSUNDA AKTĠF EĞĠTĠM VE UYGULAMA SÜRECĠ 
Arşivcilik  konusunda  verilecek  olan  dersler  (en  azından)  Keskin‘in  (2007)  önerdiği 
doğrultuda, şu alanları kapsamalıdır;  

 
Arşivcilik eğitimi 

 
Belge yönetimi 

 
Elektronik belge yönetimi 

 
Arşiv yönetimi 

Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti 
Azərbaycan Milli Kitabxanası 
 
 
- 149 – 
 

 
Görsel-işitsel belgelerin yönetimi 

 
Arşivcilik mevzuatı 

 
Araştırma araçları 

 
Araştırma hizmetleri ve yöntemleri 

 
Konservasyon ve Restorasyon 

 
Enformasyon teknolojisi (Keskin, 2007).  
Bu  dersler  ve  içerikleri  göz  ününe  alındığında  öncelikle  arşiv  konusunda  en  önemli 
konu saklama planları ve belgelerin değerlendirmesi konusudur. Bu konular işlendikten sonra 
uygulama olarak, uygulama merkezinde var olan belgelerin seçimi uygulamalı biçimde yapıl-
malıdır. Burada öğrencilerin seçip ayıracağı belgeler öğrencilerin konuyu ne derece kavradık-
larını gösterecektir. Bu kapsamda ders sorumluları ile birlikte bu seçimi ve değerlendirmeyi 
yapan  öğrenciler  hem  konuyu  daha  iyi  pekiştirme  açısından  hem  de  uygulamada  karar 
verirken ne  gibi sorunların  öne çıktığını görmeleri  bakımından  yarar sağlayacaklardır. Daha 
sonra  elektronik  ortamdaki  belgelerin  oluşturulması  ve  seçimi  konusunda  uygulama 
yapılması,  söz  konusu  belgelerin  format  ve  niteliklerinin  öğrencilerin  belleklerindeki  soyut 
algının  dışında  somutlaşarak  netleşmesine  neden  olacak;  kalıcı  biçimde  yerleşmelerini 
sağlayacaktır.  Arşiv  yönetimi  dersinin  kapsamında  ―kurumlar  tarafından  teslim  edilen 
dosyaların arşivler tarafından teslim alınması ve bunların araştırmaya açık hale getirilmesi‖ 
yer  almaktadır  (Keskin,  2007).  Bu  bağlamda  ise  öğrencilere  arşive  gelen  belgelerin  ne  tür 
işlemlerden  geçtiği  ve  bu  işlemler  sonucunda  kullanıcıya  ne  şekilde  açık  hale  getirildiği 
mutlaka uygulamalı olarak açıklanmalıdır. 
Arşivlerde  bulunan  araştırma  araçlarının  (doküman/belge,  ön  liste,  envanter,  fiş 
katalogları,  veri  tabanları,  özet  rehberler)  öğrencilerin  uygulamalı  çalışacağı  ortamlard 
bulundurulacak biçimde organize edilmeleri sağlanmalıdır. Aksi halde, bu bilgiler öğrenciler 
için  soyut,  muğlak  kalacak;  kısa  sürede  de  unutulacaktır.  Bu  nedenle,  öğrencilerin  bu 
belgeleri kullanmaları, belgelerin işlevlerini yaşayarak görmeleri gerekmektedir. Mezun olan 
bireylerin sadece kurum arşivlerinde değil tarihi arşivlerde de çalışacağı göz önünde bulundu-
rularak onlara  restorasyon ve konservasyon teknikleri  de  gösterilmeli  ve ilişkili  malzemeleri 
bu temsili/uygulama merkezinde bulundurulmalıdır. Ayrıca bu bilgi ve belgelerin araştırmacı-
ların hizmetine sunulacağı düşünülürse bu bağlamda bilgi hizmetlerinin nasıl verileceğine iliş-
kin öğrencilere formasyon kazandırmalı; bilgi hizmetlerini veren aktörler olarak rol almaları 
da sağlanmalıdır.  
 
SONUÇ VE DEĞERLENDĠRME 
Nesneyi ön plana çıkaran, gelenekçi ekollerin izlerini taşıyan, edimsel  ya da bir başka 
deyişle  yukarıdan aşağıya bir zincir biçiminde öğretici/öğretmenin başat rol aldığı, öğrenen/ 
öğrencinin  salt  pasif  bir  alıcı  gibi  algılandığı  bir  eğitim  anlayışı  terkedilmelidir.  Burada 
söylemeye  çalışılan  geleneğin  yadsınması  ya  da  reddi  değildir  çünkü  bugün  gelenekçi  diye 
nitelenen kuram ya da yaklaşımlar, ortaya çıktıkları dönemlerde radikal denebilecek değişim-
lere de yol açabilmiş ve bağlamlarına göre önemli katkılar da sunabilmişlerdir. Ayrıca, görüş 
ya da yaklaşımların gelenekçi ya da aksi biçimde şablonlara oturtularak incelenmesi değil, her 
birinin nesnel biçimde taşıdıkları değer, anlam ve katkı açısından irdelenerek bir sentez çıka-

“Kitabxana-İnformasiya Elmləri: tədris və təcrübədə yeni çağırışlar”  
Beynəlxalq elmi konfransının materialları 
 
 
- 150 - 
rılması  anlamlı  olan  durumdur.  En  önemlisi  de  hemen  hemen  tüm  disiplin  alanlarında  ve 
pratik  yaşamda  ön  plana  çıkması  gereken  anlayışın  ―insan  odaklı‖  olması  gereksinimidir. 
Özellikle, teknolojinin ve tüketimin hızla yaşamın her alanını kuşattığı günümüz dünyasında, 
-sağladığı olanaklar yadsınamasa da- insanın neredeyse nesneler dünyasının bir parçası ya da 
tamamlayıcısı  gibi  algılandığı  bir  paradigmanın  gizil  varlığı,  çoğu  zaman  insanın  ―özne‖ 
olduğu gerçeğini; öznelliğini unutturabildiği için, bu yaklaşım daha da önem kazanmaktadır.  
Gelişmiş bir eğitim modelinde, söz konusu koşullanmaların, önyargıların uzantısı olarak 
öğrencinin pasifizi edilmesi yerine, öğrencinin öğreten rolünü yüklenen kişi ile etkileşimli bir 
süreç içinde yerini edinmesi tercih edilmelidir. Aktif eğitim modeli, bu etkileşimi pekiştiren bir 
tercih olacaktır. Aktif eğitim sürecinden geçen öğrencilerin, hem edindikleri bilgileri içselleş-
tirerek  pratik  yaşamda  karşılığını  daha  kolay  bulmaları,  hem  de  özgüvenli,  ekip  çalışmasına 
yatkın  ve iletişim becerileri  gelişmiş  bireyler olarak  yaşama katılmaları  gerçekleşebilecektir. 
Türkiye‘de Kütüphanecilik ya da yeni adı ile Bilgi ve Belge Yönetimi bölümlerinde sürdürü-
len eğitimin, öğrenciyi pasif duruma getiren, uygulama‘dan soyutlayan yapıdan sıyrılması ve 
aktif eğitim niteliklerine kavuşturulması; bu kurumlarda öğrenciler için kuramla uygulamayı 
buluşturan  organizasyonları  barındıracak  sistemler  oluşturulması  yarar  sağlayacaktır.  Bu 
çalışmada, söz konusu eğitim kurumlarında, belirtilen hedeflere ulaşmak için temsili ortam ve 
araçları kapsayan işlevsel bir model önerisi sunulmuştur. Bu modelin, yalnızca bu bağlamdaki 
farkındalığa ilişkin bir örnek oluşturması dahi çalışmanın amacına ulaştığını gösterecektir.  
 
 
KAYNAKÇA 
 
1.
 
Açıkgöz, K.Ü. (2007). Aktif Öğrenme. İzmir: Biliş Yayınları. 
2.
 
Akınoğlu,  D.  (2005).  ―Türkiye‘de  uygulanan  ve  değişen  eğitim  programlarının 
psikolojik  temelleri‖,  M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 22: 
31-46. 
3.
 
Atılgan,  D.  ().  ―Türkiye'de  Kütüphanecilik  Eğitimi  ve  yeni  bin  yılda  hedefler., 
1999‖  Bilginin  serüveni:  dünü,  bugünü,  yarını:  Türk  Kütüphaneciler  Derneği‟nin 
Kuruluşunun 50. Yılı Uluslararası Sempozyum Bildirileri içinde. Türk Kütüphane-
ciler Derneği, ss. 144-163. [Kitap Bölümü]. 
4.
 
Çakın,  İ.(2005).―Cumhuriyet‘ten  günümüze  bilgi  profesyonellerinin  eğitiminde 
başlıca yönelişler‖, Türk Kütüphaneciliği, 19 (1): 7-24. 
5.
 
Garner, R. (1990). ―When children and adults do not use learning strategies: toward 
a theory of settings‖, Review of Educational Research, 60: 517-531. 
6.
 
Gürdal, O. (1990). ―Kütüphanecilik eğitimi planlaması: I‖, Türk Kütüphaneciliği, 4 
(2): 73-82.  
7.
 
Kalem, S. ve Fer, S. (2003). ―Aktif öğrenme modeliyle oluşturulan öğrenme orta-
mının öğrenme, öğretme ve iletişim sürecine etkisi‖, Kuram ve Uygulamada Eğitim 
Bilimleri (Educational Science Theory and Practice), 3 (2): 433-461. 
8.
 
Kartal, A.F. (2007). ―Bir disiplin olarak Kütüphanecilik‖, Türk Kütüphaneciliği, 21 
(4): 494-501. 

Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti 
Azərbaycan Milli Kitabxanası 
 
 
- 151 – 
 
9.
 
Keskin,  İ.  (2007).  ―Gelişmelerin  şekillendirdiği  bir  bilim  olarak  Arşivcilik  ve 
Arşivcilik Eğitimi‖, S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al. (Haz.). Değişen Dünya‟da 
Bilgi Yönetimi Sempozyumu 24-26 Ekim 2007, Ankara. Bildiriler içinde (ss. 82-91). 
Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. 
10.
 
Odabaş, H.(2004). ―Türkiye‘de Arşivcilik Eğitimi‖, Doğan Atılgan (Haz.). Ankara 
Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü‟nün 
Kuruluşunun 50. Yılına Armağan içinde (ss. 138-149). Ankara: Ankara Üniversitesi 
Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. 
11.
 
Özdemirci,  F.,  Torunlar,  M.  ve Saraç,  S.  (2009).  Belge Yönetimi  ve  Arşiv  Sistemi 
(BEYAS) Terimler ve Tanımlar Sözlüğü, Ankara. 
12.
 
Piaget, J. (1999). Yapısalcılık, Ankara: Doruk Yayınları 
13.
 
Rukancı,  F.  (2000).  "Avrupa'da  arşivcilik  çalışmaları."  Türk  Kütüphaneciliği,  14 
(4): 412-420. 
14.
 
Talaz, G. (2013). Sınıf öğretmenlerinin fen ve teknoloji dersinde aktif öğrenme et-
kinliklerini uygulama durumları, Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversi-
tesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.  
15.
 
Varol, D. (2003). ―Staj uygulamaları üzerine kişisel gözlemler‖, Türk Kütüphaneci-
liği, 17 (2): 199-200. 
 
 
Ayshenur Gunesh, Guler Demir 
 
ACTIVE EDUCATION IN DEPARTMENTS OF INFORMATION AND  
RECORDS MANAGEMENT: MODEL SUGGESTION 
 
Summary 
People-oriented approach is a significant approach in education processes as it is in all 
disciplines. The reason is that no process excluding problems, requirements and motivation of 
humans  can  achieve  success.  Active  education  is  a  solution  generated  against  the  failure  of 
the  education  system  where  teachers  are  active,  whereas  student/learners  are  passive.  It  is 
people-oriented since it places student in the center of education process. In the study, it has 
been  determined  that  the  education  served  in  departments  of  librarianship  at  universities 
(with its new name; the department of information and records management) generally makes 
students passive and it lacks applications. The model improved to overcome these problems is 
a  new  model  which  engages  students  into  active  education  in  all  aspects  and  suggesting 
teacher-student interaction. 
Keywords:  Education,  active  education,  librarianship,  information  and  records  man-
agement, record keeping.  

“Kitabxana-İnformasiya Elmləri: tədris və təcrübədə yeni çağırışlar”  
Beynəlxalq elmi konfransının materialları 
 
 
- 152 - 
Natiq RəĢid oğlu Mürsəlov  
AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu  doktorant 
[e-mail] 
 
 
MÜASĠR MƏRHƏLƏDƏ AZƏRBAYCANDA DÖVLƏT KĠTABXANA  
SĠYASƏTĠNĠN ĠSTĠQAMƏTLƏNDĠYĠ  SOSĠAL SAHƏLƏR:  
NƏZƏRĠ ƏSASLAR VƏ ELMĠ-METODOLOJĠ TƏHLĠL 
 
 
Açar sözlər: Elm, mədəniyyət, informasiya, təhsil, tərbiyə, kitabxana işi. 
 
Azərbaycan  Respublikası  25  ildir  ki,  inamla  inkişaf  yolunda  olan  müstəqil  bir  dövlət 
kimi bərpa etdiyimiz istiqlalı möhkəmlətmək, Avropa tələbləri səviyyəsində gedən demokra-
tik dövlət quruculuğu prosesini sürətləndirmək, xalqımızın milli-mənəvi dəyərlərini qorumaq, 
ölkəmizdə  vətəndaş  cəmiyyətinin  və  multikulturalizm  mühitinin  inkişaf  etdirilməsi  uğrunda 
qətiyyətli siyasi mövqe nümayiş etdirir. Ölkədə həm daxili, həm xarici, həm də müvafiq sahə-
lərdə  uğurlu  dövlət  siyasəti  həyata  keçirilir.  Bu  baxımdan  müasir  mərhələdə  Azərbaycanda 
digər sahələrdə olduğu kimi dövlət kitabxana siyasətinin ictimai-siyasi, sosial-mədəni, elmi və 
kulturaloji əsaslarının araşdırılmasına, eləcə də, bu siyasətin istiqamətləndiyi sosial sahələrin 
elmi-nəzəri  təhlilinin  aparılmasına  böyük  ehtiyac  vardır.  Belə  araşdırmalardan  biri  kimi  bu 
tədqiqat  işində,  ilk  öncə  kitabxana  işi  anlayışının  və  dövlət  kitabxana  siyasətinin  mahiyyəti 
açıqlanmış, sonra dövlət kitabxana siyasətinin istiqamətləndiyi sosial sahələrin elmi-metodo-
loji təhlili verilmişdir.  
Kitabxanalar  öz  iş  prinsipləri  ilə  tarixən  formalaşmış  zəngin  kitab  fondları  vasitəsilə 
sosial bir institut kimi bəşər sivilizasiyasının tərəqqisində mühüm rol oynamışlar. 
Kitabxanaların inkişafı fəaliyyət göstərdikləri məkan və zaman daxilində  ictimai təsisat 
kimi  daim  ətrafdakı  sosial  mühitdən  asılı  olmuş  və  onların  fəaliyyəti,  cəmiyyətdə  tutduğu 
mövqeləri də məhz cəmiyyətin özünün sosial tələbləri ilə bağlı olmuşdur. Hazırda dünyanın 
bir çox qabaqcıl ölkələrində inkişafın müasir mərhələsində olan kitabxanalar öz fəaliyyətini 
qlobal informasiya cəmiyyətinin sosial tələblərinə uyğun davam etdirir. Müasir dövrdə Azər-
baycan kitabxanalarının da fəaliyyətini bu istiqamətdə davam etdirməsi məqsədilə dövlət tərə-
findən müvafiq tədbirlər həyata keçirilir, bu sahədə dünya təcrübəsi öyrənilir və ölkə kitabxa-
nalarında tətbiqi imkanları araşdırılır. 
Cəmiyyətin  kitabxanaların  qarşısına  qoyduğu  vəzifələrin  sistem  halında  formalaşan, 
geniş  və  mürəkkəb  struktura  malik  olan  kitabxana  işi  tərəfindən  həyata  keçirildiyini  nəzərə 
alaraq, bu mühüm prosesin elmi təşkili böyük aktuallıq kəsb edir. Müasir şəraitdə cəmiyyətin 
inkişafında informasiyanın çəkisi artdıqca, onun cəmiyyət üzvlərinin əsas tələbatına çevrilmə-
si kitabxana işinin də əhəmiyyətini artırır. Məhz bu baxımdan müasir mərhələdə kitabxana işi 
anlayışının  terminoloji  cəhətdən  düzgün  müəyyənləşdirilməsi  və  dəqiqləşdirilməsi,  ümumi 
xarakteris-tikasının sistem halında öyrənilməsi və strukturunun müəyyənləşdirilməsi kitabxa-
naşünaslıq sahəsində mühüm elmi və təcrübi əhəmiyyətə malikdir. 

Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti 
Azərbaycan Milli Kitabxanası 
 
 
- 153 – 
 
Kitabxana işi dedikdə elm, informasiya, mədəniyyət, təhsil və tərbiyə sahəsində vətən-
daşların və onların birliklərinin fəaliyyəti başa düşülür. Bu fəaliyyət sahəsi özündə kitabxana 
şəbəkələrinin yaradılması və inkişaf etdirilməsi, onların fondunun formalaşdırılması və işlən-
məsi,  kitabxanada  işin  təşkili  və  idarə  olunması,  oxuculara  (istifadəçilərə)  kitabxana-infor-
masiya, soraq-biblioqrafiya xidmətinin təşkili, mütəxəssis kitabxanaçı kadrların hazırlanması, 
kitabxanaların  elmi-metodik  təminatının  həyata  keçirilməsi,  maddi-texniki  bazanın  yaradıl-
ması və inkişaf etdirilməsi, müasir şəraitdə kitabxana işinin kompüterləşdirilməsi və s. kom-
ponentləri birləşdirir. Kitabxana işinin strukturuna daxil olan bu komponentlərin birgə fəaliy-
yəti, kitabxana işinin mövcudluq formasıdır və onun əsas işləmə prosesini formalaşdırır.  
Suveren  Azərbaycan  dövlətinin  digər  sahələrdə  olduğu  kimi  kitabxana  işi  ilə  əlaqədar 
özünəməxsus siyasəti vardır. Bu siyasətin formalaşmasında və təkmilləşməsində sahə üzrə bir 
sıra  ciddi  problemlər  həll  edilmiş,  dünya  dövlətlərinin  təcrübəsindən  bəhrələnərək  olduqca 
demokratik kitabxana siyasətinin əsası qoyulmuş, onun bünövrəsi yaradılmışdır. Bu siyasətin 
elmi-fəlsəfi  və  sosial-siyasi  əsasını  ümummilli  liderimiz  Heydər  Əliyevin  kitabxananı  xalq, 
millət üçün, cəmiyyət üçün müqəddəs bir yer, mənəviyyat, bilik, zəka mənbəyi kimi dəyərlən-
dirdiyi  fikir  təşkil  edir  [2,  98].  Qeyd  edək  ki,  bu  siyasət  son  10  ildə  ölkə  prezidenti,  cənab 
İlham Əliyevin xüsusi qayğısı ilə müvəffəqiyyətlə davam etdirilir. Çünki, müasir informasiya 
cəmiyyəti şəraitində kitabxanaların kommunikasiya sistemində rolu və əhəmiyyəti elə bir sə-
viyyəyə  gəlib  çatmışdır  ki,  kitabxalarsız  cəmiyyətin  informasiya  tələbatını  ödəmək  qeyri-
mümkündür. Bu baxımdan hazırki mərhələdə ölkəmizin kitabxana şəbəkəsinin  inkişafı  döv-
lətin daxili siyasətinin əsas prioritetlərindən birini təşkil edir.  
Müəyyən bir sahəyə dair dövlət siyasətinin həyata keçirilməsi, eləcə də, dövlət kitabxa-
na siyasəti çox mürəkkəb bir proses olmaqla cəmiyyətdə baş verən hadisələrlə, onların təhlili 
və yeni ideyaların, fikirlərin ümumiləşdirilməsi ilə əlaqədardır. İctimai həyatın müxtəlif sahə-
lərində olduğu kimi kitabxana işi sahəsində dövlət siyasəti də aşağıdakı əsas əlamətləri özün-
də əks etdirir: 
-  Cəmiyyətin  dinamik  inkişaf    istiqaməti  prosesində  kitabxana  işi  sahəsində  qarşıya 
çıxan prioritet məsələləri irəli sürmək, nəzərdə tutulmuş vaxtda bu sahədə əldə ediləcək pers-
pektivləri və yaxın zaman üçün kitabxana işinin inkişafında düzgün və real məqsədləri aydın 
müəyyənləşdirmək; 
-  Kitabxana  işinin  inkişafı  istiqamətində  qarşıya  qoyulan  məqsədlərə  ən  optimal  və  ən 
qısa vaxtda çatmağı təmin edən fəaliyyət və təşkilati metodları, vasitələri və formaları zama-
nında işləyib hazırlamaq; 
-  Bu  sahənin  inkişafı  üzrə  hazırlanan  təşkilati  metod,  vasitə  və  formaları  mərhələlərlə 
yerinə yetirməyi bacaran mütəxəssis kadrları yetişdirmək. 
Beləliklə, dövlət kitabxana siyasəti kitabxana işinin inkişafını təmin etmək üçün, müasir 
şəraiti  və  yaxın  gələcəyi  nəzərə  alaraq,  bir  çox  alternativ,  müxtəlif  fikirlər  və  ideyalar 
içərisindən seçilərək formalaşdırılmış, düşünülmüş və qəbul edilmiş qərarların icrası prosesi-
dir. Müstəqil Azərbaycanda bu prosesin icrası məqsədilə qərarların qəbul edilməsi zamanı ki-
tabxana işinə kompleks sosial-mədəni sistem kimi baxılmış, bu sistem haqqında dövlət siyasə-
tinin  həyata  keçirilməsində  cəmiyyətdə  baş  verən  bütün  proseslərə,  inkişaf  istiqamətlərinə 
ciddi  fikir verilmiş, informasiyalaşdırılmış  cəmiyyətin xüsusiyyətləri nəzərə alınmışdır. Eyni 

“Kitabxana-İnformasiya Elmləri: tədris və təcrübədə yeni çağırışlar”  
Beynəlxalq elmi konfransının materialları 
 
 
- 154 - 
zamanda  kitabxana  işi  sahəsində  dövlət  siyasətinin  hazırlanması  və  həyata  keçirilməsi 
prosesində kitabxana işinin keçdiyi yola, kitabxanaların əldə etdiyi tarixi təcrübəyə və kitab-
xana işinin müasir vəziyyətinə də önəm verilmişdir. 
 Hazırda kitabxana işində reallaşdırılan innovativ dövlət siyasəti kitabxanaların davamlı 
inkişafının stimullaşdırılmasına yönəlmiş, dolğun, təşkilati-struktur cəhətdən yenilənməsi, bü-
tün proseslərin texnoloji cəhətdən müasirləşməsi, həmçinin personalın peşəkar şüurunda pozi-
tiv dəyişikliklərin meydana gəlməsi hesabına həyata keçirilən fəaliyyət kimi başa düşülür [1, 
70]. 
Beləliklə,  sosial  institut  olaraq  kitabxana  işi  və  bu  istiqamətdə  həyata  keçirilən  dövlət 
siyasətinin qarşılıqlı əlaqələrinin öyrənilməsi, xüsusilə də bu siyasətin istiqamətləndiyi sosial 
sahələrin nəzəri əsaslarının  və  elmi-metodoloji təhlilinin  verilməsi  müasir    kitabxanaşünaslı-
ğın qarşısında duran əsas vəzifələrindən biridir. Çünki, müasir dünya və Azərbaycan kitabxa-
naşünaslığında kitabxanalar cəmiyyətdə elmə, informasiyaya, mədəniyyətə, təhsilə və tərbiyə-
yə  xidmət  göstərən  sosial  institut  kimi  qiymətləndirilir.  Kitabxanaların  sosial  institut  adlan-
dırılması haqqında mülahizələr hələ XX əsrin əvvəllərindən səslənməyə başlamışdır. XX əs-
rin  30-cu  illərində  Amerika  alimi  L.Ballard  nəşr  etdirdiyi  «Sosial  institutlar»  adlı  kitabında 
sosial institut istilahı daha geniş və hərtərəfli təhlil edilmiş, kitabxanaların sosial institut olma-
sı əsaslandırılmış, bu məsələyə ayrıca fəsil həsr edilmişdir. L.Ballarddan sonra digər Amerika 
kitabxanaşünası L.Martin 1937-ci ilin oktyabrında çap etdirdiyi oçerkində kitabxananın sosial 
institut olması fikrini geniş elmi dəlillər əsasında daha geniş təhlil etmiş, ciddi elmi nəticələr 
çıxarmışdır. 
 Dünya kitabxanaşünaslığında olduğu kimi, bir çox ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycan-
da da kitabxana işi ilə bağlı qəbul edilmiş qanunlarda kitabxanalar məhz sosial institut adlan-
dırılır, dövlət  mədəniyyət sisteminin mühüm təsisatlarından biri kimi  onların qarşısında çox 
əhəmiyyətli sosial vəzifələr qoyulur.  
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin 1998-ci il 29 dekabr tarixində qəbul etdiyi 
«Kitabxana işi haqqında»  Azərbaycan Respublikasının Qanununda da təsbit olunduğu kimi, 
kitabxanaşünaslıq  baxımından  kitabxanalar  elm,  informasiya,  mədəniyyət,  təhsil  və  tərbiyə 
funksiyalarını  həyata  keçirən  sosial  institutlardır  [2,  63].  Bu  funksiyalar  da  öz  növbəsində 
dövlət  kitabxana  siyasətinin  istiqamətləndiyi  əsas  sosial  sahələr  kimi  xarakterizə  edilir  ki, 
kitabxanaların  cəmiyyətin  sosial  həyatı  ilə  bilavasitə  əlaqədar  olan  bir  təsisat  kimi  dinamik 
inkişafında onların elmi-metodoloji təhlilinin həlledici rolu vardır.  
İndi də dövlət kitabxana siyasətinin əsas sosial istiqamətlərinin elmi-metodoloji təhlilinə 
diqqət yetirək. Beləliklə yuxarıda kitabxanaşünaslıq sahəsində apardığımız araşdırma zamanı 
həm hüquqi, həm də elmi-nəzəri cəhətdən aydın olur ki, müstəqillik dövründə Azərbaycanda 
dövlət kitabxana siyasəti 5 sosial sahəsinin inkişafına istiqamətlənmişdir.  
Dünyada və Azərbaycanda kitabxana işinin tarixinə nəzər salıdıqda belə bir faktla qarşı-
laşırıq ki, kitabxanalar öz tarixi inkişaf dövründə elmi müəssisə kimi formalaşmış, onların fə-
aliyyətində elmi tərəqqiyə xidmət əsas yer tutmuşdur. Hazırda  respublikamızda fəaliyyət gös-
tərən 800-dən artıq elmi və elmi-texniki kitabxana ölkədə elmi-tədqiqat işinin inkişafına xid-
mət edir. Beləliklə, ilk öncə elm sahəsinin inkişafına istiqamətlənən dövlət kitabxana siyasəti-
nin əsas prinsipini respublikada vətəndaşların elmi yaradıcılıq və tədqiqat azadlığı (sərbəstli-

Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti 
Azərbaycan Milli Kitabxanası 
 
 
- 155 – 
 
yi) təşkil edir. Elm istiqaməti üzrə dövlət kitabxana siyasətinin əsas məqsədi elmin ardıcıl, da-
vamlı və sistemli inkişafının təmin edilməsi və onun mühüm məhsuldar və innovativ qüvvəyə 
çevrilməsi  üçün  kitabxana-informasiya  müəssisələrində  lazımi  şəraitin  yaradılmasından  iba-
rətdir. Eyni  zamanda elm,  təhsil, iqtisadiyyat  və cəmiyyətin qarşılıqlı  münasibətlərində inte-
raktiv bağlılığın və dialektik vəhdətin təmin edilməsi də elmin inkişafına istiqamətlənən döv-
lət kitabxana siyasətinin vəzifələrindən biridir.  
Hazırda ölkəmizdə elm sahəsində dövlət kitabxana siyasəti dövlətin və cəmiyyətin inki-
şafının bütün sahələrinin maraqları və resurs potensialı nəzərə alınmaqla formalaşdırılır və hə-
yata keçirilir. Azərbaycan Respublikasında dövlət bütün elmi fəaliyyət subyektlərinə kitabxa-
nalarda azad, ədalətli, bərabərhüquqlu, sağlam və keyfiyyətli elmi fəaliyyət mühitinin yaradıl-
masını təmin edir, elmi qabiliyyəti olan hər bir vətəndaşa kitabxanalarda elmlə məşğul olmaq, 
elmi  səviyyəsini  yüksəltmək  və  yaradıcılığını  təkmilləşdirmək  üçün  lazımi  şərait  yaradır. 
Dövlət kitabxana siyasəti ölkəmizdə elmin səmərəli təşkili, idarəedilməsi, inkişafı, yüksəkixti-
saslı elmi   kadrların    hazırlanmasında zəruri  kitabxana-informasiya vasitələrinin təmin olun-
masına xüsusi diqqət yetirir. Bu siyasətlə dövlətimiz Azərbaycan xalqının özünəməxsusluğu-
nun,  milli  və  mənəvi  dəyərlərinin  qorunması,  möhkəmləndirilməsi  və  inkişaf  etdirilməsi, 
Azərbaycan tarixinin, milli-mədəni irsinin, aboidələrinin və etnogenezisinin öyrənilməsi üçün 
Azərbaycanşünaslıq  və  diyarşünaslıq  sahəsində  aparılan  tədqiqatların  prioritetlərinin  reallaş-
dırılmasında  iştirak  edən  elmi  və  elmi-texniki  kitabxanaları  strateji  əhəmiyyətli  hesab  edir. 
Müasir  mərhələdə  informasiyalaşdırma  sahəsinə  istiqamətlənən  dövlət  kitabxana  siyasətinin 
əsas  prioritetlərini  ölkədə  vahid  milli  kitabxana-informasiya  fəzasının  formalaşdırılması, 
kitabxanalarda informasiyalaşdırma üzrə fəaliyyətin başlıca istiqamətlərinin təyiııəni və mey-
dana  çıxan  münasibətlərin  tənzimlənməsi  təşkil  edir.  Bu  prioritetlərin  həyata  keçirilməsi 
zamanı dövlət kitabxana-informasiya ehtiyatları, sistemləri, texnologiyaları və onların təminat 
vasitələri  üzərində  mülkiyyətin  bütün  formalarının  inkişafına,  müasir  kitabxana-informasiya 
məhsulları və xidmətlərinin formalaşmasına yardım göstərir və onların mühafizəsi üçün zəruri 
şəraiti  yaradır. Eyni zamanda ərazi kitabxana-informasiya şəbəkələrinin  yaradılması, onların 
respublika və beynəlxalq kitabxana-informasiya şəbəkələri ilə uzlaşması, qarşılıqlı əlaqəsinin 
təmin  edilməsi  üçün  lazımi  təşkilati,  hüquqi,  texniki  dəstəyin  göstərilməsi  dövlət  kitabxan 
siyasətinin informasiyalaşdırma istiqamətindəki vəzifələrindən birini təşkil edir. 
Azərbaycanda dövlət mədəniyyət sisteminin əsas  təsisatlarından biri kimi kitabxanala-
rın  inkişafı  üzrə  dövlət    siyasətinin  istiqamətləndiyi  mədəniyyət  sahəsi  digər  sosial  sahələr  
içərisində  ən  önəmli  yer  tutur.  Bunun  əsas  səbəbi  kitabxananın  mədəniyyət  funksiyasının 
onun  digər  sosial  funksiyalarını  formalaşmasına  yaxından  köməklik  etməsi  və  onlarla  dərin 
qarşılıqlı  əlaqədə  olmasındadır.  Çünki,  kitabxanalar  mədəniyyətin    mühüm  və  ayrılmaz 
sahəsi, mədəni inkişafın əsas göstəricilərindən biri kimi bəşəriyyətin yaratmış olduğu mədəni 
sərvətlərin qoruyucusu və təbliğatçısıdır.  
Mədəniyyət  sahəsində  dövlət  kitabxana  siyasətinin  əsas  prinsipləri  sosial  və  maddi 
vəziyyətindən,  milli,  irqi,  dini  və  cinsi  mənsubiyyətindən  asılı  olmayaraq  hər  bir  vətəndaşın 
kitabxanaların  mədəniyyət  sərvətlərinin  (əlyazmalar,  xüsusi  əhəmiyyətə  malik  kitablar  və 
kitabçalar, dövri mətbuat materialları, arxiv sənədləri, not yazıları, nadir nəşrlər və s.) yaradıl-

“Kitabxana-İnformasiya Elmləri: tədris və təcrübədə yeni çağırışlar”  
Beynəlxalq elmi konfransının materialları 
 
 
- 156 - 
masında,  istifadəsində  və  yayılmasında  hüquq  bərabərliyi  və  kitabxanaların  zəngin  sənəd 
fondlarının milli mədəniyyətin tərkib hissəsi kimi inkişaf etdirilməsindən ibarətdir. 
Kitabxana  xidməti  vasitəsilə  yeniyetmə  və  gənclərdə  mədəni  həyat  tərzinin  formalaş-
dırılması,  kitabxanaların  milli-mədəni  sərvətlərinə  qovuşmağa  yönəldilən  təhsil  sisteminin 
inkişaf etdirilməsi, bu sərvətlərin qorunması və artırılması, mədəniyyət sahəsinin mühüm tər-
kib hissəsi kimi kitabxanaların  geniş miqyaslı beynəlxalq mməkdaşlığına şəraitin  yaradılma-
sını, onun elmi və mütərəqqi metodlarla idarəçiliyinin təmin edilməsi mədəniyyət sahəsində 
dövlət kitabxana siyasətinin əsas vəzifələrini təşkil edir. 
 Təhsil  sistemi  geniş,  əhatəli  və  mürəkkəb  bir  sistem  kimi  mədəni  quruculuğun  bütün 
sahələri,  o  cümlədən  kitabxanalar  bu  sistemdə  iştirak  edir,  öz  fəaliyyəti  ilə  təhsil  prosesinin 
müvəffəqiyyətli təşkilinə töhfəsini verir. Məlumdur ki, kitabxanalar qədim dövrlərdən başla-
yaraq  zəmanəmizə  qədər  həmişə  təhsillə  bağlı  olmuş  və  təhsil  prosesinin  inkişafına  xidmət 
göstərmişdir. Beləliklə, təhsil sistemində ardıcıl olaraq iştirak etmək, onun təşkilinə köməklik 
göstərmək,  sistemləşdirilmiş  bilik,  bacarıq  və  vərdişləri  yaş  xüsusiyyətlərindən  asılı  olaraq 
təhsil  prosesinin bütün iştirakçılarına, şagirdlərə, tələbələrə, magistrantlara, dissertantlara və 
doktorantlara, eləcə də fasiləsiz təhsillə məşğul olan yaşlı nəslə müasir kitabxana-informasiya 
xidmətinin təşkili dövlət kitabxana siyasətinin təhsil sahəsində əsas vəzifələridir. Bu vəzifələri 
həyata  keçirtməklə  dövlət  sinifdənkənar  oxununun  məzmununa  uyğun  olaraq  onu  istiqamət-
ləndirmək, beləliklə də dərsin mənimsənilməsində mühüm rolu olan sinifdənkənar mütaliənin 
təşkilinə  lazımi  dəstək  göstərmiş  olur.  Çünki,  təhsil  sisteminin  çoxillik  təcrübəsi  təsdiq  edir 
ki,  sinifdənknar  mütaliə  tədris  olunan  fənnin  daha  dərindən  mənimsənilməsində,  şagirdlərin 
ümumi mədəni inkişaf   səviyyəsinin   yüksəlməsində, onların  əqli və intellektual inkişafında 
olduqca mühüm rol oyanır. 
Məlumdur  ki,  mütaliə  prosesi  insanın  idraki  fəaliyyətinin  bir  növü  kimi  onun  tərbiyə-
sində digər informasiya növləri ilə müqayisədə əvəzedilməz üstünlüklərə malikdir. Bu baxım-
dan kütləvi mütaliənin təşkilatçısı kimi kitabxanaların tərbiyə prosesində xüsusi rolu vardır [3, 
192]. Dövlət tərəfindən tərbiyə ocaqları kimi qiymətləndirilən kitabxanaların qarşısında mü-
hüm  vəzifələr  qoyulmuşdur.  Bu  vəzifələrin  həyata  keçirilməsi  məqsədilə  ictimai  mütaliənin 
təşkilatçısı olan kitabxanaların zəngin sənəd-informasiya resurslarının geniş xalq kütlələri ara-
sında təbliği və oxucuların informasiya tələbatını ödəmək yolu il onların tərbiyəsində yaxın-
dan iştirakı təmin etmək dövlət kitabxana siyasətinin əsas tərbiyə sahəsində əsas prioritetlərini 
təşkil edir. 
Nəticə olaraq qeyd edək ki, dövlət kitabxana siyasətinin istiqamətləndiyi sosial sahələ-
rin elmi-metodoloji təhlili bir daha təsdiq edir ki, dövlət qayğısından bəhrələnən kitabxanalar 
cəmiyyətin həqiqi demokratik institutu kimi insan hüquqları və azadlıqlarının qarantı, ümum-
bəşəri  sərvətləri  xalqa  çatdırmaq  vasitəsi,  milli  mədəniyyətimizin,  milli  mentalitetimizin  və 
ölkəmizdə mövcud olan multikulturalizm mühitinin əsas təbliğatçısı rolunu oynayır.