Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Fəlsəfə Ġnstitutu “Müasir fəlsəfə problemləri” Ģöbəsi
Yüklə 6,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1. Alman mənĢəli filosoflar
- Ədəbiyyat və qeydlər
- 4. Ahəngyol elminin obyekti və predmeti : Obyekti
- 5. Ahəng kateqoriyası haqda
|
Etnik göstərici Filosofların adları Böyük Albert (XIII əsr -dominikan), M. Ekhart (XIII əsr - dominikan), M. Lüter, X. Tomazius, İ.
888
filosoflar Kant, İ. Fixte, F. Şellinq, Q. Hegel, L. Feyerbax, Bruno Bauer, Maks Ştirner, A. Şopenqauer, V. Vindelband, V. Diltey, M. Veber (anası fransız), Q. Rikkert, K. Yaspers, O. Şpenqler, Y. Habermas, M. Haydeqqer, F. Brentano (alman-italyan), K. Ştumpf. Qeyri-alman mənşəli alman
filosofları (Yəhudi mənşəlilər): K. Marks, L. Vitqenşteyn, Q. Zimmel, T. Adorno, E. Fromm, Q. Markuze, E. Qusserl, M. Xorkxaqmer, Z. Freyd. Q. Leybnis (atası serb, anası alman), F. Nitşe (polyak) 2. Ġngilis mənĢəli filosoflar Alkuin, Rocer Bekon, Uilyam Okkam, Tomas Mor, Frensis Bekon, Con Lokk, Entoni Şeftsberi, Ceremi Bentam, Tomas Qobbs, Çarlz Darvin, Herbert Spenser, Tomas Qrin, Frensis Bredli, Corc Mur, Bertran Rassel Qeyri-ingilis mənşəli
ingilis filosofları İoann Skot Eriuqen, Corc Berkli (irland), İoann Duns Skot, İsaak Nyuton, Devid Yum, Con Stüart Mill, Adam Smit (şotland) Kenterberli Anselm (italyan), Devid Rikardo (yəhudi-sefard), Alfred Ayer (yəhudi)
Pyer Abelyar, Monten, Rene Dekart, Qassendi, Nikola Malbranş, Blez Paskal, Volter, Deni Didro, Etyen Kondilyak, Jülyen Lametri, Şarl Monteskye, Oqüst Kont, Sen-Simon, Şarl Furye, Pyer Prudon, Jan Pol Sartr, Alber Kamyu, Merlo-Ponti, Qabriel Marsel, Rolan Bart, Mişel Fuko, Jil Delez, Fransua Liotar, Jan Bodriyar, Alen Badyu, Teyar de Şarden, Jorj Batay, Qaston Başlyar, Lui Altüsser, Pyer Burdye, Pyer Qvattari, Jak Lakan Qeyri-fransız mənşəli
fransız filosofları (Yəhudi mənşəlilər): Emil Dürkqeym, Derrida, Anri Berqson, Levi-Stross, Jak Derrida, Jak Mariten, Aleksandr Koyre. Qolbax (alman), Jak Russo (isveç). 4. Italyan mənĢəli filosoflar Mark Siseron, Lukresiya Kar, Seneka, Mezoniy Ruf, Mark Avreliy, Akvinli Foma, Mediçilər ailəsi, Dante, Marsilio Fiçino, Cordano Bruno, Nikkolo Makiavelli, Cambatista Viko, Antonio Cenavezi, Qaliley, Melxior Coiya, Paskantonio Labriolauale Qaluppi, Antonio Rosmini-Serbati, Vinçenso
889
Coberti, Trensio Mamiani, Luici Ferri, Avqusto Vera, Bertrando Spaventa, Covanni Centile, Benedetto Kroçe, Abbanyano, Canni Vattimo. Qeyri-italyan mənşəli
italyan filosofları Antonio Qramşi (alban).
Qərbi Avropa filosoflarının etnik mənşələri barədə məlumatlar tam şəkildə araşdırılmamışdır. Lakin, əldə olan məlumatların bir çoxu, onların etnik və milli kimliklərini bir-birindən ayırmağa imkan verir (cədvəl 1). Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, alman, fransız, ingilis milli kimliyində və onların etnogenezisində bir çox xalqların nümayəndələri iştirak etmişdir (keltlər, normanlar, hunlar, romalılar və s). Etnosları sosial konstruksiya materialları kimi dəyərləndirən konstruktivizmə görə bunun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Lakin, primordialist yanaşmaya görə, bu məsələ əhəmiyyətlidir. Çünki müxtəlif tarixi sosial konstruksiyaların formalaşmasında iştirak edən etnoslar, sadəcə bir inşaat materialı kimi deyil, öz sosial-mədəni matrisası olan substansiyalar kimi daxil olurlar. Düşünürəm, hər iki yanaşmada ifratçılıq vardır. Çünki matrisalarını itirən sosial substansiyalar, yəni, assimlyasiyaya məruz qalan etnoslar da bir gerçəklikdir. Nəticə. Yeni Dövr, qlobal tarixi rekonstruksiya idi. O, XVII-XVIII əsrdə yeni milli dövlətlərin meydana çıxması ilə öz siyasi-hüquqi varlığını təsdiq etdi. Bununla, orta əsrlərdən başlayaraq Avropada katolik kilsənin ehkamları əsasında formalaşan tradisionalist paradiqma məğlub oldu və onu, Yeni Dövrün liberal paradiqması əvəz etdi. Lakin, bu proses, öz başlanğıcını önreformasiya (XII-XV) və reformasiya (XVI-XVII) hərəkatlarından alırdı. 500 ildən çox davam edən bu kəşməkeşli proses dəhşətli fəlakətlərə səbəb oldu. Bu mübarizə, katolik kilsənin hakimiyyətindən və onun hegemoniyasından narazı olan qüvvələrə lazım idi. Bu qüvvələr arasında kilsənin müflisləşdirdiyi, aldatdığı, zülm etdiyi sadə insanlar, kilsə tərəfindən siyasi- iqtisadi maraqları məhdudlaşdırılan kral, knyaz və zadəganlar, kilsə tərəfindən təqib olunan fərqli fikir adamları, dini təriqətlər, ideoloji cərəyanlar və yəhudi icmaları var idi. Onlar, düşmənləri üzərində qələbə qazanmaq üçün, bir araya gəlmək, təşkilatlanmaq və ümumi konsepsiyadan çıxış etmək məcburiyyətində olmuşlar. Müxtəlif xarakterli insan və qrupları bir araya gətirmək üçün, gizli və mürəkkəb strukturların yaradılmasına ehtiyac var idi. Belə strukturlar mason təşkilatları şəklində meydana çıxmışlar. Buna görə də, təsadüfi deyildir ki, Yeni Dövrün, reformasiya və önreformasiya hərəkatlarının, humanizmin görkəmli liderləri, filosofları, 890
siyasi xadimləri arasında mason təşkilatlarının üzvləri çox olmuşdur. Yeni Dövrün paradiqması ilə mason təşkilatlarının konsepsiyalarının üst-üstə düşməsi də buradan irəli gəlirdi. Milli dövlətlər, katolik kilsənin təzyiqi və təsiri altında olan imperiyaların parçalanması və müstəqillik əldə etməsi nəticəsində meydana çıxa bilərdi. İmperiyaların parçalanması üçün, sadə xalqların, kəndlilərin ayağa qaldırılması, silahlandırılması və idarə olunması lazım idi. Bu proseslər isə, özbaşına baş verə bilməzdi. Bunun üçün inqilabi ideyalara, maliyyəyə, təcrübəli, bilikli insanlar və qruplara ehtiyac var idi. Bu inqilabi proseslər, paralel şəkildə həm təkamül (maarifçilik hərəkatı), həm də üsyan yoluyla həyata keçirilməli idi. Lakin, şüurlarda inqilab etmək üçün, azadlıq ideyaları sadə insanların danışdıqları dillərdə və sadə bədii formalarda təbliğ olunmalı idi. Bu isə, milli şüurun, milli mədəniyyətin formalaşmasına və onun üzərində milli dövlətçiliyin yaranmasına təkan verirdi. Bu proseslərin dərinləşməsi, imperiyaların milli dövlətlərə parçalanmasına və onlardan güc alan katolik kilsəsin zəifləməsinə səbəb olurdu. Nəticədə, keçmiş imperiyalar ərazisində gücünü itirən katolik kilsənin yerini, ona qarşı əsas mübarizə mərkəzləri olan mason təşkilatları və digər gizli təşkilatlar tuturdu. Beləliklə, kilsənin hegemoniyasının yerində gizli transmilli qrupların gözəgörünməz hegemoniyası qurulurdu.
Ədəbiyyat və qeydlər: 1. История философии: Запад-Россия-Восток (книга четвѐртая. Философия XXв.). Второе издание. Ред. Н. В. Мотрошилова и А. М. Руткевич. М.: «Греко-латинский кабинет» Ю.А. Шичалина, 2000. — с.252 2. Маньковская Н. Б. Эстетика постмодернизма. — М.: ИФ РАН — С. 132 3. https://ru.wikipedia.org/wiki/Различия_между_православием_и_католицизм ом 4. Hospitalyerlər təriqəti Fələstində 1099-cu ildə yaranmışdır. Onlar, Fələstinə gələn xristian ziyarətçilərin təhlükəsizliyinə və sağlamlıq məsələlərinə baxırdılar. Onlar, xəstə ziyarətçiləri müalicə etmək üçün, Fələstində tibbi yardım mərkəzi yaratmışlar. Bu gün işlənən ―hospital‖ sözü də buradan irəli gəlir. 5. Seward D. The monks of war: the military religious orders. — Archon Books, 1972. — 346 p. 6. Robinson, John J. Born in Blood: the Lost Secrets of Freemasonry. - Lanham, US: Rowman and Littlefield,2009. — Silvercloud, Terry David. The Shape of God: Secrets, Tales, and Legends of the Dawn Warriors. — Victoria, Canada: Trafford, 2007. 7. Katoliklərlə qusitlərin qarşıdurması bir qədər səngisə də, XVII əsrdən başlayaraq qusitlərin bir hissəsi lüteranlara, digərləri kalvinistlərə qoşulmuş, radikal qusitlər isə (taboritlər) öz kimliklərini bu günə qədər qoruya bilmişlər. 891
8. Valdenslər əksər protestantlar kimi, yəhudilərlə normal münasibətdə olmuşlar. II Dünya müharibəsi zamanı İtaliya valdenslərinin yəhudiləri faşizmdən qorumaları göstərir ki, orta əsrlərdə də onların yəhudilərlə münasibətləri pozitiv olmuşdur. 9. Katarlar (albiqoylar, yəni Albijuadan olan katarlar) xristian təriqəti, Fransa (Lanqedok), İtaliya və digər avropa ölkələrində katarlar, Balkan və Bizansda boqomillər (bolqar din xadimi Pop Boqomil tərəfindən yaradılmış) və onların qolu olan patarenlər (Bosniya), babunlar (Makedoniya), Kiçik Asiyada pavlikianlar və digər adlar (manixeylər, messalianlar, evxitlər, publikane və s) altında tanınırlar. 10. Z. M. Bünyadov – Azərbaycan VII – IX əsrlərdə, Bakı, 2007 11. https://az.wikipedia.org/wiki/Pavlikanlar_hərəkatı 12. Bizans ərazisində onların paytaxtı Tefriku şəhəri olmuşdur. Bu şəhər indi Türkiyədə Ərzurum və Sivas arasında olan kiçik Divriqi şəhəridir. Onlar, bu ərazidən Bizansın digər şəhərlərinə hücum edir, kilsələri dağıdır, dini ayin alətlərini qərət edir və keşişləri girov götürürdülər. Xilafətdən bəzən himayə alırdılar. Xilafət onları Bizansa qarşı bir silah kimi istifadə edirdi. Buna görə də, Bizans onları Avropa istiqamətində uzaqlaşdırmaq qərarına gəlir. 13. Блюм Жан. Ренн-ле-Шато. Вестготы, катары, тамплиеры: секрет еретиков / Пер. с фр. А. Ю. Карачинского, И. А. Эгипти. — СПб.: Евразия, 2007. — 256 с.
14. Байджент М., Лей Р., Линкольн Г. Священная загадка. Иисус Христос. Катары. Священный Грааль. Тамплиеры. Сионская община. Франкмасоны / Пер. с фр. О. Фадиной. — СПб.: Кронверк-Принт; Норма-Пресс; Ривакс, 1993. — 368 с. 15. https://ru.wikipedia.org/wiki/Реформация_в_Италии 16. Смирин, М. М. Германия в XVI и в начале XVII в.// История средних веков в двух томах / Под ред. С. Д. Сказкина. — 2-е изд. — — Т. 2. М.: Высшая школа, 1977. 17. Kinney, Kinney, Arthur; Swain, David W. Tudor England: An Encyclopedia. — Garland, 2001. 18. https://www.e- reading.club/chapter.php/82838/22/Kalashnikov%2C_Kugushev_-_ 19. Бертран Рассел. История западной философии. Кн. 3. Гл. V. Контрреформация и Реформация. http://psylib.org.ua/books/rassb01/index.htm 20. https://www.e- reading.club/chapter.php/82838/22/Kalashnikov%2C_Kugushev_- _Tretiii_Proekt._Tom_II__Tochka_perehoda_.html 21. https://ru.wikipedia.org/wiki/Плифон 22. https://ru.wikipedia.org/wiki/пантеизм 23. Kordova şəhərinin əhalisi yarım milyon olduğu halda, həmin dövrdə Parisdə 38.000 əhali yaşayırdı. Şəhərdə 700 məscid, 60.000 ev, 70 kitabxana (kitabxalaların birində 500.000 əlyazma kitab vardı), 900 hamam, küçələrdə lampalar vardı (İslam ansikplodesi - https://islamansiklopedisi.org.tr/). 24. https://islamansiklopedisi.org.tr/endulus 25. Erol Toy, Cumhuriyet Gazetesi, 30 Temmuz 1979.
892
26. ttps://wg-lj.livejournal.com/621353.html 27. Crabb A. The Strozzi of Florence: widowhood and family solidarity in the Renaissance. UniversityofMichiganPress; 2000. 28. А. Оноприенко. Мировой кризис 8: расцвет венецианских стратегий в Голландии. https://historiosophy.ru/predel-razvitiya-kapitalizma-spiral-chetyryox- venecij/ 29. Sefarad yəhudilərinin İngiltərəyə daxil olması üçün, yəhudi ilahiyyatçı- kabbalist, filosof, Amsterdamda ilk dəfə yəhudi tipoqrafiyasını yaradan (1627) Menaşe ben İsrail yeni hökumət və İngiltərə puritanlarının liderləri ilə danışıqlar apardı. Puritan liderlər ona bildirirdilər ki, yəhudilər vəd olunmuş torpaqlarına qayıtmaq və öz messiyalarını qarşılamaq üçün, xristianlığı qəbul etməlidirlər. Kromvelin nümayəndəsi Menaşe ben İsrail ilə görüşdü və nəticədə, yəhudilərin 1656-ci illərdə İngiltərəyə qeyri-rəsmi buraxılması qərarı verildi. Sonralar onların ölkəyə daxil olması üçün heç bir maneə olmadı. Yəhudilərin zəngin və bilikli olması da, görünür bu qərarlara təsir etmişdir ( Ковард Бэри. Оливер Кромвель. — Ростов-на-Дону: Феникс, 1997. — С. 234.). 30. Манассе бен-Израиль // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. — СПб., 1908—1913. 31. http://www.jewishencyclopedia.com/articles/4089-carvajal-antonio-fernandez 32. Karl Marks da ana tərəfindən məşhur bankir ailəsi olan Koenlərdən olmuşdur. https://cyberleninka.ru/article/n/dinastii-evreyskih-finansistov-v-londone-v-xvii-xx- vekah 33. Kolleqiantlar təriqəti, 1610-cu ildə Niderland ilahiyyatçısı Yakob Arminianın davamçıları tərəfindən qurulmuşdur. Onlar, fatalizmi (ilkin günahabatmanı) təbliğ edən kalvinistlərə qarşı çıxaraq iradə azadlığı (xeyir və şərin insanın seçimi ilə olduğu, insanın günahkar doğulmadığı) fikrinə üstünlük vermiş, tolerantlıqları ilə seçilmiş və buna görə əksər xristian icmaları tərəfindən təqiblərə məruz qalaraq (Dortrext sinodu) XVIII əsrdə yoxa çıxmışlar (baptistlərə, rivayvellərə, metodistlərə təsir etmişdir). 34. https://ru.wikipedia.org/wiki/Локк,_Джон 35. Нуреев Р. М. Теоретические основы критики меркантилизма. Дж. Локк // Всемирная история экономической мысли: В 6 томах / Гл. ред. В. Н. Черковец. — М.: Мысль, 1987. — Т. I. От зарождения экономической мысли до первых теоретических систем политической жизни. — С. 414—418. — 606 с.
36. Hyum sülaləsi bu günə kimi Böyük Britaniyada lordlar palatasında yer alır. Adam Smit, Edinburq universitetində çalışarkən lord Keyms (Henri Hyum) ilə tanış oldu və onun himayəsində fəaliyyət göstərməyə başladı. Bu tanışlıqdan iki il sonra (1750-1751), onun liberal iqtisadiyyat barədə əsəri meydana çıxdı. Şotland filosofu Devid Yum ilə 1750-ci ildə tanış olur və onlar birgə şotland maarifçiliyinin əsasını qoyurlar. O, Lord Taunşend ilə tanış olur və onun vasitəsilə London kral cəmiyyətinə üzv seçilir. Аникин А. В. Шотландский мудрец: Адам Смит // Исследование о природе и причинах богатства народов. — М.: Эксмо, 2009. — С. 879—901. — 960 с.
893
37. Смит А. Теория нравственных чувств. — М.: Республика, 1997. 38. Кейнс Дж. М. Общая теория занятости, процента и денег. - М., 1978
Əhməd QəĢəmoğlu AHƏNGYOL ELMĠ VƏ ONUN MÜASĠR ELMĠ DÜġÜNCƏ ÜÇÜN ƏHƏMĠYYƏTĠ 1.Ahəngyol elminin yaranma zərurəti. İndiki zamanda ortada olan müasir elmi sistem əsasən XIV əsrdən sonra qərb elmi düşüncəsinin təsiri altında formalaşmışdır. Elmin inkişafı tarixində, qərb elmi estafedi əsasən orta əsr islam alimlərindən almışdır. Amma bu zaman orta əsr islam alimlərinin elmin yaranması sahəsində rasionallıq çərçivəsinə sığmayan biliklərinə, düşüncələrinə, şərtlərinə lazımi əhəmiyyət verilməmişdir. Nəticədə müasir qərb elmi sistemi - onun təsiri altında ümumiyyətlə bütün dünyadakı dünyəvi elmi sistemi, əsasən rasional amillər, praqmatik yanaşmalar prinsipi ilə formalaşmışdır. Belə bir elmi sistem ilk baxışdan xeyli cəlb edici görsənir və XX əsrin ortalarına qədər də xeyli uğurlu olduğu düşünülmüşdür. Amma əslində, XX əsrin ikinci hissəsindən başlayaraq elmdə alınan nəticələr yalnız rasional amillər əsasında araşdırma aparmaqla arzu olunan nəticələri almağın mümkün olmadığını göstərməkdədir. Qlobollaşma sürətləndikcə, daha da mürəkkəbləşməkdə olan sistemlərdə isə bu daha da çətin olur. Ona görə də yeni bir elmi paradiqmanın yaranmasına ehtiyac vardır. Bu elmi paradiqma, elmin indiyədək keçdiyi inkişaf yolunda əldə etdiyi bütün nəticələrin nəzərə alınması əsasında qurulmalıdır. Xüsusi ilə orta əsrlərdəki islam alimlərinin əldə etdiyi bir sıra nəticələr xeyli faydalı ola bilər. Çünki onlar beş əsr ərzində rasional amillərlə, rasional olmayan amillərin birlikdə nəzərə alınması ilə araşdırmalar aparılması üçün yollar axtarmış, mühüm nəticələr əldə etmişlər. Müasir elmin səviyyəsi həmin nəticələrdən daha faydalı şəkildə yararlanmağa imkan verir. Bu isə müasir elmi sistemin təkmilləşməsində mühüm rol oynaya bilər. Ahəngyol elmi bu sahədə atılmış ciddi bir addımdır. Bu elmin əsas ideyasını dövrümüzün nəhəng alimlərindən biri olan, müasir sistem nəzəriyyəsinin formalaşmasında mühüm rol oynayan, fazzy logic elm sahəsini yaradan, Koiforniya Universtetinin məşhur professoru L. Zadə dəstəkləmişdir. O Ahəngyol elminin əsas tezislərini 2011 – ci ilin iyul ayının 7 – də BİSC elektron jurnalında yayımlamışdır. Bundan sonra 15 ölkədə ahəngyol elmi haqda məqalələr çıxmış, təqdimatlar keçirilmişdir. Müasir, yüksək indeksli
894
jurnallarda ahəngyolun tədbiqini əks etdirən məqalələr nəşr edilmişdir. 2. Ahəngyol elmi haqda ―Ahəngyol‖ yeni bir sözdür, harmoniya mənasında işlədilən ―ahəng‖ və ―yol‖ sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır. Ahəngə(harmoniyaya) aparan yol mənasında işlədilir. Bu mənada ahəngyol – istənilən bir sahədə ahəng vəziyyətinin yaradılması, ahəng vəziyyətinə aparan yolun axtarılması elmidir. 2008-ci ildə Azərbaycan sosioloqu və riyaziyyatşısı Əhməd Qəşəmoğlu tərəfindən təklif edilmişdir. Bu elmin əsas müddəaları aşağıdakılardır: 1. Bütün kainat vəhdətdə olan, sonsuz ölçülü bir orqanizmdir. Yer planeti, bu planetdəki hər bir varlıq bu kainatın bir hissəsi, zərrəsidir. Kainat milyon illərdir ki, ahəng prinsipi ilə mövcuddur və fəaliyətdədir. Kainatın fəaliyyətinin əsas prinsipi ahəng prinsipidir. Kainatın hissəsi olan cəmiyyətdə də baş verən proseslər kainatın mövcudluq və fəaliyyət prinsipi olan ahəng prinsipinə uyğun davam etdikdə davamlı uğura nail olmaq olar. Başqa hallarda, uğur əldə edilsə də davamlı olmayacaqdır. Müəyyən müddətdən sonra uğursuzluq başlayacaqdır. 2. İndi bütün dünyanın haqqında danışdıqları, müəyyən qədər mücərrəd olan dayanıqlı inkişafdan yox ahəngdar inkişafdan danışılmalı və onun əsas yollarını müəyyənləşdirilməlidir. Elmin bu sahədəki əsas nəaliyyətlrini bir araya gətirməklə, ahəngdar inkişafı pozan istənilən amilə qarşı daha diqqətli olmaq lazımdır. 3. Müasir, ortada olan elm 14 – cü əsrdən sonrakı qərb elmim kanonları əsasında, daha çox rasional, praqmatik yanaşmalar əsasında yaranmışdır. Elmlərin mükəmmələşməsi üçün ilk növbədə riyaziyyat elmində ciddi dəyişikliklər olmalıdır. Bu baxımdan fazzy-logic ilk mühüm dəyişiklikləri etməyə başlamışdır. Bununla, elmlərin mükəmməlləşməsi üçün yeni bir yol açılmışdır.
ierarxik sistemin təsir qüvvəsi lazimi şəkildə nəzərə alınmır. Yer üzərində istəninilən bir sistemin əmələ gəlməsinin təkcə yer qanunlarına əsasən, yalnız rasional amillərin təsiri ilə baş verdiyini araşdırmaq xeyli məhdudiyyətlərə, anlaşılmazlıqlara səbəb olur. Fəlsəfədə və başqa elm sahələrdində həll oluna bilməyən məsələlərin əsas səbəblərindən biri budur. Bütün proseslərə, sonsuz kainat sistemi fonunda, yer planetinin bir başa təsiri altında baxdıqda, ierarxik təsirlər daha ciddi şəkildə nəzərə alındıqda daha uğurlu təhlillər aparmaq mümkündür.
böyük ehtiyac vardır. Bu, hər bir varlığın, eləcə də insanın mahiyyətini daha düzgün anlamaqa kömək olar. Nəticədə bir çox elm sahələrində,
895
ümumiyyətlə müasir elmi dünyagörüşündə mühüm, müsbət dəyişikliklər baş verər. 3. Əsas elmi baza: Ahəngyol elmi şərq və qərb fəlsəfəsinin biri-birini tamamlayaraq tətqiqata cəlb olunması, dini kitabların fəlsəfi yöndən öyrənilməsi və sistemli yanaşma metodlarından dərindən istifadə əsasında yaradılmışdır. Elmi baza kimi konkret olaraq bu sahələrin adını çəkmək olar: 1)Ümumi şərq fəlsəfəsi; 2) Orta əsrlər islam fəlsəfəsi, təsəvvüf; 3) Dini kitablar(fəlsəfi potensial); 4)Sistem nəzəriyyəsi; 5) Orqanizmik, funksional-struktur nəzəriyyə; 6) Fuzzy logic;
araşdırılmasıdır. Ahəngyol elminə görə- fəlsəfə ahəngin dərkindən başlayır. Ona görə də ahəngyol elminin obyekti həm də fəlsəfə elmidir.
vəziyyətinə aparan yolların tapılması üçün konkret elmi metodların hazırlanmasıdır.
qüvvənin insanın dərk edə biləcəyi əlamətidir. Kainat sistemində hər bir təbii varlığın ahəng yaratmaq üçün xüsusi təyinatı(missiyası) vardır. Öz təyinatını lazım olduğu qədər yerinə yetirən hər bir varlıq ahəng vəziyyətindədir. Və əksinə, hər bir təbii varlıq özünün təyinatını yalnız o zaman lazımi şəkildə yerinə yetirə bilər ki, o ahəng vəziyyətində olsun. Bir necə varlıq, obyekt o zaman ahəng vəziyyətindədir ki, aşağıdakı şərtlər ödənmiş olsun: 1) onlar sistem əmələ gətirsinlər; 2) ümumi bir məqsədləri olsun, ümumi məqsədə doğru can atsınlar; 3) bu məqsədə çatmaq üçün onların resursları bütöv sistem əmələ gətirsin; 4) onlardan hər birinin o biriləri bu məqsədə doğru fəaliyyətdə olmağa təsir gücü olsun və 5) onlardan hər birinin həmin məqsədə doğru fəaliyyəti o birilərin də həmin məqsədə doğru fəaliyyətlərini gücləndirsin. Belə olduqda həmin obyektlər həmin məqsədə görə ahəng vəziyyətindədirlər.
Yüklə 6,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|