AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ZƏFƏR BAYRAQLI ŞAHZADƏ SULTAN HƏMZƏ MİRZƏNİN ƏMİRLƏRLƏ QARABAĞ VƏ ŞİRVANA YÜRÜŞÜ, ONLARIN ALLAHIN KÖMƏYİ İLƏ GERİYƏ
|
Beyt Bir mülkü alarsa, əgər padişah, Başqa mülklərə də salacaq tamah. 320
Azərbaycan vilayətini və Şirvanı fəth etməyi öz məqsədinə müvafiq bilərək Lələ paşa adı ilə məşhur olan lələsi Mustafa paşanı sayı yüz min nəfərdən çox olan ağır bir ordu ilə həmin vilayət üzərinə yolladı. Sultan həmçinin Cucixan ibn Çingiz xan nəslindən
319 Qeyd: Yəqin ki, Şirvana daxil olan şəhərlər nəzərdə tutulur - Ş.F. 320 Beytin farseası: Molke-eqlimi begirəd padşah Həmçenan dər bənde-eqlime-degər. 408
olan və Bağçasaraydakı yüz minə yaxın cuci tatarlarına başçılıq edən və Rum sultanı ilə dostluqdan dəm vuran Dövlət Gərayın oğlu Məhəmməd Gəray xan Tatara təklif etdi ki, ağır tatar ləşkərini götürüb Dəşti-Xəzər yolu ilə Şirvana gəlsin. Qarətgər tatar ləşkəri dünyada məşhur olan o diyarın mallarını qarət həvəsi ilə həmin təklifi qəbul etdi. Elə ki, bu xəbər Qəzvin darüssəltənəsində eşidildi, bu barədə İsgəndər şanlı nəvvaba xəbər verdilər. Əmirlər və dövlət başçıları bu münaqişənin rəfi üçün əvvəlcə xandgara məhəbbət üslublu bir məktub göndərilməsini təklif edərək, əhd-peymanın nə üçün pozulmasını, sərhəd hakimlərinin bu əmələ niyə cürət etmələrini aydınlaşdırmağı məsləhət gördülər. Məsləhətə uyğun olaraq, əmirlər bu tərəfdən [qızılbaşlar tərəfindən - Ş.F.] sülhün pozulmadığı və sülh rişəsinin möhkəmləndirilməsi xüsusunda həzrət xandgara məktub yazdılar və onu Məhəmmədi xan Toxmağın mülazimi Vəli bəy Ustaclı ilə göndərdilər. Amma sərhəd hakimləri və paşaları onu sərhəddə saxlayıb İstanbula getməyə qoymadılar. Lələ paşa Ərzrumdan keçib, Çuxur-Səd vilayəti və Ərzrum arasında yerləşən Qars vilayətinə gəldi. Cənnətməkan şahla Sultan Süleyman arasında bağlanan sülh şərtlərindən biri viran edilmiş Qarsın tərəflərin heç biri vasitəsilə abad hala salınmayacağı haqqında razılaşma olduğundan, həmin yer bu vaxtadək viran halda qalmışdı. Lələ paşa əvvəlcə həmin ülkanı abadlaşdırıb oranın qalasını təmir etdi və qalaya kutval 321 və gözətçilər qoydu. O, sonra Səmayun xanın damadı gürcü Mənuçöhr xanın əlində olan və Gürcüstana mənsub Axısqa vilayətinə gəldi. Mənuçöhr xan rumilərə itaətdən baş qaçırıb onunla razılaşmadı, qalasını bağlayıb Səmayun xanın yanına getdi. Lələ paşa onun qalasını mühasirəyə alaraq, top atəşləri ilə özünə təslim etdi, orada gözətçilər və yeniçərilərdən ibarət dəstə qoyub Səmayun xanın ülkasına tərəf rəvan oldu. Çuxur- Səd bəylərbəyi Məhəmməd xan Ustaclı Lələ paşanın hücumu barədəki məlumatı ali saraya ərz etdi. Səltənət başçısı tərəfindən Əmir xanın, Məhəmmədi xan Toxmağın və Qarabağ bəylərbəyi İmamqulu xanın adına hökmlər göndərildi və buyuruldu ki, Azərbaycan ləşkərlərini bir yerə toplayaraq, birləşsinlər, özlərinin məsləhətlərinə uyğun şəkildə müxalif orduya qarşı qiyama başlasınlar.
321 Qalabəyi, yaxud komendant - Ş.F. 409
Bu haqda müzakirə üçün dəfələrlə məclislər çağırıldı və belə qərara gəlindi ki, Rum padşahının özü şəxsən hücuma gəlmədiyi üçün "qızılbaş padşahının sərdar qarşısına çıxması sultanlıq rütbəsinə yaraşan iş deyildir. Buna görə də gərək Sultan Həmzə Mirzə İraq, Fars və Kirman ləşkərləri ilə Azərbaycan tərəfə yürüş etsin, Azərbaycan ləşkərinə birləşib oranın qorunması tədbirlərini saraya ərz etsin." Qərar qəbul olundu və adlı-sanlı şahzadənin və şüarı zəfər olan əsgərlərin yürüşü barədə Azərbaycan əmirlərinə xəbər verildi. Lələ paşa hələ Qars qalasının təmiri ilə məşğul olduğu vaxt Məhəmməd xan bir adamını Əmir xanın və İmamqulu xanın yanına göndərib belə ərz etmişdi: "Müxalif tərəf qoşunlarının yolu Çuxur- Səddən keçdiyi üçün, gərək onlar mənim yanıma gəlsinlər ki, birləşərək və məsləhətə uyğun hərəkət edərək əlbir qərar qəbul edək". Türkman və ustaclı tayfaları arasında düşmənçilik olduğundan və Əmir xan o təbəqədən (ustaclılardan - Ş.F.) heç kimin sağ qalmasını istəmədiyindən öz səfərini ləngitdi və beləliklə məsləhətləşmə işini olduqca yubatdı. İmamqulu xan isə Qarabağ ləşkəri ilə Çuxur Səd vilayətinə gələrək Məhəmməd xana birləşdi. Onlar Çıldır adlı yerin yaxınlığında dayanıb, Əmir xanın gəlişini gözləyirdilər, amma ondan heç bir əsər-ətər görünmədi. Lələ paşa isə Qars qalasının təmirini tamamlayaraq, artıq, Axısqa qalasını almaq barədə düşünürdü və qızılbaşlara məlum oldu ki, o Gürcüstana yollanmaqdadır. Onun yolunu kəsməyi və döyüşməyi qərara aldılar, qürura qapılıb rumilərlə döyüşü asan güman etdilər. Döyüşə amadə olan on beş min nəfərlik Çuxur-Səd və Qarabağ ləşkəri atlandı. Qızılbaş ləşkərinin yaxınlaşmasından xəbərdar olan Lələ paşa hər gün özünün mötəbər paşa və bəylərbəyilərindən bir nəfərini və sancaq bəylərbəyinin və sərhəd ləşkərinin on min döyüşçüsünü qaravuliyə 322 göndərirdi. O, yanına çağırdığı saysız-hesabsız qoşunun qızılbaş ləşkərindən çox olduğunu güman etmirdi. Qızılbaşlara düşmən çıxan kürd əmirləri və başqaları qızılbaşlar arasındakı nifaq, inadkarlıq və onların əlbirliyinin olmamasından Lələ paşanı halı etmişdilər. Elə ki, qızılbaşların çərxçiləri rumilərin çərxçi və qaravullarına yetişdilər, dərhal hücumla elə ilk həmlədə onları aradan götürdülər,
322
Kəşfiyyata - Ş.F. 410
müxalif qaravul dəstələrinə çatdılar. Qaravullar döyüşdən əl çəkərək qaçmağa başladılar. Müxalif tərəfin məğlubiyyət xəbəri əzəmətli əmirlərə çatanda ləşkər mərdanəlik həvəsi ilə döyüş meydanına əzm etdi. Qızılbaşlar əksəriyyəti sərhəd kürdlərindən ibarət olan iki-üç min adamı nizə ilə yerə sərdilər, bəzilərinin başını bədəndən ayırdılar, bəzilərinin isə əl və boyunlarını at quyruqlarına bağladılar. Döyüşə girən qızılbaş qazilərinin hər biri öz ad-sanlarını daha da şöhrətləndirmək həvəsi ilə müxaliflərin arxada olduqlarını düşünmədən vuruşurdular. Əzəmətli əmirlər qızılbaş ləşkərinin çox uzaqlaşdığını görüb, özlərinə bir sədəmə dəyməməsindən ötrü ləşkərin arxasınca hərəkət etdilər. Qızılbaş dəstələrinin şücaəti və rum əsgərlərinin məğlubiyyəti xəbəri padşahın lələsinə çatdıqda təəccübünün çoxluğundan qorxu- hürkü bilmədən bir neçə mötəbər paşa və bəylərbəyinin sərdarlığı ilə otuz-qırx min döyüşçünü qızılbaşların ardınca yolladı. Rumilər qoşun-qoşun, sancaq-sancaq və dəstə-dəstə öz ordusundan ayrılaraq döyüşə üz tutdular. Elə ki, onların gözü qızılbaş qoşununa sataşdı, dərhal on min döyüşçünü irəli verdilər. Əmirlərdən iki-üç fərsəx aralıda olan və pərakəndə vəziyyətdə yol gedən qızılbaşlar müxalif qoşunun hücumunu seyr edib, müqavimət göstərməyə tab etməyərək geri qaçmağa başladılar. Qızılbaşların atları çox yol getdikləri üçün yolda qalır, tutduqları əsirləri aparan döyüşçülər isə onları yolda atıb qaçırdılar. Xülasə qızılbaş qoşununa böyük məğlubiyyət üz verdi. Rumilər isə dincəlmiş atları ilə hücuma keçirdilər. Qızılbaş döyüşçülərinin çoxusu o mərəkədə öldürüldü. Çoxusu Məhəmməd xanın və Çuxur-Səd ləşkərinin döyüşçüləri olan adamlardan min nəfərə qədəri qətl edildi, fərar edən nökərlər isə qayıdıb əmirlərə çata bildilər. Əmirlər dəstəsi bir-birindən ayrılmış, qoşun parçalanmışdı. Onlar birləşmək imkanı tapmayaraq döyüşdən qaçdılar və pərişanlıqla gedib öz ordularına çata bildilər. Məhəmməd xanın ordusundakı müsibətə düçar olanların nalə və fəryad səsləri göyə ucaldı. Qızılbaş əmirlərinin Rum ləşkəri ilə döyüşündə birinci səhv bunda idi: bir-birləri ilə inadkarlıq mövqelərində durmaları və birinin digərinə itaət etməməsi. Onlar birləşə bilməyərək on-on beş min döyüşçü ilə yüz min rumiyə qarşı döyüşə çıxmış və Lələ paşanın üstünlüyünə səbəb olmuşdular. [Qızılbaşların] qanı axıdılıb zayil oldu, onların birliklərinin olmaması və sui-tədbirsiz olmaları 411
aydınlaşdı. Əgər qızılbaş əmirlərinin ittifaqı olsaydı və onlar bir- birilərinə itaət etsəydilər, bütün Azərbaycan və Şirvan döyüşçülərinin sayı əlli mindən çox olardı. Onlar əgər bir yerə toplaşsaydılar və Gürcüstan sultanları da onlara qoşulsaydı, Lələ paşanın o vilayətə gəlişi olduqca çətinləşərdi. Əmirlərin birləşməmələri, oymaqların inadkarlıqları və
sui-tədbir görülmədiyindən məmləkət əldən getdi. Bununla da, həm mötəbər qızılbaş sərdarları tədricən qətl edildi, Azərbaycan ləşkəri məhv oldu, həm də onların neçə illər ərzində topladıqları var-dövlət tarac oldu. Xülasə, Çıldır məğlubiyyətindən sonra Lələ paşa Axısqa qalasını iki-üç gündə fəth etdi, orada azuqə və ləşkər qoyub Səmayun xanın ülkasına yollandı. Məhəmmədi xan öz ülkasında qaldı, İmamqulu xan və Qarabağ qoşunu isə ayrılıb yerlərinə qayıtdılar. Lələ paşa bir adam göndərib Gürcüstan sultanları Səmayun xanı və Aleksandr xanı Rum xandgarına itaətə dəvət etdi. Elə onların arasında da bir-birilərinə qarşı nifaq olduğu üçün ittifaqları yox idi. Səmayun xan bu iki xanədan arasında sülh yaratmağa cəhd edib rumilərə qarşı müxalifətdə durdu. O, keçilməz meşələrdə rumilərin yollarını kəsərək, onlara hücumlar edirdi. Amma hiyləgər və aqibətini fikirləşən adam olan Aleksandr xan öz vəziyyətini fikirləşib rumilərlə barışığa gəldi, Lələ paşanın ordusuna azuqə yollayaraq ona tabe olduğunu bildirdi. Bu məsələ Lələ paşanın arxayınlığına səbəb oldu, Gürcüstanın keçilməz yerlərini asanlıqla keçdi. Möhkəmlik baxımından fələkli bərabərlik iddiasında olan Tiflis qalası cənnətməkan şahın zamanında Səmayun xanın qardaşı Davud xanın əlində idi. Rum ləşkəri qalaya yaxınlaşdıqda aralarındakı inadı bilən Davud xan qardaşının köməyindən naümid oldu, qalanın mühafizəsi ilə məşğul olmayaraq qaçdı və həmin qala asanlıqla rumilər tərəfindən zəbt edildi. Onlar Gürcüstan hakimlərinin paytaxtı olan Qoridə də bir qala inşa edib Şirvana rəvan oldular. Şəkidə olan gürcü Aleksandrın qardaşı Əli xan da özündə müqavimət qüdrəti görməyib bir kənara çəkildi. Lələ paşa asudəliklə Şirvana çatdı. Dağıstan əhalisi və ləzgi camaatı ümumilikdə tabe oldular. Rəiyyət də qızılbaşlara qarşı üsyan və tüğyana qalxdı. Ağıllı və tədbirli adam olan Şirvan bəylərbəyi Araz (Ərəs xan) xan özündə rumi qoşununa, rəiyyətin 412
üsyanına və qalanı mühafizə etməyə qüdrət görməyərək, öz köçü 323
və adamları ilə Şirvandan çıxıb Kür çayının kənarında dayandı, Şirvan məmləkəti də rumilərin əlinə keçdi. Lələ paşa Osman paşanı Şirvan bəylərbəyi etdi Qeytas paşanı Ərəsdə 324 saxladı və Şirvanın hər vilayətinə hakimlər təyin edərək Şamaxı qalasını, Ərəs və Badkubəni möhkəmlədib geri qayıtdı. Şirvan hakimi olmaq və [əvəzində] xandgara bac-xərac vermək istəyən Bürhanın oğlu Əbubəkr Mirzəni bütün Şirvan ərazisini tutmaq işində rumilərə köməklik göstərməkdən ötrü Şirvanda saxladı və ona təsəlli verib dedi ki, gedib xandgarın yanına çatan kimi ondan Əbubəkr Mirzə üçün Şirvan hakimliyi barədə sənəd alacaqdır. Rumilər qayıtdıqda, Qarabağ bəylərbəyi İmamqulu xan Səmayun xanla birləşib rursət ələ düşdükcə Gürcüstanın meşə və çəmənliklərində rumilərlə dəfələrlə döyüşdülər və çoxlu qənimət əldə etdilər. Bu yürüş zamanı rumilərdən iyirmi minədək adam ilirilməsinə baxmayaraq, saysız-hesabsız döyüşçüsü olan Lələ paşa bunun fərqinə varmadan qələbə ilə geri qayıtdı. Təbriz bəyləri Əmir xan Məhəmmədi xan Toxmağa kömək məqsədilə on min nəfərlə Təbrizdən çıxmışdı. O, Məhəmmədi xan Toxmağın məğlubiyyətini, Lələ paşanın Gürcüstana və Şirvana olan yürüşünü eşidib Çuxur-Sədə getməkdən vaz keçərək Qarabağa tərəf yola düşdü. İmamqulu xan Qarabağ ləşkəri ilə ona birləşdi və onlar birlikdə Kür çayını keçərək, Gürcüstanın Qabırrı çayının kənarında rumilərə çatdılar. Fürsət əldə edib, azuqə üçün ordudan ayrılan dörd-beş min rumi döyüşçüsü ilə qarşılaşıb döyüşə başladılar. Həmin döyüşdə rumilərin iki minədək döyüşçüsü qətlə yetirildi. Çoxlu mal və döyüş ləvazimatı ələ keçirdilər, bir dəstə rum əmirini əsir aldılar. Əmir xan bu uğurdan sevinib geri qayıtmaq və Qarabağda qışlayaraq bu tərəfə gəlməkdə olan adlı-sanlı şahzadə, əmir və əsgərləri gözləmək qərarına gəlmişdi, lakin Əmir xanın oğlu Sultan Murad xan olan bir dəstə qızılbaş döyüşçüsü ikinci dəfə hücuma keçmək fikrinə düşərək, Qabırrı çayını keçdilər və döyüşə
323 Xanəköç olmalıdır- Ş.F. 324 Ərəş olmalıdır - Ş.F.
413
başladılar. Qızılbaşlarla cəngdə cəsurlaşan rumilər heç nəyi fikirləşmədən çayın bu biri sahilinə keçib, qızılbaşlara arxadan hücum etdilər, iki-üç min döyüşçünü araya aldılar. Rumilərin zəfər çaldıqları bu döyüşdə Əmir xanın və başqa əmirlərin iki-üç min əsgəri qətlə düçar oldu, əsir götürüldü. Bu məğlubiyyətdən sonra Əmir xan döyüşü davam etdirməkdən bir fayda olmayacağını görüb, geri qayıtmağın daha faydalı olacağını başa düşdü və Təbrizə qayıtdı. Lələ paşa isə o səfərdə məqsədinə çatıb geri döndü, Ərzruma gəlib, orada qışladı.
Rumilərlə bağlanmış sülh sazişinin pozulması, Rum xandgarı Sultan Muradın Azərbaycana və Şirvana qoşun çəkməsi xəbəri Qəzvin darülsəltənəsində eşidildikdə və Sultan Həmzə Mirzənin Azərbaycana gedəcəyi məlum olduqda əmirlər və dövlət başçıları kama yetmiş şahzadənin müqəddəs xidmətində, xoş bir saatda səltənət paytaxtından hərəkət edib Azərbaycana yollandılar. Məryəm şan-şöhrətli Məhdülya əziz oğlunun ayrılığına dözməyərək özü də səfərə yollanmağı qərara aldı, qoşun yığılması çağırışı barədə məmləkətin hər tərəfinə qiymətli hökm göndərdi. Şahzadənin ali dəstəsi Gərmrudun Miyancına qədər yol qət edib ləşkərin bir yerə toplanması məqsədilə bir neçə gün çəmənzarda gözlədi. Elə orada da əvvəllər zikr olunan Gürcüstan və Şirvan hadisələri baş verdi. Məğlubedilməz dövlətin tərəfdarları məşvərət etdikdən sonra Qarabağ tərəfə hücum etməyi məsləhət bildilər və ali dəstə o tərəfə yollandı. Onlar qələbə ilə Ərdəbil darülirşadına çataraq, övliyarlar sultanının mələk asiyanlı məzarını ziyarət etdikdən sonra Şirvana tərəf hücum etməyi və o vilayəti müxaliflərdən təmizləməyi qərara aldılar. Mərhum səfəvi şeyxlərinin müqəddəs ruhlarından kömək diləyib, Qarabağa yollandılar və həmin vilayət onların gəlişi ilə şərəfləndi. Qərara alındı ki, müzəffər şahzadənin ordusu və nəvvab Məhdülya Qızılağacda dayanıb gözləsinlər, əmirlər və əsgərlər vəzir Mirzə Salmanla Kür çayını keçib Şirvana getsinlər. 414
Elə ki, kamkar şahzadə və müzəffər əsgərlərin yaxınlaşma xəbəri Araz xana və Şirvan əsgərlərinə yetişdi, rumilərlə döyüşmədikləri üçün və Şirvanı tərk etmələrinə görə divan adamlarının acıqlanacaqlarını və qızılbaş tayfalarının töhmətinə gələcəklərini bilib, şahzadənin ali dəstəsinin hələ gəlmədiyini görərək Şamaxı üzərinə getməyi, qalanı mühasirə etməyi, əgər oranı ala bilərlərsə bağışlanacaqlarını güman eldilər. Bu niyyətlə Kür çayından keçirdikləri ordunu çayın bu tərəfində qoyub, ləşkərlə Şamaxıya tərəf rəvan oldular. [Araz xanın mənsub olduğu] rumlu tayfası bir neçə il Şirvanda asudəlik və bolluq içində yaşadıqları, çoxlu adam (tərəfdar - Ş.F.) və var-dövlət yığdıqları üçün taleyin bəd gözü dəydi, rumlu böyüklərinin əksəriyyəti öldürüldü, topladıqları sərvət baş verən hadisələrin taracına getdi. Bizim əvvəllər nəql etdiyimizə görə, Rum padşahı Sultan Murad xan tatar ulusunun padşahı Dövlət Gəray xanın oğlu Məhəmməd Gəray xana Dərbənd yolu ilə hərəkət edərək qızılbaşlara hücuma keçməyi təklif etmişdi. O, qardaşı Adil Gərayı qaranlıq gecədə qarışqanı gözündən vuran iyirmi minlik tatar qoşunu ilə rumilərə imdad niyyəti ilə adı çəkilən vilayətə göndərdi. Adil Gəray xan Şirvana çatdı. Araz xan və Şirvan omirləri də müharibəyə hazırlaşdıqları vaxt tatar ləşkəri göründü və dağı, çölü öz əsgərləri ilə doldurdu. Qızılbaş qaziləri vəziyyəti belə görüb iztirab bəhrinə qərq oldular. Əmirlərin bəzisi döyüşə-döyüşə aradan çıxmağı təklif etdi. Araz xan fərar etməyi özünə sığışdırmadı və əslində buna fürsət də olmadı. Ölümü gözləri önünə gətirib döyüş dəryasında əl-qol atmağa başladılar. Bir yandan rum ləşkəri, digər yandan tatar qoşunu, üçüncü tərəfdənsə ləzgi, qarabörk və Şirvan dağlıları qızılbaşları mühasirəyə aldılar. Araz xan və ordunun əksər əmir-əyanı səbat qədəmlərini irəli ataraq bu dövlətin yolunda mərdriklə can verdilər. Araz xan və bir dəstə qızılbaş ələ keçirilib qətl edildi, başqa bir dəstə döyüşçü döyüşdə ölüm şərbətini nuş etdi. Yerdə qalanlar isə yüz fəlakətə düçar olub, Araz xanın ordugahına çatanadək dayanmadılar. Bu hadisədən sonra Osman paşa Şamaxı qalasına, Adil Gəray xan və Bürhanın oğlu Əbubəkr Mirzə Kür çayı kənarına gəldilər, Araz xanın ordusunu qarət etməyə başladılar. Mərəkədən qaçıb öz ordularına qayıdan Ərdoğdu Xəlifə Təkəli bəzi əmirlər və Araz xanın övladları baş verən hadisəni Qarabağa gəlib çatan nəvvab [Həmzə mirzəyə], Mirzə Salmana və əmirlərə ərz etdilər. Səltənət 415
qoruyucuları belə hökm etdilər ki, gərək talış əmirləri və başqaları Kür kənarındakı Araz xan ordugahına getsinlər, çünki bu əsnada müzəffər əsgərlər düşmənləri dəf etmək üçün Şirvana gəlməkdədirlər. Buna görə də, onlar əmrə əməl edərək bir neçə gün orada qorxu altında qaldılar, yaralı qızılbaşları çaydan keçirməkdən ötrü cəsr* hazırladılar. Elə o əsnada tatar və ləzgi ləşkərinin gəlməsi xəbəri eşidildi. Əmirlər bir yerə yığışıb müdafiə məqsədi ilə Kürün kənarına gələrək cəsri kəsdilər, yağılar çaya çatıb, cəsrin kəsildiyini gördülər. Onların bir neçəsi özlərini suya atıb çayı keçdilər və qızılbaşlarla döyüşə başladılar. Qazilər də müdafiə ilə məşğul oldular. Cəng əsnasında müxalif tərəfdən bir dəstə adamın Şirvan dağlılarının köməyi ilə çayı keçdikləri və ləşkərin arxa tərəfinə hücuma başladıqları məlum oldu. Beləliklə qızılbaş döyüşçüləri əzildilər, hərə öz başını xilas etməyin qayğısına qaldı. Döyüşdən qaçanların bəziləri özlərini Aras xanın ordugahına və əmirlərə çatdırıb vəziyyət barədə məlumat verdilər. Ordu və əmirlər bərk həyacan keçirdilər, pərişan halda və çaşqın bir vəziyyətdə özlərini rahat bir yerə çatdırmaq üçün yola düşdülər. Amma, onların bəziləri yüklərini yığıb qaçmağa macal tapa bilmədilər və o anda ləzgi və tatar ləşgəri göründü. Ordu camaatı dağılışdı. Qız və qadınlar çoxlu mal və əsir tatarların əlinə keçdi. Bir neçə il ərzində toplanan çoxlu var-dövlət müxaliflərə qismət oldu. Xülasə Adil Gəray xan və tatar-ləzgi döyüşçüləri ağlagəlməz qənimət yığaraq elə həmin gün Şirvana tərəf getdilər. Anıma Mirzə Salman və Qarabağın əzəmətli Qarakutəl 325 (?) əmirləri hücumla Kür çayının Qovmin ulumi 326 adlı
yerindən keçib Şamaxıya çatdılar və qalanı mühasirə etdilər. Onlar tatar ləşkərinin hücumu və Araz xan ordusunun qarət olunmasından xəbər tutub, o dəstəni dəf etmək niyyətinə düşdülər. Döyüşçülərin bir dəstəsini qala ətrafında qoyan Mirzə Salman qorçibaşı, Şahrux xan Möhrdar, Məhəmməd xan Türkman, Pirə Məhəmməd xan Ustaclı, Durmuş xan Şamlının nəvəsi Sultan Hüseyn xan, Vəli Xəlifə Şamlı, Müseyib xan Şərafəddinoğlu Təkəli, İmamqulu xan Qacar, Abdulla xan Ustaclının oğlu Əmir Həmzə xan və başqa məşhur əmirlər tatar ləşkəri ilə döyüşə yollandılar. Adil Gəray xan və qardaşları qızılbaşların onlara qarşı yola düşmələri, Şamaxının mühasirəsi və ordunun vəziyyətindən xəbərdar oldular. Onlar
325 "Qarabörk" olmalıdır- Ş.F. 326 "Qoyun ölümü" olmalıdır - Ş.F. |