Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nəSİMİ adina diLÇİLİK İnstitutu vəfa abdullayeva-nəBİyeva

1. Reseptor 
dildə 
zərurət 
əsasında anlayış və 
məfhumun adlandırılması nəticəsində dilə alınma terminlər 
daxil olur. XX əsr texnika və texnologiya əsri hesab olunurdu. 
Yeni yaranan çoxsaylı anlayışlar və bu anlayışların 
ictimailəşməsi, 
daha 
sonra 
isə 
qloballaşması onların 
adlandırılması zərurətini yaratdı. Müasir kurikulum təhsil 
sisteminin tətbiqi nəticəsində dilə çoxlu sayda təhsil sahəsi ilə 
bağlı alınma terminlər daxil oldu. Məsələn, klaster, kurikulum, 
summativ, blum, refleksiya, portfolio, holistik, rubrik; Eyni 
zamanda, informatika, kompüter texnologiyaları ilə bağlı 
terminologiyaya xeyli sayda alınma terminlər daxil olub: 
multimedia (ing.multi+media), sensor (lat.sensus, duyğu,hiss) 
elektron qurğularda həssas element, qəbuledici; spam 
(ing.spam)-istifadəçinin razılığı olmadan şəbəkə vasitəsilə 
elektron poçtuna göndərilən reklam xarakterli məlumatlar; 
tvitter (ing.twitter-quş civiltisi) internetdə populyar sosial 
şəbəkələrdən biri; yuzer (ing.user-istifadəçi) kompüterlə 
müəyyən internet saytına daxil olmaq, proqram vasitələrindən, 
istifadə etmək niyyəti olan şəxs, istifadəçi; fləş (ing.flash-
alışma, qığılcım); format (fr.format- görünüş, zahiri görkəm); 

---

Müasir Azərbaycan dilində terminoloji leksikanın inkişafı
153 
giqabayt (yun.gig (nəhəng)+bayt) kompüterin yaddaş tutumunu 
ölçmə vahidi; haker (haker-hücum edən) dağıdıcı proqramlar 
hazırlayaraq internetdə informasiya sistemləri və ya şəbəkəni 
sıradan çıxarmaq məqsədi güdən şəxs; feysbuk- insanların 
internet vasitəsilə bir-biri ilə əlaqəsini, yazışmasını, fikir 
mübadiləsini təmin edən sosial şəbəkə və s. 
Müasir dövrdə istər çap, istər elektron mətbuatda tez-tez 
işlək olan yeni terminlərə vaxtaşırı rast gəlirik. Məsələn, 
hedlayn (ing.headline-qəzet başlığı) əsas hadisələri, hadisənin 
ən önəmli məqamını mediada bir sətirlə vermək, cinql 
(ing.jingle-cingilti) reklam anonslarını müşayət edən və tez-tez 
təkrarlanan qısa musiqi çağırışı və s. Bu qəbildən olan fləş sözü 
müasir ədəbi dildə iki anlamda işlənir. Belə ki, informatika 
termini kimi “rəqəmli daşıyıcı”, KİV-də isə “təcili qısa xəbər, 
jurnalistin hər hansı hadisə barədə göndərdiyi təcili, yığcam 
məlumat” anlamında işlənir.
İqtisadiyyat sahəsi ilə bağlı dilə xeyli sayda alınma 
terminlər daxil olub, məsələn: loqotip (ing.logotype-nişan), 
piar (ing.piar-ictimaiyyətlə əlaqələr), qrant (ing.grant-hədiyyə, 
bəxşiş), diler (ing.dealer, tacir, paylayıcı) hər hansı müəssisə, 
firma və ya satış şirkətinin başqa ölkədəki təmsilçisi, 
nümayəndəsi; agent (sığorta agenti)-müvafiq lisenziyası olan 
və sığortaçıya sığorta müqaviləsinin bağlanması, yenilənməsi 
və ya davam etdirilməsi üçün vasitəçilik xidməti göstərən şəxs; 
broker (sığorta brokeri) – müvafiq lisenziyaya malik olan və 
sığorta (təkrar sığorta) müqaviləsinin bağlanması, yenilənməsi 
və ya davam etdirilməsi üçün sığortalıya (təkrar sığortalıya) 
vasitəçilik xidməti göstərən şəxs və s. Hətta hər hansı 

---

Vəfa Abdullayeva-Nəbiyeva____________________________________
 
154 
beynəlxalq səviyyəli hadisə hər hansı bir sözün yaranmasına 
stimul ola bilər. Məsələn, 2008-ci ildə Dünya Çempionatı 
ərəfəsində mondial (ing. Mondial, frans mondiale- 
“beynəlxalq”) sözü işlənməyə başladı.
Bəzi alınma sözlər dəb və tendensiya ilə bağlıdır, məsələn: 
designer (dizayner)- forma, üslub, tendensiyanı müəyyən edən 
şəxs, elegant (elegan)- şıq, zərif, sadə, style (stayl)-tərz, üslub, 
stil, moda, stliste (stilist)- tərzi müəyyən edən şəxs, tendance 
(tendensiya)-axın, trend (trend)- son dəbi izləyən üslub, 
podium (podyum)- platform, düzlük və s.