Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adina əDƏBİyyat institutu

Çağdaş Azərbaycan postmodern romanı 
49 
dii-janr refleksiyasının «təmiz» növünü müəyyən etmək 
çətindir: bədii əsərdə yaradıcı refleksiyanın tərkib hissəsi 
kimi özünü göstərir. 
Bununla yanaşı, bədii əsərdə yaradıcı refleksiya bədii-
janr refleksiyası və məcburi iştirakı əvvəlcədən müəyyən 
etmir. Romanın müxtəlif növlərindən danışsaq, onda yara-
dıcı refleksiya özünü daha dolğun «sənətçi haqqında ro-
man»da (ənənəvi olaraq «rəssam haqqında roman» söz bir-
ləşməsi istifadə olunur) özünü göstərir. «Rəssam haqqında 
roman» rəssam və yaradıcı insanın estetik proqramını əks 
etdirir. 
Bədii-janr refleksiyasını fərqləndirici cəhətləri ondan 
ibarətdir ki, müəllif bu və ya digər janrın anlayışı haqqında 
görüş və anlamını, rolu və əhəmiyyəti barədə fikirlərini 
açıqlayır. Onda janrın müəllif tənqidinin müxtəlif formala-
rı – janr mahiyyəti barəsində disput «sətiraltı xarakter» da-
şıyır. Bədii-janr refleksiyası özünü əsərin mətninin ayrı-
ayrı hissələrində, həm də özündə göstərə bilər. 

---

S
S
a
a
l
l
i
i
d
d
ə
ə
 
 
Ş
Ş
ə
ə
r
r
i
i
f
f
o
o
v
v
a
a
 
 
50 
Azərbaycan postmodern romanının fabulası 
Aristotel «Poetika» əsərində hesab edirdi ki, hərəkət-
lərdə hadisələrin birləşməsi hər hansı epik və dramatik 
əsərin fabulasını təşkil edir. Qeyd edək ki, fabula termin 
kimi Aristoteldə rast gəlinmir. Bu latın dilindən tərcümə 
nəticəsi kimi formalaşıb. Aristotel özü fabulanı mif adlan-
dırmışdır. Əsərin hadisəvi bütövlüyünü ifadə edən fabula 
bədii əsərin qısa məzmunu, bədii əsərdə təsvir edilən hadisələrin 
ardıcıl ifadəsi kimi qəbul edilir. 
Ədəbiyyatşünaslıqda bəzi tədqiqatçılar tərəfindən fabula və 
süjet arasında fərq qoyulmur. Bəzən də fabula ən qısa süjet mə-
nasında işlədilir. L.İ. Timofeyev fabulanı inkar edir. Hadisə-
ni fabulaya və süjetə ayırmaqla məzmuna heç bir yenilik 
əlavə etmədiyini iddia edir. Onun süjet haqqında söyləmiş 
olduğu elmi fikrə nəzər salaq: «Epik-dramatik əsərlərdə süjet 
nəticə etibarı ilə ictimai münaqişələri və konfliktləri əks etdirən 
hadisələr sistemidir. Onu da qeyd etmək vacibdir ki, süjet bədii 
əsərin əsas məzmununu təşkil edir» 
25
. 
Lakin bədii əsərin düzgün və tam təhlili məqsədi ilə fabula 
və süjetin ayrılması daha da məqsədəuyğundur. Fabula infor-
masiya xarakteri daşıyaraq bədiiliyi geniş mənada ifadə et-
məsinin tərəfdarı kimi çıxış edən V.V. Kоjinоv yazmışdır: 
25
Тимофеев Л.И. «Основы теории литературы». Москва, «Прос-
вещение», 1976. С. 160. 

---