Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

آ – 13, ب – 10, ت – 14, ج – 1, خ– 5, د – 4, ر – 48, ز – 74, س – 2, ش – 5, ض– 1, ف – 1, ق –14, ک – 65, ل – 12, م – 75, ن – 48, و – 5, ه – 37, ى – 57, ى – 56.

Bu şeirlərin 52-si haşiyələdə, 395-i mətndədir.

Carullah Velüyiddin nüsxəsində naqisliklər müşahidə olunur ki, biri də fərqli yer­lərdə vərəqlərin düşməsidir. 77b-78a, 81b-82a, 119b-120a, 123b-124a və s. və­rəqlər arasından vərəqlərin düşməsi, təbii olaraq həm də mətnin naqisliyinə sə­bəb olmuşdur. Belə ki, bir sıra şeirlərin əvvəli və ya sonu yoxdur. Nüsxədə ağ buraxılmış və ya pozulmuş, oxunma­yan, demək olar ki, oxunmayan və­rəq­lər də az deyil. Bu, haşiyə­lər­də­ki şeirlərə də aiddir. Haşiyələrdəki 52-i şeirdən 5-i na­­ta­mam­dır. Ümu­mi­likdə əlyazmada tam və ya qismən oxunma­yan, vərəq düşdü­yündən ya­rımçıq qalan 93 şeir vardır.

5. 
   Türk Divanının İstanbul Universiteti kitabxanasındakı T-890 şifr­li nüs­xə­sin­dən ilkin bilgi verən “İstanbul kitab­lıqları türkcə yazma divanlar kataloqu”dur (səh.103). Çox əski və tərtibsiz sayılan nüsxənin bəzi vərəqləri yanlış tikil­miş­dir. Ağ buraxılmış səhifələrə divan sahi­binə aid olmayan mənzumələr yazıl­mış­dır. Kata­loqda baş tərə­fin­də sayı bilinməyən nöqsanlar oldu­ğundan şeirlərin sa­yı­la bilmədiyi göstəril­miş­dir. Həcmi 257 vərəq, ölçüsü 15,8x10,9 sm, sətir sayı 15, xətti müxtəlif təliqdir. 54-63-cü vərəqlər qırmızı cədvəlli, qalanları cədvəl­siz­dir. Ka­ğı­zı qalın və incə Venesiya kağızıdır. Cildi əbru qablıdır. 254-cü və­rəq­də Seyyid Murtəzanın mənzum bir sualı və Seyyid Nemətullanın mən­zum bir cavabı. 255-inci və­rəq­də Sultan Mustəfanın bir müəşşəri, 256-inci vərəqdə Şeyx Səfinin bir mənzuməsi, 257-ci vərəqdə Xəyalinin mü­tə­səv­vifanə bir qə­zə­li ilə İbrahim Gülşəninin İstan­bula gəlişi tarixi yazılmış və başda kitablıq mö­hürü basılmışdır.
   

Başlanır: Əvvəlü axirdən olansən ğəni,

Zatə nəzər, ey Əhədü hey Xuda.

Bitir: Lalə kimi daği-dildən yanduğiçün Gülşəni,

Ol güli-xəndani baqun ta şərəfdən şadiman

Bir sıra səhifələrin haşiyələrində mətnə aid şeirlərdən par­ça­lar və ya ayrıca şe­ir­­lər yazılmışdır: 45b, 50a, 55a, 56b, 58a, 59a, 77b, 80b, 95a, 98a, 99b, 100b, 108a, 121a, 148a, 149a, 164a, 173b, 174b, 175a, 183a, 187a, 226a. Əlyazmanın bir sıra vərəqləri mətn yazılarkən ağ buraxılıb. Sonralar bu vərəqlərə müxtəlif şe­ir­lər və qeydlər yazılmışdır ki, bəzisi dəyərli sayıla bilər. 100a, 105a, 114a, 125b, 130b-131a, 140b vərəq­lərinin yarısı və ya tamamı ağ buraxılıb. Ümu­miy­yətlə mətn boyunca başlıqlar yox kimidir. Yalnız bəzi məqamlarda, mə­sə­lən, “Şeyx əş-si­yux Gülşəni səlləm əllahu təala”, “Məratibi-həzrəti Sultan Gül­şəni” və s. yazılıb. Vər. 50a, 54b yarım­çıq, 50b-51a tam şəkildə çərçivəyə alı­nıb. Ardıcıl olmasa da, bəzi məqam­larda şeirlərin arasında “Vələhu aydan” (bu da onundur) yazı­lıb. Əlyazmada bəzən vərəq düşdüyünü hiss edirik. 16a-b və­rəq­lərində h.1207 (m.1792) tarixli nəsrlə yazı vardır.

Nüsxədə Gülşəniyə aid 445 şeirdən başqa “Xəlil” təxəllüslü şairin ərəbcə 6 dördlüyü yer alıb. Ola bilsin ki, bu şeirlər də yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi Gül­şəniyə məxsusdur. Çünki o, yuxarıda göstərdiyimiz kimi ərəbcə şeirlərini Xə­lil təxəllüsü ilə yazmışdır və ərəbcə Divanı da Xəlil adınadır. Ərəbcə Di­va­nın tam və dolğun mətni əldə olununca bu şeirlər divandakı şeirlərlə müqayisə olunaraq, daha dəqiq qəna­ətə gəl­məyə im­kan verəcəkdir. Əlyaz­ma­dakı Gülşəni şeir­­ləri tamlıqla ənənəvi üslubda tərtiblənməyib. Fəqət, ümumilikdə ardıcıllıq gözlənil­mə­diyinə rəğmən 24 hərfi əhatə etməkdədir: