Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri
“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri”
Yüklə 6,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri”
- “Azərbaycan - İsveçrəsi ”, “Kiçik Paris”, “Balaca Tiflis
|
“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 284
vətəndaş cəmiyyətində həyat tərzinə çevrilməsi onun inkişafının ən yüksək mərhələsidir. Bu mərhələdə bəşəri dəyərlərin, mərhəmət, şəfqət, acıma, dözümlülük, dəyər vermə kimi hisslərin cəmiyyətdə yayılması xüsusi miqyas kəsb edir. Multikulturalizm ideyaları ictimai şüurda möhkəmlənir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Cənab ilham Əliyev deyir: “Leksikonumuzda nisbətən yeni söz olan multikulturalizm ənənələri Azərbaycanda əsrlər boyu həmişə mövcud olub. Sadəcə, müxtəlif cür adlanıb, lakin mahiyyəti dəyişməyib”. Azərbaycan multikulturalizminin qaynaqlarının öyrənilməsi, əslində, Prezident İlham Əliyevin irəli sürdüyü bu ideyanı təsdiqləyir. Mənəviyyat və siyasət tariximizə səpələnmiş multikultural, tolerant dəyərlər və onların təsviri bu gün bir sistem kimi öyrənilir və müəyyən olunur ki, Azərbaycan xalqı, onun görkəmli ədəbi, ictimai, siyasi şəxsiyyətləri dünya mənəviyyat xəzinəsinə zaman-zaman qiymətli töhfələr vermişlər. Bu baxımdan, multikulturalizmin qaynaqlarını araşdıran zaman bu töhfələr real şəkildə üzə çıxır. BBMM-in AMEA-nın intellektual dəstəyi ilə hazırladığı bu kitabları qeyd etmək kifayətdir: 1. Azərbaycan multikulturalizminin ədəbi-bədii qaynaqları; 2. Azərbaycan multikulturalizminin elmi- fəlsəfi və ictimai-publisistik qaynaqları; 3. Azərbaycan multikulturalizminin siyasi və hüquqi qaynaqları. Son illərdə multikulturalizmə verilən önəm intensiv və sistemli bir hala gəlmişdir. Ölkədə siyasi-ideoloji, real qurumlar yaranmışdır, ciddi proyektlər həyata keçirilməkdədir. 1. “Bakı prosesi” layihəsi (2-3.12.2008); 2. Azərbaycan Respublikasının millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə Dövlət müşavirliyi xidməti (28.02.2014); 3. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Bilik Fondu (07.05.2014); 4. Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi (14.05.2014); 5. Bakı Slavyan Universitetində “Azərbaycan Multikulturalizmi” kafedrasının açılması (24.02.2015); 6. 2016-cı ilin Azərbaycanda “Multikulturalizm ili” elan edilməsi (11.01.2016). Prezident İlham Əliyev tərəfindən yaradıldığı gündən bu günə qədər Azərbaycan multikulturalizminin prioritet proyekti təhsil istiqamətində qurulub. Bu sahədə artıq bir sıra mühüm nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Daha konkret desək, bu gün dünyanın 13 universitetində (İtaliyanın Sapienza Universiteti, Bolqarıstanın Müqəddəs Kliment Orxidski adına Sofiya Universiteti, Rusiyanın I Prezidenti Boris Yeltsın adına Ural Federal Universiteti, Çexiyanın Praqa Karl Universiteti, Litvanın Litva Pedaqoji Universiteti, İsveçrənin Frayburq Universiteti, Ukraynanın Poltava İqtisadiyyat və Ticarət Universiteti, Türkiyənin Erciyes Universiteti, Portuqaliyanın Lusofona Humanitar və Texnologiya Universiteti, Almaniyanın Augsburg Universiteti, Gürcüstanın Tbilisi Dövlət Universiteti, Belarus Dövlət Universiteti, İndoneziyanın Qadcah Mada Universiteti) və Azərbaycanın 28 ali məktəbində “Azərbaycan muitikulturalizmi” fənni tədris olunur. Bu fənlə bağlı xüsusi proqram hazırlanaraq təhsil nazirliyində təsdiq olunmuşdur. Hazırda fənnin dərsliyi üzərində iş aparılır. Bundan əlavə, Azərbaycan universitetlərində “Multikulturalizmə giriş” fənni də tədris edilir. Dünyanın 13 universitetində tədris olunan “Azərbaycan muitikulturalizmi” fənni, ilk növbədə xarici tələbələrin Azərbaycana olan marağını Azərbaycana məhəbbətə çevirmək məqsədini güdməklə yanaşı, Azərbaycan lobbisinin formalaşmasına xidmət edir. Beləliklə, Azərbaycan multikulturalizminin inkişaf perspektivləri ölkəmizin multikultural təhlükəsizliyinin sistemli şəkildə inkişaf etdirilməsi, ilkin müxtəlifliyin dövlət tərəfindən qorunması, müxtəlifliklərin həmahəngliyinə nail olmaq istiqamətində yığılan təcrübəni eyniliklərin münasibətinə daxil edilməsi və əldə edilən nəticələrin sosial-siyasi sabitliyə müsbət təsir etməsi ilə bağlıdır. Ədəbiyyat: 1. Abdullayev K. Azərbaycan Multikulturalizminin inkişaf perspektivləri // Səs qəzeti, 13 may, 2016, www.sesqazeti.az 2. Avropada liberal dəyərlərin və multikulturalizmin böhranı... // http:thedecline.info/ az/pre2 3. Cəbrayılova F. Mədəniyyətlərarası münasibətlərdə multikulturalizmin sosial-fəlsəfi mahiyyətinə dair // Mədəniyyət dünyası: XXVII buraxılış. 2014. – s. 172-176 “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 285
4. Həsənli A. Azərbaycanda tolerantlığın əsas xüsusiyyətləri barədə // Dövlət və din. №3, 2008 5. Xəlilov S. Lider. Dövlət. Cəmiyyət. Bakı: “Azərbaycan Universiteti”, 2001 6. Mehdiyev R. Azərbaycan: Qloballaşmanın tələbləri. Bakı: XXI əsr YNE, 2004
Faride Allahverdiyeva The developing ways of the Multiculture in Azerbaijan Summary
Tolerance implies a respect for other peoples and different religions. The author considers tolerance as one of the basic principles of unity of the people of the world. Today Azerbaijan develops as a centre for international dialogue and cooperation. The other principe of the Multicultural Safety serves to search all the nationals from different ethnics. Azerbaijan accepts to live in freedom, peace and mutual understanding with all nations. The history, the language and the literature of these ethnic groups are learn by this aim. Camal Arıxov, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Zaqatala filialı, Təbiət fənləri və tədrisi metodikası kafedrasının müdiri ZAQATALA MULTİKULTURALİZM MƏRKƏZİ KİMİ - İNGILOYLAR VAHİD QARDAŞLIQ AİLƏSİNDƏ
mədəniyyət
Tarixi İpək yolunda yerləşən Azərbaycan müxtəlif sivilizasiyaların qovuşduğu məkan olaraq, əsrlər boyu milli-mədəni rəngarənglik mühitinin formalaşdığı, ayrı-ayrı millətlərin və konfessiyaların nümayəndələrinin sülh, əmin-amanlıq, qarşılıqlı anlaşma və dialoq şəraitində yaşadığı diyar kimi tanınmışdır. Ölkəmizdə multikulturalizm artıq alternativi olmayan həyat tərzinə çevrilmişdir. Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin yaradılması müasir dövrdə respublikamızda gerçəkləşdirilən siyasətin tolerantlıq prinsiplərinə bu gün də sadiq qalmasının bariz nümunəsidir. Multikulturalizm elə bir siyasətdir ki, o, mədəni plüralizmi qəbul edir və onun inkişafına şərait yaradır. Bu, ölkə əhalisinin etnik, irqi və dini müxtəlifliyindən asılı olmayaraq, onların hamısının hüquq və azadlıqlarına hörmətlə əlaqədardır. Multikultural cəmiyyətdə hər bir vətəndaş öz mədəniyyətini, dilini, ənənəsini, etnik və dini dəyərlərini inkişaf etdirmək, ana dilində məktəb açmaq, qəzet və jurnal dərc etdirmək sahələrində bərabər hüquqlara malikdir. Multikulturalizm siyasəti assimilyasiyanı inkar edən inteqrasiyaya aparır. Məhz buna görə də bu siyasəti təkcə siyasi elita deyil, eyni zamanda millətin yüksək vəzifə tutmayan digər nümayəndələri ilə yanaşı, həm də milli və dini azlıqlar da dəstəkləyirlər. Multikulturalizm bir siyasət kimi öz mahiyyəti baxımından tolerantlıqla da sıx bağlıdır. O, müxtəlif mədəniyyətlərin paralel şəkildə yaşamasını qəbul edən tolerant cəmiyyətin başlıca xüsusiyyətlərindən biridir. Tolerant cəmiyyətdə multikulturalizm mədəniyyətlərin qarşılıqlı surətdə zənginləşməsinə, xalqları birləşdirən mədəniyyətin formalaşmasına səbəb olur ki, bu da insanların “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 286
gələcək mədəni birliyi məqsədilə bir mədəniyyətin digər mədəniyyətə inteqrasiya prosesi ilə gerçəkləşir. Ümummilli lider Heydər Əliyev multikulturalizmin müxtəlif millətlərin nümayəndələrinin bir kənddə, bir rayonda, bir ölkədə mehribancasına, dinc yanaşı şəkildə, bir- birinin adət-ənənələrindən, zənginliklərindən istifadə edərək birgə yaşam tərzi olduğunu söyləmişdir. Multikulturalizm Azərbaycan mədəniyyətinin, o cümlədən, xalq mədəniyyətinin cövhəridir. Multikulturalizm Azərbaycan xalqının mədəniyyətində, bir-birinə və digər xalqlara münasibətində əsrlər boyu davam edib gələn bir anlayışdır. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev multikulturalizmə münasibəti hüquqi müstəvidə ətraflı təhlil edərək demişdir: “Azərbaycanın tarixinə nəzər salsaq multikulturalizmin bu və ya digər anlayışlar altında da Azərbaycanda doğulduğunu görmək olar ”. Lakin onun bugünkü səviyyəyə çatması üçün Prezident İlham Əliyev tərəfindən davamlı işlər görülür. Görülən bu işlər 2016 - cı ilin Azərbaycanda “Multikulturalizm ili ” elan olunması ilə nəticələnmişdir. Regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramları nəticəsində Zaqatala şəhəri və Zaqatala rayonu da bu gün sözün əsl mənasında, özünün intibah dövrünü yaşayır. Bir vaxtlar
daha da gözəlləşib. Zaqatalanın gündən - günə inkişafı, onun təbii gözəlliklərinə də yeni, valehedici rənglər qatır. Bir sözlə, dağların, meşələrin, çayların qucaqlayıb bağrına basdığı, əzizləyib nazını çəkdiyi Zaqatala öz tarixi simasını saxlamaqla daha da gözəl bir şəhərə çevrilir. Bütün bunlarla yanaşı, Zaqatala bu gün öz qədimliyi və müasirliyi ilə daha unikal, dinamik inkişaf yollarındadır. Əsrarəngiz təbiəti, zəngin tarixi, bu tarixi özündə əks etdirən saysız-hesabsız abidələri, xeyirxah, qoçaq, yaradıcı və igid sakinləri ilə bu diyar çoxlarının diqqətini cəlb etmişdir. Bu bölgənin tarixi və arxitekturası haqqında görkəmli alim Arxitektor Davud Axundovun tədqiqatları xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. D. Axundov qeyd edir ki, bölgənin memarları məscid və ya yaşayış binaları tikərkən, əsasən, yarımdairəvi tağ-tavanlı eyvanların müxtəlif formalarına üstünlük vermişlər ki, bu da dərin tarixi köklərə malikdir. Qafqaz Albaniyasının memarlıq ənənəsini əks etdirir, bu ənənələrini qoruyub saxlayır. D. Axundov göstərir ki, Zaqatala bölgəsinin kənd məscidləri memarlıq baxımından bədii ifadəliyinə və həcminə görə digər bölgələrin şəhər və kənd məbədlərindən seçilirlər. Qəhrəman tarixə malik olan bu bölgədə baş verən üsyanlarda xalqın azadlıq və istiqlaliyyət uğrunda apardığı mübarizə geniş yer tutur. Bu mübarizə xalq dastanlarında və elmi ədəbiyyatda geniş təzahür tapmışdır. Zaqatalanın tarixi daim zaqatalalıların da maraq dairəsində olmuş, onu sevə-sevə öyrənmişlər. Şimal-qərb bölgəsində yaşayan əhalinin xeyli hissəsini milli azlıqlar təşkil edir. Avar, ingiloy, saxur, gürcü və digər millətlərin nümayəndələri bölgə rayonlarında toplum halında yaşayırlar. Onlar Azərbaycan vətəndaşlarıdır və bu insanların rahat yaşamaları, onların öz mədəniyyətlərini dirçəltmək və dillərini inkişaf etdirmələri üçün hər cür şərait yaradılıb. Beləliklə, rayonumuzda müxtəlif xalqların nümayəndələri, ayrı-ayrı dini dəyər daşıyıcıları mehriban şəraitdə yaşayır, birgə fəaliyyət göstərirlər. Multikultural dəyərlərin, ənənələrin qorunub saxlandığı Zaqatalanın 126 min nəfər əhalisinin böyük əksəriyyətini azərbaycanlılar, qalanlarını isə avarlar, ingiloylar, saxurlar və digər azsaylı xalqların nümayəndələri təşkil edirlər. Bu xalqların nümayəndələri Azərbaycanı həmişə öz doğma Vətəni hesab etmişlər. Azərbaycanla Gürcüstan arasında dostluq əlaqələrinin inkişafında , iki qonşu dövlətin sabiq liderləri - Heydər Əliyevlə Eduard Şevardnadze arasında uzun müddət davam edən şəxsi dostluq münasibətləri də az rol oynamamışdır. Mehriban qonşuluq münasibətlərinin inkişafına təsir göstərən amillərdən biri də Gürcüstanda çoxsaylı azərbaycanlıların və Azərbaycanda isə gürcülərin yaşamasıdır. Dostluq, mehriban qonşuluq və qarşılıqlı fayda prinsipi üzərində qurulmuş və beynəlxalq hüquq normaları əsasında inkişaf edən bu əlaqələri və mehriban qonşuluq siyasətini bu gün də iki dost və qardaş dövlətlərin başçıları məqsədyönlü şəkildə uğurla davam etdirdilər. Bu dostluğun dünyada analoqu yoxdur. Bu tədqiqat araşdırmasında Zaqatalada minilliklər boyu birgə yaşayan onlarca azsaylı etnik tərkiblərin biri olan ingiloylar haqqında bir qədər geniş danışmaq istəyirik. İngiloylar 26 qədim alban tayfasından biri olan gellərdir, "gel" sözü də "ingiloy" sözünün ikinci hecasında "gil" kimi öz əksini tapıb. Böyük Qafqaz dağlarının dağətəyi bölgəsində yaşayan “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 287
inqiloyların əsas məşğuliyyət sferası tütünçülük, taxılçılıq, üzümçülük, qərzəkli meyvəçilik və heyvandarlıq sahələri idi. Azərbaycanda hal-hazırda gürcü dilində 5 orta məktəb fəaliyyət göstərir ki, bu məktəblərdə ümumilikdə 51 sinifdə 2641 nəfər şagird təhsil alır. Bu qrupun nümayəndələrindən əsasən, müsəlmanlar və çox az hissəsi də olan xristianlar gürcü dilinin cənub dialektində danışırlar. İngiloyların dili gürcü dilinə yaxın (gürcü dilinin cənub dialekti) olduğu üçün onları gürcüdən dönmə hesab edirlər. İngiloyların əcdadları olan gellər orta əsrlərdə dilləri gürcüləşmiş Albaniya tayfaları olmuşlar. 19-cu əsrdən başlayaraq belə bir fikir irəli sürülmüşdür ki, guya ingiloylar etnik mənsubiyyətə görə 18-ci əsrdə İslam dinini qəbul edən gürcülər olmuşlar. Guya ki, “ingiloy” sözü "yeni" və “yol” (özlərinə yeni yol seçənlər) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Ancaq "yeni yol" məfhumu başqa heç bir şeylə əsaslandırılmamışdır. Tarixi məlumatlara görə, azərbaycanlılar ingiloyları gellər adlandırırlar. Qax rayonunun İlisu kəndindəki ingiloyların qellər, avarlar tərəfindən qeloylar, zaxorlar tərəfindən qelovlar adlandırılması ona əsas verir ki, ingiloy etnonimi azərbaycanca "yeni qellər" sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır. “Qel”lər komponenti qədim qel etnonimi ilə əlaqələndirilir. Strabonun məlumatına görə qellər amazonkalıların arasında yaranmışlar. Bu faktı Plutarx da (ikinci əsr) təsdiq etmişdir. Qədim gürcü mənbələrində Dağıstan xalqları leki adlanır. Onuncu əsr gürcü yazıçısı S.Yefemiyev Sertoqoriya leklərini albanlar adlandırmışdır. Qellərin Qafqaz dağlarında və yaxud Şimali Qafqazda yaşadıqları söylənilmişdir. Bəzi tədqiqatçılar qellərin Dağıstanın cənubunda yaşadığını iddia edir. Bəziləri isə Strabonun və Plutarxın amazonkalılar adlandırdığı xalq - alazanların Alazan çayı sahillərində yaşadıqlarını bildirirlər. Beləliklə, müasir ingiloylar (qədim qellər) iki min ildir ki, eyni bir yerdə – Alazan çayı ərazisində yaşayırlar. İngiloyların əcdadları olan qellər orta əsrlərdə dinin inkişafı nəticəsində dilləri gürcüləşmiş İran dilli Albaniya tayfaları olmuşlar. İngiloyların əcdadları Albaniya vilayətinin ərazisi olan Eritedə yaşamışlar. Müxtəlif dövrlərdə Gürcüstanın tərkibinə daxil olan qellər gürcü-pravoslav dininin təsirindən gürcü dilini qəbul etmiş və beləliklə, gürcü dilinin ingiloy dialekti yaranmışdır. N.Y.Maar qeyd etmişdir ki, qədim Eretiya vilayəti həqiqətən gürcüləşmiş Albaniya olmuş, sonralar Kaxetiyanın sərhədlərinə daxil olmuşdur. S.T.Yeremyan da həmçinin qeyd edir ki, Ereti Albaniyanın gürcüləşmiş hissəsidir. Qeyd etmək lazımdır ki, ingiloyların yaşadıqları kənd adlarından heç birinin gürcü dili ilə əlaqəsi yoxdur. Onların yaşadıqları Tasımallı, Zəyəm, Korağan, Əlibəyli, Kötüklü – Qax, Əliabad, Mosul, Yengiyan-Zaqatala rayonunda, İtitala isə Balakən ingiloy kəndləri arasında azərbaycandilli adlardır. Qədim toponimlərdə qel etnoniminə rast gəlinir. Ptolomeyə görə, Alban şəhəri “Qelda”, “Qevanda”, “Qelavu” adlanır. Azərbaycan Respublikasının Ümummilli lideri Heydər Əliyev nəinki ingiloylar, ümumiyyətlə, milli azlıqların nümayəndələri ilə keçirdiyi görüşlərində deyirdi: "Biz Azərbaycan deyəndə onun sərvətini, onun gözəl təbiətini nəzərdə tuturuq. Lakin bütün bunlarla yanaşı, respublikanın ən başlıca sərvəti əsrlərdən bəri bu torpaqda yaşayan, öz taleyini, öz həyatını bu torpağa bağlayan, müxtəlif millətlərdən olan, müxtəlif dinlərə etiqad edən adamlardır. Ölkə nə qədər çox xalqı birləşdirsə, bir o qədər də zəngin olar…" Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatında ingiloyların deyil, gürcülərin sayı barədə məlumatlar verilir. Azərbaycanın regionları üzrə statistik göstəricilərdə də gürcülər barədə məlumat verilir. İngiloylar əsasən, Balakən rayonunun İtitala
kəndində, Zaqatala rayonunun Əliabad qəsəbəsində və Mosul kəndində, Qax rayonunun Qaxingiloy, Əlibəyli, İngiloy Kötüklü, Böyük Alatəmir, Kiçik Alatəmir, Meşəbaş, Qaxbaş və Qarameşə kəndlərində yaşayırlar. [1]
Hazırda respublikamızın 1205 şagird əhatə olunmaqla 6 məktəbində təlim yalnız gürcü dilində aparılır. Təlim Azərbaycan-gürcü dillərində aparılan 5 məktəbdə 1101 nəfər gürcü bölməsində, təlim Azərbaycan, rus və gürcü dillərində aparılan 1 məktəbdə 146 şagird gürcü bölməsində,90 şagird rus bölməsində təhsilə cəlb edilmişdir. Beləliklə, respublikanın 12 məktəbində 2452 şagird gürcü dilində təhsil alır. Balakən, Qax, Zaqatala bölgəsində ingiloyların “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 288
məktəbyaşlı uşaqları valideynlərin arzu və istəyindən asılı olaraq təhsillərini Azərbaycan, gürcü və rus dillərində alırlar. Respublikamızın 13 rayonunda yaşayan etnik qrupların uşaqları öz milli adət və ənənələrini, mədəniyyətini öyrənmələri üçün lazımi şərait yaradılmışdır. Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının, Təhsil Qanununun tələblərini və Avropa Xartiyasının prinsiplərini rəhbər tutaraq, azsaylı xalqların dillərinin, tarixi və mədəniyyətinin öyrənilməsi istiqamətində mümkün imkanlardan istifadə edir. İngiloylar yaşadıqları ərazidə öz dillərində danışdıqları üçün qonşu kəndlərə, rayona, hətta elə paytaxt Bakıya gələndə çətinlik çəkirlər. Tədqiqatlar göstərir ki, bölgədəki gürcü məktəblərinin Azərbaycan dilinə və tarixinə münasibəti lazımi səviyyədə deyil. Müəllimlər və valideynlər gürcü məktəbləri üçün Azərbaycan dili dərsliklərinin çatışmazlığından giley edirlər. Baxmayaraq ki, onlara öz dillərində təhsil almaları üçün rayonda zəruri şərait yaradılıb. Gürcü məktəblərində Azərbaycan tarixi fənnini Bakı Dövlət, Pedaqoji Universitetlərin tarix fakültəsini bitirmiş məzunlar tədris edir. Qeyd edək ki, gürcü məktəblərində humanitar fənlər üzrə dərslikləri Azərbaycan Təhsil Nazirliyi tərəfindən hazırlanır və 8-ci sinfə qədər pulsuz paylanır. Dəqiq və texniki elmləri əhatə edən dərsliklər isə Gürcüstandan gətirilir. Gürcü şagirdlərin 70 faizi Azərbaycan dili dərsliklərinə malikdirlər. Gürcüstanın Təhsil Nazirliyinin bir sıra kitabları göndərməyə belə imkanı olmur. Belə olan təqdirdə rayonun sabiq deputatlarından biri öz şəxsi vəsaiti hesabına Gürcüstandan Qaxda yaşayan gürcülər üçün kitab alıb və onlara paylayıb. İngiloyların milli adət-ənənələrinin qorunub saxlanması sayəsində dövlət tərəfindən bir sıra işlər görülüb. İngiloyların yaşadıqları rayonlarda əhalinin əsas hissəsini azərbaycanlılar təşkil etsə də, burada digər azsaylı xalqların nümayəndələri də yaşayırlar. Bu bölgələrdə azərbaycanlılarla yanaşı, həm də azsaylı xalqların nümayəndələri ilə bağlı tədbirlər keçirirlər. Azərbaycan şairlərinin yubileyləri ilə yanaşı, gürcü xalqlarının nümayəndələri İ.Çavçavadezinin, Ş.Rustavelinin yubleyləri qeyd edilmişdir. Milli tərkibindən asılı olmayaraq Əlibəyli kənd mədəniyyət evinin gürcü xoru, xalq teatrı, Qaxbaş, Qax-gürcü kənd mədəniyyət evlərinin gürcü xoru və rəqs qrupu, Qəbələ rayonunda fəaliyyət göstərən folklor kollektivləri, kəndirbazlar qrupu, zurnaçılar dəstəsi, "Zopu-zopu" xalq kollektivi həmin bölgədə milli adət-ənənələrin təbliğində mühüm rol oynayır. Bütün multikultural dəyərlərin beşiyi olan Zaqatala rayonu şimal-qərb regionunun tolerantlıq mərkəzi adlandırıla bilər. Avarlar, saxurlar, ingiloylar bir ailə kimi burada mənalı ömür yolu keçmiş ingiloylar tarixən şərəfli bioqrafiya yaşamışlar. Heç şübhə yoxdur ki, regionda multikultural dəyər daşıyıcılarının gələcək taleyi bundan da işıqlı və diqqətə layiq olacaqdır.
Camal Arıxov Summary Reseaching work was devoted to the multicultural values and to developing its in Azerbaijan. Author noted that this values very suceessfully developed in Zagatala region, which named centre of multicultural since the old times. As the one of the presents of ethnic groups of ingiloys author in his article speaks about of culture education, religuous and its that nations. Underlined that, multicultural values was always in the centre of attention both nationwide leader H.Aliyev and President of independent Republic of Azerbaijan I.Alliyev.
|