AZƏrbaycan öLKƏ ÜZRƏ gender qiYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ Asiya İnkişaf Bankı
Ölkə Üzrə Gender Qiymətləndirilməsi - Azərbaycan Gender/yoxsulluq
Yüklə 89,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Ölkə Üzrə Gender Qiymətləndirilməsi - Azərbaycan Gender/yoxsulluq öl çü lə ri 2003-2005-ci ill ər üçü n YA İİ DP-n ın m üvafiq fə sili Gender yana şmas ın ın istifad əsi üçü n potensial əsas b əndl ər Daxil edil ən m əlumat (t əl əb olunan ara şd ırmalar/tr eyninql ər/ əsas f əaliyy ət) M üdafi əsizliyin sə viyy əsinin artmas ı • Sosial s ığ orta və sosial yard ım islahatlar ı (F əsil 3.1) • Ə n z əif qruplar ın sosial m üdafi əsi (F əsil 3.2) • Qad ınlara qar şı ayr ı-se çkiliy ə yol verm əy ən v ə qad ınlar ın m ənafeyin ə zidd olmayan t əqa üd proqramlar ı. • Qad ınlara qar şı ayr ı-se çkiliy ə yol verm əy ən v ə qad ınlar ın m ənafeyin ə zidd olmayan sosial m üdafi ə proqramlar ı. • Qad ınlara qar şı zorak ılı q üzr ə dö vl ətin şü urlulu ğun art ırı lmas ı kampaniyalar ın ı (y əni, m əkt əbl ərin, universitetl ərin, dö vl ət idar əl ərinin vasit əsil ə) də st əkl əm əy ə dair öhd əlikl ər . • Zorak ılı q qurban ı olmu ş qad ınlar ın tə hl ük əsiz m ənzil, m üdafi ə (y əni m əsl əh ət) xidm ətl əri il ə tə min edilm əl ərin ə dair öhd əlikl ər . • B üt ün t əklif edil ən islahatlar ın v ə ya tə klifl ərin ətrafl ı gender t əhlilin ə ə saslanmas ı, qad ınlar ın v ə ki şil ərin m üxt əlif ehtiyaclar ın ı nə zə rə almas ı, qad ınlara qar şı ayr ı-se çkiliy ə yol verm əm əsi v ə onlar ın m ənafeyin ə zidd olmamas ı t əmin edilm əlidir (m əs əl ən, t əqa üd islahatlar ı). • H əm sosial m üdafi ə siyas əti, h əm d ə proqram inki şaf ı kontekstind ə xü susil ə zə if qruplar (ail ə ba şçı sı kas ıb qad ınlar olan v ə ya yaln ız bir valideyn olan ail əl ər) m üə yy ən edilm əli və bu qruplar m üvafiq sosial m üdafi ə şə bə kə si il ə tə min edilm əlidir . • Qad ınlara qar şı zorak ılı q hallar ın ın m üxt əlif bö lg əl ərd ə m üqyas ın ın v ə tə qdim edil ən haz ırki m üdafi ə xidm ətl ərinin s əviyy əsinin dö vl ət qiym ətl əndirilm əsi ke çirilm əli, gerilikl ər v ə ehtiyaclar m üə yy ən edilm əlidir . • M üvafiq treyninq proqramlar ı haz ırlanmal ıd ır. • M üxt əlif s əviyy əl ərd ə, o c üml əd ən m ərk əzi və yerli hakimiyy ət t əsisatlar ında, polis də daxil olmaqla, t əhl ük əsizlik q üvv əl əri sistemind ə, silahl ı q üvv əl ər v ə gö mr ük xidm əti hey ətl ərind ə, t əhsil m üə ssis əl ərind ə və k ənd v ə şə hə r qad ınlar ı aras ında qad ınlar və ki şil ər üçü n h üquq savadl ılığı ü zr ə treyninql ər haz ırlanmal ı v ə də st əkl ənm əlidir . 113 Əlavə 2 Gender/yoxsulluq öl çü lə ri 2003-2005-ci ill ər üçü n YA İİ DP-n ın m üvafiq fə sili Gender yana şmas ın ın istifad əsi üçü n potensial əsas b əndl ər Daxil edil ən m əlumat (t əl əb olunan ara şd ırmalar/tr eyninql ər/ əsas f əaliyy ət) Qad ınlar ın sə lahiyy ətl ərinin m əhdudla ş- dı rı lmas ın ın artmas ı • D övl ət idarəçiliyində islahatlar (F əsil 5.1) • Desentralizasiya: bə lə diyy əl ərin yox- sullu ğun azald ılma- sı nda rolu (F əsil 5.3). • Ə m əkda şl ıq prosesi (F əsil 6). • M ərk əzi, regional v ə yerli hakimiyy ətl ər s əviyy əsind ə qad ınlar ın dö vl ət strukturlar ında i ştirak ın ı art ırma ğa y ön əlmi ş ictimai şü urluluq kampaniyalar ın ın d əst əkl ənm əsin ə dair dö vl ət öhd əlikl əri. • Qad ınlar ın yerli hakimiyy ət s əviyy əsind ə qə rarlar ın q əbul edilm əsi s əviyy əsind ə tə msil olunmalar ı bir h əd əf kimi m üzakir ə edilm əlidir . • V ilay ət v ə rayon s əviyy əsind ə qad ınlar ın tə msil çiliyi bir h əd əf kimi m üzakir ə edilm əlidir . • Qad ınlar ın yerli v ə m ərk əzi siyas ı strukturlarda daha çox i ştirak etm əkd ə qar şı lar ına çı xan mane ə və çə tinlikl ərin qiym ətl əndiril-m əsi ke çirilm əli v ə m üvafiq siyas ət v ə proqram tö vsiy əl əri edilm əlidir . • B üt ün yerli hakimiyy ət i şç ilə ri üçü n gender şü urlulu ğu v ə tə hlili üzr ə treyninql ər h əyta ke çirilm əlidir . • Yerli, regional v ə dö vl ət s əviyy əl ərind ə və - tə nda şc əmiyy əti t əmsil çil əri v ə QHT -lə r/ İT -r ı il ə m əsl əh ətl əş m əl ər üçü n m ünt əz əm mexanizml ər yarad ılmal ı, qad ınlar ın bu m əsl əh ətl əş m əl ərd ə tam i ştirak ı t əmin olunmal ıd ır. İT – icma t əş kilat ı; BM İ – bə rab ər m əşğ ulluq imkanlar ı; İİ V/Q İÇ S – insan immun çat ış mazl ığı virusu/ qazanılmış immun çat ış mazl ığı sindromu; M İM – Minilliyin İnki şaf M əqs ədl əri; QHT – qeyri-h ökum ət t əş kilat ı; YA İİ DP – yoxsullu ğun azald ılmas ı v ə iqtisadi inki şafa dair d övl ət proqram ı; CYYX – cinsi yolla yoluxan x əst əlikl ər; QQZ – qad ınlara qar şı zorak ılı q. M ənb ə: m üə llifin ara şd ırmalar ı. Beynəlxalq MİM Milli MİM Məqsəd #1 İfrat yoxsulluğun və aclığın kökünün kəsilməsi. Hədəflər 1. 1990 -2015 -ci illər arasında gündə 1$-dan az xərcləyənlərin sayını iki dəfə azaltmaq. 2. 1990-2015 -ci illər arasında aclıqdan əziyyət çəkənlərin sayını iki dəfə azaltmaq. Məqsəd 1. Gəlir yoxsulluğunun azaldılması. Hədəflər 1. 2002- 2015-ci illər arasında adambaşına düşən aylıq istehlak xərcləri ölkənin ümumi yoxsulluq həddindən aşağı olanların sayını azaltmaq. 2. 2002 -2015-ci illər arasında son dərəcə yox- sulluq içində yaşayanların sayını azaltmaq. Yoxsulluq həddindən aşağı səviyyədə yaşayan- ların sayını iki dəfə azaltmaq. Məqsəd #2 Universal ibtidai təhsilə nail olmaq. Hədəf 3. 2015-ci ilə qədər hər yerdə uşaqlar, həm oğ- lanlar, həm də qızlar, ibtidai təhsili tamamlamaq imkanına malik olmalıdırlar. Məqsəd 2 Universal təhsilə yaxın orta təhsilə nail olmaq. Hədəf 3. 2015-ci ilə qədər uşaqlar hər yerdə, həm oğlan- lar, həm də qızlar, orta təhsil kursunu tamamla- maq imkanına malik olmalıdırlar (11 sinif). Məqsəd #3 Gender bərabərliyini həyata keçirmək və qadınların imkanlarını genişləndirmək. Hədəf 4. 2005-ci ilə kimi ibtidai və orta təhsildə, 2015-ci ilə kimi isə təhsilin bütün səviyyələrində gender bərabərsizliyini aradan götürmək. Məqsəd 3 Gender bərabərliyini həyata keçirmək və qadınların imkanlarını genişləndirmək. Hədəf 4. İbtidai və orta təhsildə gender bərabərliyini qoruyub saxlamaq və ali təhsildə gender bərabərliyinin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq. Məqsəd #4 Uşaq ölümü faizini aşağı salmaq Hədəflər 5. 1990 -2015-ci illər ərzində 5 yaşdan aşağı uşaqların ölüm faizini üçdə iki qədər azaltmaq. Məqsəd 4 Uşaq ölümü faizini aşağı salmaq Hədəf 5. 1990 -2015-ci illər ərzində 5 yaşdan aşağı uşaqların ölüm faizini üçdə iki qədər azaltmaq. Məqsəd #5 Anaların sağlamlığı sahəsində vəziyyəti yaxşılaşdırmaq Hədəf 6. 1990 -2015-ci illər ərzində ana ölümü faizini dörddə üç qədər azaltmaq. Məqsəd 5 Anaların sağlamlığı sahəsində vəziyyəti yaxşılaşdırmaq Hədəf 6. 2015-ci ilə kimi ana ölümü faizini 1990-cı il səviyyəsinə qədər azaltmaq və və bu səviyyəni qoruyub saxlamaq. Əlavə 3. Azərbaycanda Minilliyin İnkişaf Məqsədləri: beynəlxalq və milli hədəflər 116 Ölkə Üzrə Gender Qiymətləndirilməsi - Azərbaycan Məqsəd #6 İİV/QİÇS, malariya və digər xəstəliklərə qarşı mübarizə aparmaq Hədəflər 7. 2015-ci ilə kimi İİV/QİÇS-nun yayılması dayandırılsın və bu yayılmanın azaldılmasına başlansın. 8. 2015-ci ilə kimi malariyaya və digər xəstəlik- lərə tutulma hallarının qarşısı alınsın və azaldılmasına başlansın. Məqsəd 6 İİV/QİÇS, malariya və digər xəstəliklərə qarşı mübarizə aparmaq Hədəflər 1. 2008 -ci ilə kimi İİV/QİÇS-nun yayılması dayandırılsın və bu yayılmanın azaldılmasına başlansın. 2. ___ ilə kimi (ili müəyyən etmək üçün qərar verilməlidir) malariyaya tutulma hallarının qarşısını almaq; vərəm və brüsellozla əlaqədar xüsusi hədəflər müəyyən etmək. Məqsəd #7 Ətraf mühitin müdafiə olunmasını təmin etmək. Hədəflər 9. Ölkə siyasəti və proqramlarına uzunmüddətli inkişaf prinsiplərini inteqrasiya etmək və ətraf mühitin ehtiyatlarının itkisini azaltmaq. 10. 2015-ci ilə kimi təhlükəsiz içməli su əldə edə bilməyən adamların sayını iki dəfə azaltmaq. 11. 2020-ci ilə kimi xarabalıqlarda yaşayan ən azı 100 milyon adamın yaşayışında əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmaya nail olmaq . Məqsəd 7 Ətraf mühitin müdafiə olunmasını təmin etmək. Hədəflər 9. Ölkə siyasəti və proqramlarına uzunmüddətli inkişaf prinsiplərini inteqrasiya etmək və ətraf mühitin ehtiyatlarının itkisini azaltmaq. 10. 2015-ci ilə kimi təhlükəsiz içməli su əldə edə bilməyən adamların sayını iki dəfə azaltmaq. 11. Seçilməlidir. 117 Əlavə 3 Məqsəd #8 İnkişaf üzrə qlobal əməkdaşlıq yaratmaq. Hədəflər 12. Gələcəkdə açıq, qanunlarla idarə olunan, gələ- cəyi qabaqcadan görünən, ayrı-seçkiliyə yol verməyən ticarət və maliyyə sistemi yaratmaq. 13. Ən az inkişaf etmiş ölkələrin xüsusi ehtiyacla- rına diqqət yetirmək. Hər tərəfdən quru tor- paqlarla əhatə olunmuş ölkələr və adalarda yerləşən inkişaf etməkdə olan kiçik dövlətlərin xüsusi ehtiyaclarına diqqət yetirmək. 14. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin borcları prob- leminə diqqətlə yanaşmaq, həm dövlət daxilində, həm də beynəlxalq səviyyədə tədbir- lər görməklə, borcların uzun müddətə saxlan- masına nail olmaq. 15. İnkişaf etməkdə olan ölkələrlə əməkdaşlıqda gənclər üçün ləyaqətli və produktiv iş imkanları yaradılmasına dair strategiyalar hazırlamaq və tətbiq etmək. 16. Farmaseptik kompaniyalarla əməkdaşlıqda inkişaf etməkdə olan ölkələrdə müvafiq qiymətlərlə əsas dərmanları əldə etmək imkanları yaratmaq. 17. Özəl sektorla əməkdaşlıqda yeni texnologiya- lar, xüsusilə də informasiya və rabitə vasitələ- rinin nailiyyətlərindən yararlanmaq üçün imkanlar yaratmaq. Məqsəd 8 İnkişaf üzrə qlobal əməkdaşlıq yaratmaq. Hədəflər 12. Qeyri-neft sektorunda birbaşa xarici investisiyaları artırmaq. 13. Qeyri-neft sektorunda ixracatı artırmaq. 14. Dünya Ticarət Təşkilatına daxil olmaqla gələcəkdə açıq, qanunlarla idarə olunan, gələ- cəyi qabaqcadan görünən, ayrı-seçkiliyə yol verməyən ticarət və maliyyə sistemi yaratmaq. 15. Yeni donorların meydana çıxması sahəsində inkişafa xarici yardım strategiyası layihəsi hazırlamaq. 16. Xarici borcları münasib səviyyədə saxlamaq. 17. Geniş ictimaiyyətin informasiya və rabitə texnologiyalarından istifadə edə bilməsinə imkan yaratmaq. Məqsəd 9 Səmərəli idarəçilik yaratmaq və onu möhkəmlətmək. Hədəflər 18. 2015-ci ilə kimi ədliyyə, qanunların idarə edil- məsi və bazar iqtisadiyyatına dair Avropa Şurasının standartlarına müvafiq olaraq, dövlət administrasiyası, qanunvericilik və siyasət sahəsində islahatlar keçirmək. 19. İstehsal sənayesində şəffaflığı artırmaq. Mənbə: Azərbaycan Respublikası, 2005b: 147—165. Beyn əlxalq M İM Milli M İM Gender ö lçü lə ri/f əaliyy ətl əri M əqs əd #1 İfrat yoxsullu ğun v ə acl ığı n k ök ün ü kə sm ək. H əd əfl ər 1. 1990-2015-ci ill ər ə rzind ə gü nd ə 1$-dan az x ərcl əy ən adamlar ın say ın ı iki d əf ə azaltmaq. 2. 1990-2015-ci ill ər ərzind ə acl ıqdan əziyy ət çə kə nl ərin say ın ı iki d əf ə azaltmaq. M əqs əd 1 G əlir yoxsullu ğunu azaltmaq. H əd əfl ər 1. 2002-2015-ci ill ər ərzind ə adamba şı na d üşə n ayl ıq istehlak x ərcl əri ölk ənin ifrat yoxsulluq h əd- dind ən a şa ğı olanlar ın say ın ı azaltmaq. 2. 2002-2015-ci ill ər ərzind ə ifrat yoxsulluq i çind ə ya şayanlar ın say ın ı zaltmaq. Ö lk ənin yoxsulluq h əddind ən a şa ğı ya şayan əhalisinin say ın ı iki d əf ə azaltmaq. Ail ə ba şçı sı qad ın olan ail əl ərin g əlir v ə istehlak yoxsullu ğu üzr ə illik monitorinql ər ke çirilm əli, m əruz əl ər haz ırlanmal ı, buraya h əm yerli, h əm də köç kü n/qa çq ın ail əl ər dax ıl edilm əlidir . Ki şi v ə qad ın ail ə ba şçı lar ın ın, o c üml əd ən k öç kü n/qa çq ın ail əl ərind ə, çə tinlikl ərin öhd əsind ən g əlm ək i şind ə m üxt əlif strategiyalar ı a şkara çı xarmaq m əqs ədil ə ara şd ırmalar v ə sor ğular apar ılmal ıd ır. Ə gə r ail ə ba şçı lar ı ki şil ər olan hallarda yoxsulluq h əddi daha y üks ək olarsa, bunun sə bə bini m üə yy ən etm ək üçü n ayr ıca ara şd ırmalar (yuxar ıda qeyd edil ən ara şd ırmalar ın bir hiss əsi kimi) apar ılmal ıd ır. Tə hlill ərd ə “ gender ” yoxsullu ğunun ara şd ırı lmamas ı (y əni, yoxsullu ğun də rinliyi) n əz ər ə al ınmal ıd ır. İstehlak/g əlir b ərab ərsizliyini t əhlil ed ərk ən ail ə ba şçı lar ın ın cinsi v ə onlar ın yoxsulluq/g əlir b ərab ərsizliyi s əviyy əl əri n əz ər ə al ınmal ıd ır (y əni, ail ə ba şçı lar ı ki şi v ə qad ın ail əl ər üçü n Gini əmsal ından istifad ə edilm əlidir). Qad ınlar ın v ə ki şil ərin illik əm ək haqqlar ın ın yoxsulluq h əddin ə nisb ətinin monitorinqi ke çirilm əlidir . Vaxta şı rı m ünt əz əm olaraq sor ğu aparmaq yolu il ə uş aqlar aras ında (14 ya şdan a şa ğı ) z əif inki şaf etm ə və az çə kili olma hallar ın ın yay ılmas ı ü zr ə gendery önl ü monitorinq ke çirilm əlidir . U şaqlar aras ında (14 ya şdan a şa ğı ) zob (Y Ç P) v ə qanazl ığı hallar ın ın yay ılmas ı ü zr ə gender - y önl ü monitorinq ke çirilm əlidir . İş lə yə n u şaqlar ın (5-15 ya şl ı) say ı m üə yy ən edilm əli v ə bu sah əd ə m ünt əz əm olaraq gendery önl ü monitorinq ke çirilm əlidir . Ə lav ə 4. Beyn əlxalq v ə milli MIM-l ərin x ülas əsi v ə onlar ın gender ö lçü lə ri |