Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq
Yüklə 2,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 16 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
0
14 4 59 4 1
38 15 34 41 2
42 56
6 43
3 və ya daha çox 5 25 1 12
2.1. Ap-nın keçmiş istifadəsi Özlərinin keçmiş AP istifadəsinə görə abort və ANX müştəriləri nəzərəçarpacaq dərəcədə fərqlidir (Şəkil 1). Nəzərə alsaq ki, abort müştərilərinin böyük əksəriyyəti AP vasitələrinin bəzi tiplərini sınaqdan keçirmişlərsə, ANX müştəriləri bunların yalnız 1/3-ni etmişlər. Bundan başqa, abort müştərilərinin 62%-i müasir üsulları sınaqdan keçirmişlərsə, müqayisə üçün ANX müştəriləri bunların yalnız 19% -ni etmişlər (məlumatlar göstərilməmişdir). Bu müxtəliflik uşaqların müxtəlif sayı kimi Cədvəl 4-də göstərilmişdir. Hər iki tip müştərilər üçün cinsi yaxınlıqdan çəkinmə və kondomlar həblərdən sonra ən çox sınanmış üsullar olub.
Kondomdan 9 başqa müasir üsulları istifadə edərkən səkkiz qadın hamilə olmuşdur: həb istifadə edən altı abort müştərisi və bir ANX müştərisi və spermasid istifadə edən bir abort müştərisi (məlumatlar göstərilməmişdir).
20 46 42 25 10 9 9 67 23 12 10 2 8 3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Abort
ANX (n=180)
(n=203) Qeyd: oloa bilsin qadınlar keçmişdə bir neçə metodu sınaqdan keçiriblər. “Cavab verməyib” “Heç vaxt istifadə etməyib” siyahısına əlavə edilmişdir
9 Biz qadınlardan kondom istifadə edildiyi zaman kimlərin hamilə olduğunu soruşmadıq. “RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 17
Şəkil 2-də hamiləlikdən qorunmaq üçün müştərilərin AP-nın istifadəsinin planlaşdırılması göstərilmişdir. Abort müştərilərinin 70%-i və ANX müştərilərinin 50%-i gələcəkdə müasir vasitələrdən istifadə edəcəklərini arzuladıqlarını ifadə ediblər. Bu iki qadın qrupu arasındakı fərq uşaqlarının ayından ibarətdir; abort müştərilərinion uşaqları ANX müştərilərinin uşaqlarından çoxdur, odur ki, onlar gələcəkdə AP üsullarından daha tez-tez istifadə edəcəklərini planlaşdırırlar, nəinki az uşaq olanlar.
Hər iki qrupdan olan qadınlardan UDV-ə meyillik abort müştərilərində—47% və ANX müştərilərində 41%-dir. Hər iki qrupdan olan qadınların bəziləri dedilər ki, hamiləikdən qorunmaq üçün heç nə etməyəcəklər; onlardan çoxu dedi ki, hamilə olmaq istəyirlər. ANX müştərilərinin təxminən ¼ hissəsi bu suala cavab vermədilər.
47 41 6 4 19 6 12 7 12 18 5 24 0% 10% 20% 30%
40% 50%
60% 70%
80% 90%
100% Abort
ANX Cavab verməyib Heç bir üsul Digərlər
Kondom Həblər
UDV n=203
n=180
Abortdan sonra kontraseptivlərin qəbulu üçün həvəsləndirmənin bir yolu qadın tibb müəssisəsini tərk etməmiş AP-nın bir üsulunu tətbiq etmək, yaxud resept yazmaqdır. Bu tədqiqatda abort müştərilərinin ancaq 6%-i müəssisəni AP-nın bir üsulu ilə tərk etdi (Şəkil 3, səhifə 18); qadınların 3%-i kondom götürdü və digər 3%-inə abortdan dərhal sonra UDV yerləşdirildi. Digər 14% müəssisəni üsulun tətbiqi üçün reseptlə tərk etdi; bu qadınlardan da çoxu UDV üçün olan reseptlətərk etdi (9%). Yerli tədqiqatçılar UDV üçün “resept” anlayışına belə aydınlıq gətirdilər ki, bu qadınlar UDV-ni aptekdən alandan sonra bu vasitənin yerləşdirilməsi üçün həkimin yanına qayıdacaq. (UDV-nin alınması üçün resepttələb olunmur.) Ola bilsin ki, bir qədər müddət keçəndən sonra qadınların əksər hissəsi hansısa bi AP üsulu üçün tibb müəssisəsinə qayıdacaq: bu tədqiqatda olan təchizçilərin bəziləri əmindirlər ki, abortdan bir ay sonra UDV-nin yerləşdirilməsi çox münasib bir vaxtdır (Cədvəl 16-ya baxın) və digər tərəfdən, müəssisələrdə vasitə olmaya bilər.
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 18 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
Metod
Təyinat Heç birisi/Cavab vermədi
Abortdan sonra AP qəbulunun həddən çox az olmasının bir səbəbi ola bilsin ki, abort müştərilərinin 40%-dən azının təchizatçıların onlarla aborta gəldikləri ərəfədə AP haqda müzakirələr apardıqlarını məlumat verməsidir (Şəkil 4, səhifə 18).
Abort müştərilərinin arasında 39%-i məlumat verdilər ki, təchizatçılar onlarla AP haqda söhbət aparıblar və təchizatçıların çoxu öz müştərilərini bu vasitələri istifadə etmək üçün həvəsləndiriblər (Şəkil 4). Bu, xüsusilə, UDV üçün həqiqət idi. Müştərilərin çox az bir hissəsi məlumat verdilər ki, onların həkimləri UDV, həblər və kondomların istifadəsi üçün aktiv surətdə bu üsullardan uzaqlaşdırmaq yolunu tutmuşlar; bu yolu məsləhət görən həkimlər, ola bilsin ki, bunu sağlamlıq məqsədilə etmişlər, məsələn, əgər müştərinin bu üsulu istifadə etməsi üçün əks göstəriş varsa. Təchizatçının UDV, yaxud kondomlara nisbətən həb qəbuluna görə heytral mövqe tutduğunu hiss edən müştəri hissəsi daha çox olmuşdur. Neytrallıq yaxşı məsləhət əlaməti ola bildiyi halda, bu nəticələri interpretasiya etmək çətin olur, belə ki, biz bu neytrallığın müxtəlif üsulların müzakirəsi, yaxud adekvat məlumatlarla bağlı olmasını aydınlaşdıra bilmirik. Cədvəl 5. Təchizçinin AP üsullarına toxunduğunu* məlumat verən üsulla əlaqəli müştəri faizi Haqqında danışılmış üsul Müştərilərin % Abortlar (n=203) ANX (n=180) Hər hansı üsul 39 26
UDV 37
24 Kondomlar 24 18
Həblər 21 18
Spermasid 12 5 Təcili kontraseptiv həblər 2 3 Progestin halqası <1 <1 * Təchizçi bu, yaxud əvvəlki abort/hamiləlik gəlişi ilə əlaqəli haqqında danışılmış üsul.
“RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 19
dəstəyinə əsasən müştərilərin faizi 0% 20% 40% 60%
80% 100%
Abort ANX
Abort ANX
Abort ANX
Həkim dəstəklədi Həkim biganə idi Həkim dəstəkləmədi
n=75
n=43 n=43 n=33
n=48 n=32 *Həkimlə bu metodlar haqda danışan müştərilərin arasında
3. Səhiyyə sisteminin təsirləri 3.1. Xidmətlərin yerləşməsi AP-na çatmaq üsullarından biri potensial istifadəçilərin bu vasitələrin harada əldə etməyin mümkünlüyünü bilmələridir. Bütün vasitələri özəl apteklərdə tapmaq olar, amma UDV xəstəxanada yerləşdirilə bilər. Qadınların əksəriyyəti UDV, kondom və həblərin əldə olunması üçün hara getmək lazım olduğunu bilirlər. Tibb xidməti müəssisələri UDV daha tez əldə olunması üçün yerin olması məlumatlarda ən çox öz yerini tutduğu halda (77% abort və 60% ANX müştərilərində), kondom və həblərin əldə olunmasında apteklər daha böyük roloynayırlar (Cədvəl 6).
Təcili kontraseptiv həblər (TKH) Bakı apteklərində olur, ancaq abort müştərilərinin 76%-i və ANX müştərilərinin 84%-i onları harada əldə etmək mümkün olduğunu bilmirlər. Bu fakt onunla təsdiqlənir ki, onlardan təcili kontraseptiv həblər barəsində soruşanda onlar bu haqda eşitmədiklərini söyləyirlər (məlumatlar göstərilməmişdir).
UDV
77 60
17 29
0 0
6 11
Kondom 0
<1 78
80 10
2 12
18 Həb
4 9
77 62
0 <1 19
28 TKH
3 3
21 12
0 0
76 84
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 20 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
Kontraseptiv məsləhətlərə mümkün maneçilik törədə bilən altı maneənin adı olduğu kartları təchizatçıya verərək onları çeşidləmək xahiş olunub. Bu altı maneəyə daxi idi: təchizat, müştərinin ehtiyacı, səhiyyə problemləri, rentabellik, bilik və həkimin vaxtının məhdudiyyəti. Təchizçilər bilik və sağlamlıq problemlərini ilk iki maneə kimi yerləşdirdilər (Cədvəl 7). Seçilmiş bu iki maneənin daha geniş aydınlaşdırılmasını xahiş etdikdə, biliyi əsas maneə kimi seçmiş təchizçilər çox zaman bu çatmazlığın müştəri tərəfdə olmasını dedilər (59%), baxmayaraq ki, biliyin kifayət qədər olmamasını təchizatçılar tərədə olmasını da deyənlər oldu (13%). Sağlamlıq problemlərini kontraseptiv məsləhətlərdə əsas maneə kimi seçmiş təchizçilər bunu kontraseptivlərin kontraseptivlərin sağlamlıq problemlərinə səbəb olduğunu (38%) izah etdilər və eyni zamanda dedilər ki, kontraseptivlərdən istifadəyə başlamaq üçün qadınlar sağlam olmalıdırlar.
Təchizçilərdən çox az bir hissəsi (altı) dedilər ki, onlar kontraseptiv məsləhətlər istifadəsinə görə stabil müştərilər deyillər; mama-ginekoloqun qəbuluna gəlməkdənsə, onlar qadın məsləhətxanalarına gedərək orada AP üçün ya tibb bacılarına, ya da başqa birisinə yaxınlaşırlar. Bu mümkünlüyü tədqiq etməkdən ötrü bizim müsahibə götürülən abort müştərilərindən neçəsinin AP üçün qadın məsləhətxanasına üz tutduğunu araşdırdıq. Müsahibə götürülən 109 abort müştərisindən 43%-i qadın məsləhətxanalarında məsləhət almışdı. Cədvəl 7. Kontraseptiv məsləhətlərə olan müxtəlif maneələr haqda məlumat verən təchizçilərin faizi Ən böyük iki maneədən biri kimi sadalanan səbəblər % (n=60) Bilik 77 Sağlamlıq problemləri 57 Kontraseptivlərə olan ehtiyac 42 Kontraseptivlərlə təchizat 20 Vaxt 5 Fayda 0
Kontraseptiv təchizat təchizaçıların 20%-i tərəfindən məsləhətə ən böyük iki maneədən biri kimi dəyərləndirilib.
Vaxt amilinin kontraseptiv məsləhətlərdə böyük maneələrdən biri olması fikri mama- ginekoloqlar tərəfindən çox da tez-tez səslənmədi. 60 təchizatçıdan ancaq üç nəfəri onu əsas iki səbəb kimi göstərmişdir. Baxmayaraq ki, bu tədqiqatın tərtibində həkimlər ilə aparılmış özəl söhbətlərdə ətraflı məsləhətlərin təklif edilməsində həkimlərin bacarığı üçün vaxt lazım olduğu təklif olunub, bu, məlumatda nümayiş etdirilməyib.
Oxşar olaraq, kontraseptiv məsləhətlərə iki əsas maneə kimi təchizaçılar tərəfindən gəlir amili toxunulmayıb. Faktiki olaraq, müsahibə götürülənlərin dediyinə görə təchizçilərin çoxu gəlir amilinin digər manelərlə yanaşı bir kart kimi daxil edilməsindən incimişlər və təxminən həkimlərin hamısı bumaneəni ən zəif maneə kimi qiymətləndirmişlər. Dövlət- sektor müəssisələrində qeyri-rəsmi ödənişlərin “incə” bir məqam (və qeyri-qanuni) olduğu üçün, bu nəticə gözlənilən idi.
“RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 21
Ödəyənlərin proporsiyası Bu tədqiqatda bütün müştərilərin təxminən 2/3-si dövlət sektorunda RS xidmətləri üçün ödəniş etdiyini demişdir (Cədvəl 8). ANX müştəriləri öz gəlişləri üçün abort müştərilərinə nisbətən daha çox ödəniş etdiklərini söyləmişlər (müvafiq olaraq 66% və 57%). Ödəniş etdiklərini deyən bu müştərilər ödənişlərin çox böyük hissəsinin laboratoriya testləri və həkim xidmətləri üçün edildiyini deyirlər (Cədvəl 9). Hər bir müştəri qrupunun təxminən 20%-i ödəniş sualına cavab vermədilər və biz onların niyə belə mövqe tutmalarını bilmirik (Cədvəl 8).
Ödəyib 57 66 Ödəməyib 23 19 Cavab verilmədi 20 15
ödəniş aparmış müştərilərin faizi
olunmuşların sayı Ödəniş aparanların % Abort müştəəriləri Qeydiyyatdan keçənlər 203 29 Dərmanlar* 106 5 Lab/proseduralar* 165 65 Ultrasəs 161 64 Qan testi 66 38
Sidik testi 29
48 Heyyət 197 65 əkim 169 64 Tibb bacısı 160 41 Qeydiyyat aparan 173 34
Lab tecxniki 96
30 Ultrasəs heyyəti † 203
38 ANX müştəriləri Heyyət 177 76 Lab/proseduralar 158 81 Qeydiyyat 180 19 * Nümunə ölçüləri fərqlidir. Abort müştəriləri lab/proseduralar və dərmanlar (əgər onlar bu dərmanları müsahibənin aparıldığı müəssisədə almışlarsa) sırasına daxil edilmişlər. Bu, bizə imkan verir ki, bəzi vasitələr/xidmətlər üçün özəl müəssisələrdə və apteklərdə aparılan ödənişləri istisna edək. Testlər əvvəlki həkimə gəlişlərdə oluna bilərdi. †
Ultrasəs heyyəti “digər” kateqoriyada ancaq ödəniş qəbulçusu kimi müəyyənləşdirilib.Bu cədvəldə biz belə qəbul etmişik ki, ultrasəs heyyətinin adını çəkməyənlər ora ödəniş etməyiblər. Ödənişlər ehtiyatla interpretasiya olunmalıdır.
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 22 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
Ödəniş aparanların çoxu yaxşı və/yaxud tez xidmət olunduqları üçün bunu etmişlər (64% abort, 58% ANX). Abort və ANX xidmətləri üçün ödəniş aparmayanlarla müqayisədə, ödəniş aparanlar göstərilmiş xidmətlərdən kifayət qədər razı qaldıqlarından irəli gəlib (p<0,05; məlumatlar göstərilməmişdir). Ödəniş üçün çox rast gəlinən səbəb müştərilərin başqa bir seçimi olmamasıdır (55% abort, 47% ANX). Müştərilərin təxminən 1/3-i ödənişi həkimə olan hörmətinə görə etdiyini deyib.
ödəniş vaxtına görə abort müştərilərinin faizi Ödəniş etmiş müştərilərin % (n=133) Ödəniş etməmiş müştərilərin % (n=44) müasir üsullara görə məsləhət verilmişlərin % 31 70
Həkimə gedəndən sonra edilən ödənişlərin % 75 əldə olunmayıb. Xidmət təchizatı ilə ödənişin əlaqəsini müəyyənləşdirmək üçün biz bir neçə çarpaz cədvəl məlumatlarını tutuşdurduq. Abort xidmətləri üçün olan ödənişlər məsləhət verilmələrlə əlaqəli olub. Baxmayaraq ki, müasir AP məsləhətləri verilmiş qadınlar ancaq 1/3 hissəni (31%) təşkil edib, onların 70%-i ödəniş etməsələr də məsləhət alıblar (Cədvəl 10). Ancaq abort müştərilərinin böyük əksəriyyəti (75%) mama-ginekoloqa gəlişindən sonra ödəniş aparmış və bu fikri söyləyirlər ki, ödənişə əsasən müştərilərə məsləhət verilməsi, yaxud verilməməsi məsələsində təchizçilər qərarlaşmamışlar. Reallıq budur ki, proseduradan əvvəl, yaxud sonra aparılan ödəniş məsləhət verilməsi ilə əlaqəli olmayıb (Bunların arasında xidmətdən sonra ödəniş edənlərin 29%-inə məsləhət verilib və xidmətdən əvvəl ödəniş edənlərin 21%-inə məsləhət verilib [p=0.36].)
Ödəniş ilə məsləhət verilməsində çatmazlıq arasında əlaqənin digər fikir müştərinin məsləhətə olan ehtiyacıdır. Əgər müştərilər məsləhət almaq istəmirlərsə və onlar həkimə ödəniş edirlərsə onlar həkimin təcrübəsini əsas tuta bilərlər. Bunu araşdırdıqda biz müştərinin razı qalmasını, bunların arasında ödəniş edənlərin məsləhət almasını və kontraseptivləri istifadə etməyə cəht edənləri nəzərə aldıq. Kontraseptivləri istifadə etməyə cəhd etmiş ödəniş aparan qadınlar arasında 60%-i müasir üsullarla əlaqəli məsləhət almış və razı qalıb, müqayisə üçün 45%-i məsləhət almayıb və razı qalıb, amma bu fərq statistic əhəmiyyət kəsb etməyib (p=0.17). Odur ki, məsləhət alma ilə ödəniş arasında assosiasiya aydın olmayaraq qalır.
Xidmətlər üçün aparılmış ödənişlərin miqdarı əsasən fərqli olub; bu müxtəliflik, yəqin ki, müştərilərin sağlamlıq səviyyəsindən, ANX müştərilərinin hamiləlik mərhələsindəki müxtəliflikdən və həkimlə müştərilər arasındakı münasibətlərdən irəli gəlib. Ödəniş məlumatlarının orta, nəinki lap az kimi məlumatlandırılması məlumatların çarpazlığı ilə əlaqədardır.
Abort müştərilərinin xidmətlər üçün ANX müştərilərindən çox ödəniş aparması bir həkimə gəliş üçün olub (Cədvəl 11, səhifə 23). Xidmətlər üçün ödəniş etdiklərini deyənlər arasında “RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 23
abortlar üçün olan ödəniş orta hesabla 45 AZN (US $57) olduğu halda, ANX və AP xidmətləri üçün ödəniş bir gəlişə orta hesabla 20 AZN (US $25) olub (Cədvəl 11). 10 Bu məbləğə laborator testlər, tibbi proseduralar, heyyətə hədiyələr və müəssisədə alınmış dərmanlara gedən xərclər aiddir. Baxmayaraq ki, aborta gedən xərclər ANX xərclərindən çox görsənir, bilmək vacibdir ki, təchizçilər ANX müştərilərinə hamiləlik müddətində orta hesabla 7,8 dəfə gəlmələrini tapşırırlar (məlumatlar göstərilməmişdir). Baxmayaraq ki, biz hamiləlik zamanı ANX gəlişlərinin hər birinə olan ödəniş məbləğini qiymətləndirə bilmədik, çox ehtimal ki, qadınlar, lazım olan testləri də nəzərə almaq ilə, hər bir həkimə gəliş üçün nəsə ödəyiblər. Bundan savayı, hamilə qadınların ən böyük xərcləri doğuş zamanı olacaq; ANX müştərilərinin uşaq doğulduğu vaxt orta hesabla 600 AZN (US $762) verəcəkləri gözlənilir (məlumatlar göstərilməyib). Odur ki, uşaq dünyaya gətirərkən çıxan xərclər abort xərclərindən çox olacaq. Cədvəl 11. Müştəri tipi nəzərə alınmaqla, seçilmiş xidmətlər üçün orta ödənişlər (yeni manat və ABŞ dolları ilə) Xidmətlər Abort ANX n AZN US $ N AZN US $ Ödənilmiş total miqdar 131
57
119
20 25
Qeydiyyat 58 4 5 - - - Müəssisədə alınmış dərmanlar
5 15 19 50 17 22 Müəssisədə olunmuş lab. testləri
107 10 13 158 10 13 Ultrasəs 103 10 13 132 10 13 Qan testləri 25 5 6 83 5 6 Sidik testləri 14 3 4 90 3 4 Heyyətə olan hədiyyələr 126 45 57 102 16 20 Həkim 108 38 48 80 10 13 Tibb bacısı 66 5 6 33 5 6 Qeydiyyat aparan
59 3 4 32 5 6 Ultrasəs heyyəti 78 10 13 56 10 13 Qeyd: Nümunələrin müxtəlifliyi səbəbindən, ödəniş komponentinin (lab, dərman, qeydiyyat, heyyət) dəyəri ödənilmiş total miqdara əlavə edilməmişdir. Total ödəniş miqdarı müəssisədə ödənilmiş minimal miqdar kimi interpretasiya edilməlidir (necə ki, biz iki yolla hesablayaraq ən kiçik miqdarı götürmüşük). Bundan başqa, laboratoriya testləri üçün hesablanmış ödənişlərə əvvəlki gəlişlərdə edilən ödənişlər də daxil edilib.
Ödənişlər gələcəkdə heyyətə verilən, laboratoriya testlərinə xərclənən, dərmanlara çıxan və tibb müəssisəsinə vasitələr, yaxud müştərilərin gətirdiyi vasitələr kimi bölünəcək. Abort müştərilərinin heyyətə olan ödənişləri müqayisədə ən böyük xərclərdir. ANX müştərilərinin ən böyük xərcləri müəssisədə əldə etdikləri dərmanlara olub (Cədvəl 11). Testlərin qiyməti müştərinin tipindən asılı olaraq müxtəlif deyil (Cədvəl 11).
10 Abort xidmətləri üçün ödənişə müxtəlif günlərdə testlər üçün olan ödənişlər də daxil edilə bilər.
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 24 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
Abort edən həkimə müştərinin verdiyi hədiyyə, yaxud ödədiyi məbləğ (38 AZN) ANX həkiminə verilən məbləğdən (10AZN) təxminən dörd dəfə çox olub. Tibb bacılarına verilmiş pul, göstərilən xidmətdən asılı olmayaraq daha stabil olub - 5 manat (Gədvəl 11).
Aborta hazırlıq üçün ya xidmət göstərildiyi gün, ya da həkimə gəldikləri əvvəlki günlər ərzində müştərilərin 91%-inə ultrasəs müayinəsi edilib (Cədvəl 12). (Bu qadınların bəziləri bu müayinədən başqa müəssisədə keçib). Ultrasəs müayinəsindən keçənlərin 62%-i buna görə nəsə ödəyib (Cədvəl 13). Belə böyük həcmdə olan müştərilər digər testlərdən keçməmişlər (Cədvəl 12). Xidmətlərə ödəniş edənlər içində müştərilər üçün ultrasəs müayinəsi məsləhət görülən potensial test və proseduraların içində ən bahalısı olub. 10 AZN (US $13) olan ultrasəs məlumatlara əsasən qan və sidik testləri, eləcə də cinsi yolla ötürülən testlərdən iki dəfə baha olub (Cədvəl 13).
Test/proseduralar % (n=203) Ultrasəs 91 Qan testi 37 HIV 21 Sidik testi 17 Hamiləlik testi 17 Cinsi yolla ötürülən digər testlər 14 Cədvəl 13. Test/proseduralara görə ödəniş edən abort müştərilərinin sayı və faizi, eləcə də ödənişin orta miqdarı Test/ proseduralar Ödəniş edənlərin sayı Ödəniş edənlərin %, onların arasında test edilənlər Ödənilmiş məbləğ AZN US $ Ultrasəs 115 62 10 13 Qan testi 26 35
5 6 HIV 5 12 5 6 Sidik testi 17
50 5 6 Hamiləlik testi m.y. m.y.
m.y. m.y.
Cinsi yolla ötürülən digər testlər
6 21
5 6 m.y. =məlumat yoxdur.
Əvvəlki tədqiqatlar göstərdi ki, təchizatçılar öz müştərilərinə kontraseptiv üsulları tətbiq etməyə başlamazdan əvvəl onları lazım olmayan test və proseduralardan keçirirlər (Armand et al., 2007; Bradley və Mursagulova, 2006). Bu tələbatların müasir üsullara əlavəsi bu üsulların əldə olunmasına bir maneə ola bilər; bunlar, həmçinin, qadınların bu üsulların təhlükəsizliyi haqda fikirlərinə təsir edə bilər. Biz təchizçilərdən UDV “RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 25
yerləşdirilməsi, yaxud oral kontraseptiv preparatları yazmamışdan əvvəl tipik olaraq hansı test və proseduraları məsləhət gördüklərini soruşduq.
UDV-nin tətbiqindən əvvəl olunacaq testlər sualına cavab verən 51 mama-ginekoloqun 82%-i ultrasəs müayinəsi cavabını verib (Cədvəl 14). Baxmayaraq ki, UDV qoyulmamışdan əvvəl hamiləliyin istisna olunması çox vacib bir məqamdır (ÜST, 2012), ultrasəs müayinəsi bunu aşkarlamaq üçün yeganə yol deyil, həm də bu müayinə ən azı bahalıdır. Azərbaycan milli AP/RS protokolunda potensial sağlam UDV müştəriləri üçün ultrasəs haqda qey olunmayıb.
Öz müştəriləri üçün oral kontraseptivləri yazmaqdan əvvəl ultrasəs müayinəsini tələb etdiklərini mama-ginekoloqların 30%-i dedi (Cədvəl 14). ÜST Tibbi Yararlılıq Kriteriyalarına əsasən, ultrasəs müayinəsi oral kontraseptiv istifadəçiləri üçün göstəriş deyil, eləcə də həblərin qəbulundan əvvəl hamiləliyin olmamasını dəqiqləşdirmək çox vacibdir, bu, müştərinin hamilə olmadığına təchizçinin əmin olmasına kimi “uzadılmalıdır”. (ÜST, 2010). Azərbaycan milli AP/RS protokolunda oral kontraseptiv preparatların istifadəsinə başlamazdan əvvəl ultrasəs müayinəsinə olan ehtiyac olması haqda göstəriş yoxdur. Təchizçilərin təxminən yarısı həblərin qəbulundan əvvəl müştərilərin qan və/yaxud hormon testlərindən keçmələrini məsləhət görürlər. ÜST oral kontraseptiv preparatların istifadəsinə başlamazdan əvvəl qan testlərinə ehtiyacın olmasını qeyd etmir (ÜST, 2004).
Çanağın müayinəsi/Pap testi 84 13 Ultrasəs 82 30 Cinsi yolla ötürülən testlər 29 8 Hormon/qan testləri 10 47 Hamiləlik testi 12 5
10 3 * Digərlərinə aiddir: Qlükoza, qara ciyər testləri 3.5. Həkimə gəlişlər Müştərilərin həkimə təkrar gəlməsi potensial fəsadların qarşısının alınması üçün bir yoldur və ÜST müxtəlif sağlamlıq proseduraları üçün həkimə gəlişlərin müəyyən sayda olmasını öz rəhbər vəsaitində təklif edir. Sağlamlıq vəziyyətləri, yaxud proseduralara cavab reaksiyası ilə əlaqəli bəzi müştərilər üçün həkimə gəlişlər daha çox tələb olunsa da, ÜST məsləhətləri tipik müştərilər üçündür. ÜST rekomendasiyalarına nisbətən, adətən, daha çox həkimə gəlişləri tələb edən həkimlər səhiyyə sisteminin effektliliyinə ziyan gətirə bilər və
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 26 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
bu gəlişlər müştərinin xidmətlə əlaqəli problem səviyyəsini təhrif edə bilər. Bu tədqiqatda biz abort müştərilərindən təchizçilərin onları təkrar gəlişlərə dəvət edib-etmədiklərini və təchizçilərdən UDV, yaxud oral kontraseptivlərin təyin olunduğu birinci il qadınların neçə dəfə təkrar həkimə gəlişlərini tələb etmələrini soruşduq. AP məsləhətlərinin abort məsləhətləri ilə müqayisəsini daha yaxşı başa düşmək üçün biz, həmçinin, təchizçilərdən abortdan sonra neçə təkrar həkimə gəlişi təklif etmələrini soruşduq. Təchizçilər özlərinin tipik fəaliyyəti haqda düşünmələri üçün təlimlənmişdilər, onlar elə bil fəsadlı halları müalicə etmək üçün cavab verməli deyildilər.
Həm oral kontraseptivlər və həm də UDV üçün təchizçilər ÜST məsləhətlərindən çox həkimə gəlişləri məsləhət edirdilər. Təchizçilər məlumat verirdilər ki, həb istifadəçilərindən birinci il orta hesabla 2,8 həkimə gəliş xahiş olunur (Cədvəl 15). Təxminən bütün (90%) tipik xahişlər görə həkimə gəlişlər bir dəfədən çox olub; bu göstərici ÜST üçün bir illik həkimə gəlişləri ilə contrast olub – birinci il maksimum iki rutin gəlişdən ibarətdir ki, bunların da ikincisi ilk üç ayda həyata keçirilir (ÜST, 2004). Bu tədqiqatdakı mama- ginekoloqların mühasibəsinə görə UDV- in birinci il istifadə edən müştərilər üçün məsləhət görülən həkimə gəlişlərin orta sayı 2,5 olub (Cədvəl 15). Bu həkimə gəlişlər ərzində həkimlər UDV-in yerləşməsini yoxlayır, hormonların səviyyəsi testlərini həyata keçirir, infeksiyanın olub-olmamasını müəyyənləşdirir və ultrasəs müayinəsini edirlər. ÜST UDV yerləşməsindən sonra 3-6 həftə ərzində bir həkimə gəlişi məsləhət görür (ÜST, 2004), amma UDV yerləşdirmiş müsahibə götürdüyümüz təxminən bütün (94%) mama- ginekoloqlar keçmiş 3 ay ərzindərutin olaraq ikidən çox həkimə gəlişi xahiş edirlər.
Təchizçilərin başqa tip müştərilər üçün oxşar olaraq həddən çox həkimə gəlişləri xahiş etmələrini görərək, biz onlardan abortdan sonra müştərilərə neçə həkimə gəliş məsləhət verdiklərini soruşduq. Abort təklif etmiş yeddi təchizçidən çoxu (beş) dedi ki, onlar abortdan sonra azı bir həkimə gəlişi məsləhət görürük. İndiyə kimi, ancaq abort müştərilərinin 25%-i deyib ki, fəsadların yoxlanması və abortun tam olunmasına əmin olmaq üçün həkimə təkrar gəlmək onlara təklif olunub. ÜST israrla məsləhət görür ki, “fəsadlaşmamış cərrahi abortdan sonra rutin olaraq həkimə gəliş üçün tibbi ehtiyac yoxdur” (ÜST, 2012). Bu qeyd əvvəllər nəşr olunmuş Təhlükəsiz Abort rəhbər vəsaitindən (ÜST, 2003) olan düzəlişdir ki, o əvvəllər belə nəşr olunmuşdu: “ola bilsin ki, bir dəfə həkimə gəlişə ehtiyac olsun”.
UDV* 51
2.5 1 Həblər* 49 2.8 1–2
*İstifadənin birinci ilində məsləhət görülən həkimə gəlişlərin rutin sayı Qeyd: Mama-gonekoloqların seçim həcmini əks etdirən təchizçilərin sayı son üç ayda UDV yerləşdirmiş və oral kontraseptiv tətbiqini həyata keçirmiş təchizçilərin sayını göstərir.
“RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 27
Müasir kontraseptivlərin az istifadə olunmasını nəzərə alaraq, nə qədər qadının özlərinin nəsil artımı və AP haqda real olaraq məlumatlı olmasını müzakirə etmək vacibdir. AP məlumatlarının bir mənbəyi olan tibb xidməti təchizçilərinin də AP seçimləri ilə əlaqəli düzgün biliklərə malik olmasına ehtiyac vardır.
Hər müştəri tipinin təxminən 85%-dən çoxu UDV haqda eşidib. AP-nın bütün vasitələri haqda soruşanda qadınların çoxu UDV, həblər, kondomlar və cinsi əlaqədən çəkinmə üsullarının adını çəkib. Qadınlar təcili kontraseptiv həblər ilə çox da tanış deyillər (Cədvəl 16).
Cədvəl 16. Müştəri tipini nəzərə almaqla, AP üsullarının sərbəst olaraq adını çəkən/təsvir edən müştərilərin faizi Üsul Müştərilərin % Abort (n=203) ANX (n=180) UDV 88
91 Kondom 75 76 Həb 72
71 Ritm/təqvim 30 27 Cinsi əlaqədən çəkinmə 60 58 Təcili kontraseptiv həblər 11 13 Spermasid 22 16 Dgərləri* 6 5 *”Digərlərinə” aiddir: Progestin halqası, laktasion amenoreya üsulu və herbal üsullar Cədvəl 17. AP üsullarını onların hamiləlikdən qorunmaqda effektliliyinin düzgün sırası ilə çeşidləyən və UDV, eləcə də, həblərin düzgün olmayan sırası ilə çeşidləyən müştəri və təchizçilərin faizi Müştərilərin % Təchizçilərin % (n=60) Abort (n=149) ANX (n=102) Effektliliyə görə üsulları düzgün çeşidləyənlərin % 21 16
37 Düzgün olmayan sıra ilə çeşidləyənlərin %: Kondomlar həblərdən effektlidirlər 63
65 35
Kondomlar UDV-dən effektlidirlər 26
28 27
Qeyd: Effektliliyinə görə düzgün sıra çoxdan aza olmaqla belə idi: UDV, həblər, kondomlar, cinsi əlaqədən çəkinmə. Bu məlumatlar bu dörd üsula cavab verənlər üçündür.
Azərbaycanda effektlilik səviyyəsinə görə ən çox istifadə olunan üsulların çeşidlənməsi haqda soruşanda müştərilərin 2/3 hissəsindən çoxu bilirdi ki, UDV ən effektli və cinçi əlaqədən çəkinmə isə ən effetsiz üsuldur (məlumatlar göstərilməyib). İndiyə qədər
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 28 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
müştərilərin ¼-dən azı bu dörd üsulun effektliliyinin azalması istiqamətində düzgün sırasını bilir (UDV, həblər, kondomlar, cinçi əlaqədən çəkinmə); Bu sırada qadınların çox vaxt etdiyi səhv kondomların hamiləlikdən qorunmaqda həblərdən effektli olmasını demələridir (Cədvəl 17).
Məlumatlılıq çərçivəsində qadınlar AP ilə əlaqəli məsləhətə gedikləri zaman təchizçilərin kontraseptiv tətbiqində qərar verməsində rolu başa düşüləndir. Həm abort və həm də ANX müştəriləri AP məlumatlarının mənbəyi kimi çox hallarda tibb işçilərini göstərirlər (Cədvəl 18). Növbəti çox məsləhət verənlərin həyat yoldaşı və portnyorlar, onlardan sonra isə ailə üzvləri olduğu göstərilir. Müştərilərin çox az bir hissəsi məsləhət üçün əczaçıya müraciət etdiyini deyir.
Səhiyyə mütəxəssisləri (həkim/tibb bacısı) 53 74 Partnyor 39 28
Ailə 40 22
Dostlar 22 13
Əczaçı 1 2 Digərləri (heç kim, kitablar, internet) 9 6
4.2. AP haqda təchizçilərin bilikləri Qadınların AP haqda ətraflı məlumatları olmadığından və bu məlumatları səhiyyə təchizçiləri tərəfindən əldə etməyə ümid etdiklərindən, növbəti araşdırma AP haqda mama- ginekoloqların bilikləri olacaq. Mama-ginekoloqların ancaq 37%-i ən çox istifadə olunan AP üsullarının effektlilik sırası əsasında düzgün yerləşdirilməsini bacarıb (Cədvəl 17): bu müsahibə götürülənlər arasında nisbətən az bir hissədir. Müştərilərə kimi, bəzi təchizçilər də kondomları həblərdən daha effektli hesab ediblər. Təchizçilərin, demək olar ki, 100%-i AP seçimi ilə əlaqəli müştərilərinə verdikləri məsləhət bacarığını gizli saxlayırdılar (məlumatlar göstərilməyib). AP xidmətlərini təklif edən və keçmiş üç ay ərzində UDV yerləşdirmiş təchizçilərin 45%-i UDV-nin abortdan dərhal sonra yerləşdirilməsinin mümkünlüyünü bilirdi 11 (Cədvəl 19, səhifə 29). Abort təklifi etmiş yeddi təchizçidən ikisi abortdan dərhal sonra UDV yerləşdirilməsinin mümkünlüyünü bilmirdi (məlumatlar göstərilməyib).
11 Müsahibə götürülənlərin bəziləri qeyd edirdilər ki, təchizçilər bu suallara verdikləri cavablarda nəyin düz olmasını bildiklərini deməkdənsə (məsələn, kontraseptiv vasitənin dərhal yerləşdirilməsi deyil, bir ay sonra
yerləşdirilməsi məsləhəti), onlar müştərilərə nə məsləhət gördüklərini qeyd edirdilər. “RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 29
bölünmə faizi * % (n=51) Dərhal
45 1 həftədən sonar 6 1 aydan sonar 45 Növbəti gəlişdən sonra 2 3 aydan sonar 2 Total 100 *Son üç ay müddətində UDV yerləşdirilmiş. 4.3. Nəsil artımı haqda müştərilərin biliyi Müştərilərin böyük bir qismi öz nəsil artımı haqda məlumatsız idilər. Əgər qadınlar öz menstrual siklində ən çox nəzilartırma vaxtlarını bilirdilərsə, ənənəvi kontraseptiv üsulunun düzgün istifadəsi öz təsdiqini tapırdı. Analoji olaraq, təkrar abortlardan uzaq olmaq üçün müştərilərin abortdan sonra nə zaman hamilə olmaq olar sualına cavab almağa ehtiyacları var idi. Abort və ANX müştərilərinin yalnız yarısı qadın reproduktivlik sistemi haqda elementar biliklərə malik did (məsələn, iki menstrual dövr arasında onların uşaq dünyaya gətirməsi üçün ən böyük imkanın bu vaxtın ortasına düşməsini) (Cədvəl 20). Bundan başqa, abort və ANX müştərilərinin ancaq 60%=i bilirdi ki, nəzil artımı imkanı abortdan dərhal sonra geri dönür (Cədvəl 20). Abort müştərilərindən 34%-i bilmirdi ki, onlar abortdan sonra ən tez nə zaman hamilə ola bilərlər, həftə ərzində növbəti arzuolunmaz hamiləlik riski olacaqmı.
Ən çox nəzil artımı imkanı menstrual siklin arasındakı vaxtın yarısındadır 51 56
Nəsil artımı imkanı dərhal qayıdır: Abortdan sonra 66 59
Oral kontraseptivləri kəsdikdən sonra 54
38 UDV kənarlaşdırdıqdan sonra 46 50
Bilikdən savayı, inam və seçimi bəyənmə qadınların kontraseptiv üsulları tətbiq etməsi qərarına təsir edən fərdi səviyyə amillərindəndir. Bu bölmədə biz üsullarla əlaqəli, eləcə də, qadınların bu üsullara və aborta müqayisəli yanaşması ilə əlaqəli kontraseptiv üsulların istifadəsi zəminində əldə olunmuş məlumatları nəzərdən keçirmişik.
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 30 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
2-ci bölmədə məlumat verildiyi kimi, müştərilərin çoxu UDV istifadəsinin gələcəkdə hamiləlikdən qorunmaq üçün istifadə etmək istədiklərini deyiblər. Bu qadınlar məlumat verirlər ki, UDV-ni seçmələrinin səbəbi onun az narahatçılığa səbəb olması və ən az əlavə təsirlərə mali olmasıdır (Cədvəl 21). Bu izahat abort və ANX müştəriləri arasında bölüşdürülüb.
Gələcəkdə istifadə olunacaq ikinci populyar vasitə kondomlar olub. Kondomların istifadəsini seçənlərin əksəriyyəti bu üsulun ucuz olmasını demişlər; digər ən çox varilən cavablara şəxsi nəzarət və bu barədə narahatçılığa ehtiyac olmaması cavablarıdır (Cədvəl 21). Cədvəl 21. Müştəri tipini nəzərəalmaqla, gələcəkdə UDV, yaxud kondomların istifadəsini seçmələrinin müxtəlif səbəblərinə görə müştərilərin faizi Müştərilərin % Abort ANX UDV (n=95) (n=74) Bu ən az narahatçılığa səbəb olur. 52 35
Partnyoru bunu çox xoşlayır. 15 11
Mən onu nəzarətdə saxlaya bilirəm. 13
10 Bu ən az invazivdir. 13 16
Onun əlavə təsirləri ən azdır. 11
28 Həkimlər bunu necə etmək lazım olduğunu bilir/həkimin məsləhəti əsasında. 7 8
Bu hormonal deyil. 4 4 O çox baha deyil. 4 4 Digərləri. 11 3
(n=11) O çox baha deyil. 49 64
Bu ən az narahatçılığa səbəb olur. 26
9 Bu ən az invazivdir. 13 0
10 9 Partnyoru bunu çox xoşlayır. 8 9 Mən onu nəzarətdə saxlaya bilirəm. 3 18
Bu hormonal deyil. 0 9 5.2. Müasir üsulların istifadəsi ilə əlaqəli narahatçılıqlar UDV və həblər çox effektli üsul kimi Bakıda daha çox istifadə olunduğundan, biz qadınlar və onların tibbi təchizçilərindən bu üsullarla əlaqəli nə hiss etdiklərini soruşduq. Cavab verənlərin əksəriyyəti oral kontraseptivlər və ya UDV ilə əlaqəli heç bir narahatçılıq olmadıqlarını deyiblər (Cədvəl 22, səhifə 31). Amma təchizçilər müştərilərə nisbətən daha çox narahatçılıq keçirmişlər və onların narahatçılığı daha çox UDV-dansa həblər barəsində olub. Bu naraharçılıqlardan çoxu əlavə təsirlərlə bağlıdır. Abort və ANX müştəriləri üçün narahatçılıqlara səbəb olan həblərin əlavə təsirləri həqiqi əlavə təsirlər (məsələn, başağrısı və qusma) və şişirdilmiş, yaxud təhrif olunmuş əlavə təsirlər (məsələn, tük artımı, allergiya, qara ciyər zədələnməsi, yaxud xərçəng) kimi iki yerə ayrılırdı. Qadınlarda UDV ilə əlaqəli “RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 31
oxşar narahatçılıqlar var idi: şişirdilmiş, yaxud təhrif olunmuş çəki artımı, allergiya, xərçəng uşaqlığın eroziyası kimi əlavə təsirlər daha çox səslənmişdir.
Mama-ginekoloqlar UDV və həblərlə əlaqəli bəzi narahatçılıqlarla əlaqəli bizlə bölüşdülər (Cədvəl 22). Bu narahatçılıqlar içində həblərlə bağlı olanları əsasən əlavə təsirlərlə əlaqəli olub: onların yarısı həqiqi əlavə təsirlər (məsələn, başağrısı və qusma) ilə bağlı narahatçılıq olduğunu və digər yarısı şişirdilmiş, yaxud təhrif olunmuş əlavə təsirlər (məsələn, tük artımı, allergiya, qara ciyər zədələnməsi, yaxud xərçəng) ilə bağlı narahatçılıq olduğunu demişlər. Süd vəzisinin xərçəngi ilə əlaqəli həkimlərin narahatçılığı əsassızdır; bu təkmilləşdirilməmiş biliyi nümayiş etdirir. 1975-ci ildən əvvəl oral kontraseptivlərin yüksək dozları süd vəzisi xərçənginin yüksək riski ilə müşayiət olunurdu, amma o vaxtdan aparılmış tədqiatlar bu həblərin aşağı dozalarının süd vəzisi xərçənginin əmələ gəlməsinə təsir etmədiyini göstərdi (Hatcher et al., 2011). Təchizçilər UDV ilə əlaqəli nisbətən az narahatçılıqlara malik idilər: bura çəki artımı və həmişəlik sonsuzluq aid edilirdi.
Narahat olanlar 16 9
45 Həqiqi əlavə təsirlər 7 6 23 Şişirdilmiş/təhrif olunmuş naraharçılıqlar* 9 8 23 Narahat olmayanlar 65 49
55 Üsulla tanış olmayanlar 18 28
0 Cavab verməyənlər 1 14
0 UDV Narahat olanlar 20 8
15 Həqiqi əlavə təsirlər 4 4 10 Şişirdilmiş/təhrif olunmuş naraharçılıqlar †
6 10 Narahat olmayanlar 76 60
85 Üsulla tanış olmayanlar <1 8
0 Cavab verməyənlər 4 24
0 *
Həblər üçün
şişirdilmiş/təhrif olunmuş əlavə təsirlər: süd vəzisinin xəstəlikləri, xərçəng, kistalar, ölüm, tüklərin artması, sağlamlıq problemləri, hormonal disfunksiyalar, sonsuzluq, qaşınma/qızarma, qara ciyərin zədələnməsi, uşaqlıq problemləri † UDV üçün şişirdilmiş/təhrif olunmuş naraharçiliqlar : allergiya, xərçəng, köpmə, eroziya, tük artımı, hormonal dəyişikliklər, sonsuzluq, iltihab, böyrək xəstəlikləri, miqrasiya, dəriproblemləri, çəkinin artması
bir qədər də araşdırmaq üçün müştərilərə açıq suallar verildi. Abort müştərilərinin yarısından çoxu və ANX müştərilərinin 53%-i belə düşünürlər ki, qadınlar müasir kontraseptivlər haqda adekvat məlumata məlik deyillər. Sağlamlıq və təhlükəsizlik ilə əlaqəli narahatçılıqlar hər iki qrupdan olan müştərilərin ikinci yerdə duran ən çox verdiyi cavablar olub (Cədvəl 23).
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 32 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
Məlumat/bilik azlığı 52 53 Sağlamlıq/təhlükəsizlik narahatçılıqları 33 20 Həkimlə müzakirə etməyib 8 3 Şəxsi cavabdehliyində çatmazlıq
6 6 Xərclərlə əlaqəli 1 7
Digər* 6 9
* Digər: şəxsi səbəblər, partnyorun bəyənməməsi, effektinə inamsızlıq, həmişəlik sonsuzluq qorxusu
Kontraseptiv üsullar və aborta olan münasibətləri daha da araşdırılması üçün biz müştərilərin və təchizçilərin müxtəlif suallarla bağlı kartlrın necə yerləşdirilməsi vasitəsilə tədqiqat apardıq.
Qadınlar istifadəsi çətin olan kontraseptiv üsulları seçməyi xoşlamırlar. Abort müştəriləri tərəfindən istifadəsi baxımından ən asan üsul cinsi əlaqədən çəkinmə üsulu olması məlumatı verilib (40%) (Cədvəl 24, səhifə 33). Bundan fərqli olaraq, ANX müştərilərinin əksəriyyəti arasında ən asan üsul UDV olub (32%) (məlumatlar göstərilməyib). UDV üsulunu abort (44%) və ANX müştəriləri (36%) digər üç kontraseptiv üsullardan çox çətin olması kimi qiymətləndirilib (Cədvəl 24). Abort və ANX müştərilərinin böyük əksəriyyəti (80%-dən çoxu) abortu istifadə cəhətdən bütün digər kontraseptiv üsullardan ən ağırı hesab edirblər (Cədvəl 24).
Əvvəlki tədqiqatlar göstərdi ki, Azərbaycanda qadınlar müasir hormonal kontraseptivlərin təhlükəsizliyindən qorxurlar, amma az sayda tədqiqatlarda bu təhlükəiszliyin abortla əlaqəli təhlükəsizliklə müqayisəsi soruşulub. Biz aydınlaşdırdıq ki, bütün cavab verənlərin 2/3 öz nəsil artırma imkanlarını tənzimləmək üçün minimal təhlükəsiz üsuldur (abort müştərilərinin 67%-i və ANX müştərilərinin 63%-i və təchizçilərin 93%-i (Cədvəl 24).
Ümumiyyətlə, kondomlar və UDV-lər müasir AP üsullarından ən təhlükəsizi hesab edilib. Müştərilərin böyük əksəriyyəti tərəfindən cinsi əlaqədən çəkinmə müasir üsullardan daha təhlükəsiz kimi görünüb. Müştərilərin, demək olar ki, yarısı cinsi əlaqədən çəkinməni həblərdən təhlükəsiz hesab edib (abort müştərilərinin 57%-i ANX müştərilərinin 42%-i); oxşar olaraq, cinsi əlaqədən çəkinmə abort müştərilərinin 46%-i və ANX müştərilərinin 35%-i tərəfindən UDV-lərə nisbətən təhlükəsiz hesab edib (məlumatlar göstərilməyib).
Abort və AP üsullarının istifadəsinə təsir edə bilən digər amil qiymətdir. Müştərilərdən abort və kontraseptiv üsulların bir il ərzində qiymətə görə çeşidlənməsixahiş olunub. Müştərilərdən ¾ hissəsi bir il ərzində kondomların istifadəsini həmin müddətdə həblərin “RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 33
istifadəsindən ucuz olmasını deyib (məlumatlar göstərilməyib). 80%-dən çoxu inanıb ki, bir il ərzində kondomların istifadəsi həmin müddətdə UDV istifadəsindən ucuzdur (məlumatlar göstərilməyib). Müştərilərin təxminən 1/3 UDV-nin çox bahalı üsul olmasını və təxminən yarısı illik UDVnin abort üçün olan xərclərdən çox olmasını qeyd ediblər (Cədvəl 24). Üstünlük verilməsi Müştərilərin böyük əksəriyyəti (80%) abortu uşaq dünyaya gətirməkdən uzaq olmaqda ən az üstünlük verilən yol kimi qiymətləndirib (Cədvəl 24). UDV abort müştərilərinin 60%-i üçün və ANX müştərilərinin 53%-i üçün ən çox üstünlük verildiyi kontraseptiv üsul olub. Müştərilər görüb ki, onların portnyorları və ailələri də UDV-ə üstünlük verirlər. Müştərilərin ancaq 10%-i cinsi yaxınlıqdan çəkunmələri üsulunu ən çox xoşladığını deyib; buna, davamlı olaraq, onların portnyorları və ailələri də üstünlük verirlər.
müştərilərin faizi Çeşidləmə və üstünlük vermə Müştərilərin % Abort (n=149) ANX (n=102) İstifadə üçün asan olan Cinsi yaxınlıqdan çəkunmək ən asanıdır. 40 28 UDV bütün digər üç üsuldan (həb, kondomlar, cinsi yaxınlıqdan çəkinmə) ağırdır. 44 36
Abort ən ağırıdır. 87
82 Təhlükəsizlik Abort ən az təhlükəsizidir. 67 63
Həb qəbulu abortdan təhlükəsizdir. 85 81
İllik qiyməti UDV ən bahasıdır. 34 27 UDV abortdan bahadır. 53 42
Müştərinin üstünlük verdiyi Müştəri abortu ən az xoşlayır. 83 88 Müştəri UDV ən çox xoşlayır. 60 53
Müştəri cinsi yaxınlıqdan çəkinməni ən çox xoşlayır. 10 15
Yüklə 2,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|