Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq
Yüklə 2,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İmtina tezliyi
|
Partnyorun üstünlük verdiyi
Partnyor UDV-ni ən çox xoşlayır. 48 56 Partnyor cinsi yaxınlıqdan çəkinməni ən çox xoşlayır. 7 6
Ailə UDV-ni ən çox xoşlayır. 68 61
Ailə cinsi yaxınlıqdan çəkinməni ən çox xoşlayır. 9 10
Qeyd: Bunlardan başqa beş kartı çeşidləyənlər (abort, UDV, həb, kondomlar, cinsi əlaqədən çəkinənlər)
6. AP müştəriləri Bakının tibb müəssisələrində AP xidmətlərinin az sayda həyata keçirilməsi ilə əlaqədar olaraq, biz çox az sayda AP müştərilərinindən müsahibə götürdük (n=16). Belə kiçik seçim həcmi ilə biz proporsiyaları hesablamaq və bu müştəriləri digər iki müştəri qrupu ilə
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 34 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
müqayisə etmək istəmədik. Amma bu kiçik nümunədən bəzi müşahidələri qeyd etməyə dəyər.
RS xidmətlərini həyata keçirən tibb müəssisələrində AP xidmətləri arayan bu 16 qadının, orta hesabla 28 yaşı, 1,6 uşağı və 2,6 abortu olmuşdu. Bu AP müştərilərinin demoqrafik oxşarlığı abort müştərilərinə daha çox olmuşdur, nəinki ANX müştərilərinə. Bu göstəricini qeyd etməyə dəyər, çünki bu, kontraseptiv vasitə axtaran bu qadınların uşaq dünyaya gətirmək və abort təcrübəsinə malik olduğunu göstərir və digər tərəfdən bu qadınlar qoruyucu tədbir əldə etmək qərarına gəliblər.
Müsahibə götürülmüş bu 16 AP müştərisinin öz menstrual sikllərinin ən yaxşı nəsil artımı vaxtı haqda və abortdan sonra nəsilartırma imkanlarının geri qayıtması haqda dəqiq məlumatları var idi. Əksəriyyəti (16 qadından 12-si) müxtəlif kontraseptiv üsulların (UDV, kondomlar, ritim və təqvim) adlandırılması ilə kifayət qədər yaxından tanış idilər, eyni zamanda qadınların yarısından azı (yeddi) oral kontraseptivlərə toxundular. AP xidmətlərini axtaran qadınlar arasında üç nəfəri UDV uzun müddət təsir edən üsul və azı beş il effektli olmasını bildi.
AP xidmətləri üçün mama-ginekoloqa gedəndən sonra müştərilərin kontraseptiv üsullarının effekti haqda bilikləri ancaq dəqiq olub. 12 qadından ancaq üçü hamiləlikdən qorunmaqda effektliliyinə görə bu üsulları öz düzgün sırasına düzməyi bacarıb. Hələ də onların əksəriyyəti hamiləlikdən qorunmaqda həbləri kondomlardan az effektli kimi hesab edirlər. Həblərin istifadəsi ilə bağlı onların narahatçılığında hələ də əlavə təsirlər (real və tibbi əsası olmayan) böyük rol oynayır.
Müsahibə götürülmüş müştərilərdən təxminən üçü UDV istifadəsini seçib və onların yarısına həkimə gəldiyi gün UDV tətbiq edilib. 5-ci cədvəldən göründüyü kimi, bu heç də gözlənilməz dyil ki, bizim nümunəmizdə qadınların çoxu UDV seçiblər, belə ki oral kontraseptivləri əldə etmək üçün onlar həkimə yox, aptekə getməli idilər. Çoxları dedi ki, onlar UDV-ni həkim məsləhət gördüyü üçün seçiblər, o ən az narahatçılığa səbəb olur və onların portyoru bu üsulu digərlərindən daha çox xoşlayır.
Həkimə gəldiyi gün UDV yerləşdirilmiş səkkiz qadından yeddisi xidmətə görə ödəniş aparıb və biri bu suala cavab verməkdən imtina etdi. Ödəniş edənlərdən bu yeddi nəfəri orta hesabla 35 AZN (US $44) verib. Ödəmə sualına cavab verməkdən imtina etmiş qadın isə bildirdi ki, bura gəlməmişdən əvvəl ödənişin təxminən 30 AZN (US $38) olcağını gözləyirdi. Bu ödənişə müəssisədə müsahibə götürülən gün edilən bütün ödənişlər daxildir: qadınların çoxu üçün UDV-in özü bura daxil deyil. Ancaq bir qadın məlumat verdi ki, UDV-ni müəssisəyə özü gətirib, amma onun qiymətini soruşsaq da buna cavab vermədi.
Qadınlardan beşinə onların müəssisəyə gəldiyi gün UDV yazıldı və lazımi testlərdən keçməli oldular. Bu beş qadından üçü ödəniş apardı və orta ödəmə 13 AZN (US $16.50) oldu.
16 AP müştərisindən yeddisi məlumat verdi ki, onlara həkimə gəldiyi gün ultrasəs müayinəsi olundu və üçü isə qan analizləri götürüldüyünü dedi.
“RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 35
Bu tədqiqatın nəticələrini qeyd etməmişdən əvvəl bəzi məhdudiyyətlər müzakirə olunmalıdır.
İdeal olaraq, AP xidmətlərində maliyə stimulunun rolunu müəyyənləşdirmək üçün biz müəssisələrdə qeyri-rəsmi ödənişlərin miqdarında müxtəlifliyi və eləcə də AP təchizinin səviyyəsini tədqiq etməli olduq. Ancaq, ödəniş müxtəlif yerlərə edilməsi və AP istifadəsinin az olması səbəbindən bu ideal tədqiqat mümkün olmadı. Əgər ödəniş səviyyəsində müxtəlifliyi əldə etmək mümkün olarsa (ya müdaxilə yolu ilə, ya da coğrafi sahələrlə), gələcəkdə bu sualı araşdırmaq yaxşı olardı.
İmtina tezliyi Bu hesabatın üsular bölməsində təsvir olunmuş müştərilər arasında imtina tezliyi 26% olduğundan, bu tədqiqatda nəticələr məhduddur. Qadınların ¼-nin əməkdaşlıqda zəiflik göstərməsinin bəzi mümkün səbəblərinə aşağıdakılar aiddir: Bu tədqiqata iki həssas mövzu cəlb edilmişdir: abort/AP və qeyri-rəsmi ödənişlər. İmtina tezliyinin yüksə olmasının bir hissəsi çox güman ki, qadınların bu mövzunu müsahibə götürənlə müzakirə etmək istəməməsidir. Müsahibə gütürülən qadınların həkimdən çıxandan sonrakı vaxtı, xüsusilə də abort müştəriləri üçün, çətin və mürəkkəb bir vaxtdır. Bəzi qadınlar müsahibə olunmaq üçün özünü kifayət qədər yaxşı hiss etmirlər. Əfsus ki, belə bir halda biz qadınların xidmətlər üçün nə qədər ödədiklərini və hansı xidmətlərin edildiyini bilmək istəyirdik, biz onların həkimə gəlişlərindən əvvəl müsahibə götürə bilmirdik. Bu tədqiqatdakı məqamlar gizli saxlanılmalı olduğundan, biz onların telefon nömrəsini götürə bilməzdik ki, müəssisəni tərk edəndən sonra onunla əlaqəsaxlamağa cəht edək. Bəzi müəssisələrdə həkimlər müştərilərinə bizim tədqiqat suallarına cavab verməməyi deyirdilər. Bu, ola bilsin ki, son iki ildən artıq müddətdə dövlətin qeyri-rəsmi ödənişlər və korrupsiyanın digər növləri üzərində olan diqqətinin artması ilə əlaqədardır. Əməkdaşlıq etdiyimiz müəssisələrdəki bütün baş həkimlər tədqiqata köməklik göstəriblər və tədqiqatın həyata keçirilməsindən əvvəl onunla əməkdaşlıq etməyə razılıq veriblər, amma bəzi hallarda müəssisənin heyyət üzvləri əməkdaşlıq etməyiblər. Belə hallarda ölkədaxili tədqiqatmılar müəssisənin baş həkimi ilə təkrar görüşüb tədqiqatın məqsədini deyir, onun gizli saxlanılmasını əmin edir və öz heyyət üzvləri ilə yenidən danışmağı xahiş edirlər.
İmtina tezliyinin yüksək olmasının əsas səbəbi əməkdaşların boyun qaçırmasıdır. Əgər imtina təsadüfi xarakter daşımasaydı, o zaman biz müəyyən tip müştərilərdən cavabları itirə bilərdik. Qadınların niyə əməkdaşlıqda zəiflik göstərməsini dəqiq bilməməyimiz
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 36 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
nəticələrimizə bizim cavab tezliyinin stimuledici təsirini başa düşməkdə bizim imkanlarımızı bir qədər də məhdudlaşdırır. Ola bilsin ki, əməkdaşlıq etməyən qadılar özlərini pis hiss etmiş və ya bir qədər imkansız olmuş, yaxud qeyri-rəsmi ödənişi digər əməkdaşlardan gizli saxlamaq istəmişdir, biz bunların hansının həqioqət olduğunu dəqiq bilmirik.
Cavab verənlərin çoxu xidmətə görə ödəniş etdiklərini söyləsələrdə, ödənişin məbləğini açıqlamadılar. Ödəniş suallarına cavb verməmə halı bu sualların həssaslığı səbəbindən gözlənilirdi. Həvəssiz cavablandırmaların ödəniş aparmış müştərilərin sayı və ödənişin miqdarının bu tədqiqatda qiymətləndirilməsində çatmazlığa səbəb olacağını biz gözləyirik.
Müsahibə götürülmüş AP müştərilərinin sayının çox az olması, bu qadınlarla əlaqəli nəticələrin yekunlaşdırılmasını məhdudlaşdırır, amma bu bir daha Azərbaycanda kontraseptivlərin istifadəsinin təkmilləşdirilməsinin vacibliyini, o cümlədən, AP müştərilərinə dair gələcəkdə klinikadan kənar əsasda tədqiqat üsullarının istifadəsi üçün ehtiyacları ön plana çəkir. Bundan əlavə, nəticələr göstərir ki, qadınların çoxu həbləri və kondomları aptekdənsə, həkimlərdən əldə edirlər. Bizim nümunə seçimi strategiyamız oral kontraseptivləri aptekdən əldə edən qadınları əhatə etməyib, odur ki, biz onların baxışlarının və/yaxud təcrübələrinin tibb müəssisələrində kontraseptiv əldə etmək istəyən qadınlardan necə fərlənməsini müəyyən edə bilmərik.
Bizim nümunə seçimi strategiyamızda geniş sayda abort təchizçiləri olmadı. Nəticədə abort təchizçilərindən soruşulan prosedura, təcrübə və inam ilə əlaqəli bir çox suallar bu hesabatda təqdim oluna bilmədi. Mümkündür ki, abort təchizçilərinin kontraseptivlərlə əlaqəli seçimi və münasibəti bu tədqiqatda müsahibə götürülmüş təchizçilərin fikirlərindən fərqli olsun (əsasən də ANX və AP təchizçiləri); beləliklə biz bu potensial fərqləri genişləndirmək, yaxud istiqamətləndirmək üçün ehtimal edə bilmərik.
Azərbaycanda AP üzrə müştərilərə iki tip təchizçi məsləhət verə bilər: mama-ginekoloqlar və mamaçalar (akuşerkalar). Biz ancaq mama-ginekoloqlardan müsahibə apardıq, çünki onlar əsas AP xidmətləri təchizçiləridir (Patsika et al., 2009). Biz müştərilərə yönəltdiyimiz suallarda ehtiyatlı olub, hökümən mama-gonekoloqun yox, ümumiyyətlə səhiyyə təchizçisinin onlarla AP haqda danışıb-danışmadığını soruşduq. Bu yolla biz bütün potensial məsləhətçilərinin təcrübəsini əhatə eləməyə ümid etdik.
Kompensasiya Məlumatları toplamış komandanın fikrinə görə təchizçilər, razılıq formasında vurğulandığı kimi, vaxtlarına görə kompensasiya edilməyib. Bu protokol qaydalarının pozulması haqda “FHI 360 təşkilatın Fərdlərin Müdafiəsi Komitəsi” nə məlumat verilib. Biz inanmırıq ki, bu protokol pozulması təchizçilərin cavablarının həqiqiliyinə təsir edib.
“RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 37
Razılıq prosesində məlumatlandırmanın bir hissəsi kimi təklif olunmuş evə aparmaq üçün olan taxsi pulunu heç bir qadın almamışdır. Bəzi müəssisələrdə belə şaiyələr yayılmağa başlayıb ki, taxsilər qadınları sorğu aparılması üçün digər müəssisəyə aparmalı idi. Bu tədqiqat ərzində məlumat toplayanlar və nəzarət edənlər qadınları məlumatlandırmışdılar ki, taksilər qadınları düz evlərinə aparmalı idilər, amma indiyə kimi heç bir qadın taksi pulunu almayıb. Biz düşünmürük ki, taksi xidmətindən istifadə edilə bilməməsi tədqiqatın nəticələrinə biləvasitə təsir edib: ancaq həssas məqamlar haqda danışmağa ümumi həvəssizlik baxımından bu qorxu simptomatikdir. Bu qorxu bəzi suallara cavabların verilməməsinin yüksək səviyyədə olmasını izah edə bilər. “RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 39
Bu tədqiqat AP üsulları və abort tətbiqində qadınların seçimlərinə təsir edən amilləri, o cümlədən, maliyə stimulunun təchizçilərin RS xidmətlərinə edə biləcək təsiri araşdırıb.
Ödənişlər Bu tədqiqatın məqsədi tibbi xidmətlər üçün edilən ödənişlərin Azərbaycanın Bakı şəhərində AP istifadəsinə təsirinin mümkünlüyünü araşdırmaq olub. Xidmətin abort, yaxud ANX olmasından asılı olmayaraq, qadınların əksəriyyəti Bakıda RS xidmətlərinə görə ödəniş ediblər. Bir ANX gəlişi üçün ödəniş bir abort ödənişindən ucuz olub, amma uşağın doğulması üçün olan ödəniş abort ödənişindən lap çox olub. Ödənişin əsas hissəsi həkimlərə edilib, amma biz AP istifadəsinin təchizçilər tərəfindən aktiv şəkildə gözdən salınması üçün biz heç bir sübut tapmadıq.
Abortla əlaqəli xidmətlər üçün ödənişlər məsləhətçinin təcrübəsindən asılıdır. Müasir kontraseptiv üsullar ilə əlaqəli məsləhətlər verililən ödəniş etmiş qadınların payı daha az olub, nəinki ödəniş aparmayanlar. Bununla əlaqəli biz iki potensial səbəbi araşdırdıq: (1) Tibbi xidmət edənlər ödənişə müvafiq olaraq özlərinin məsləhət manevrini dəyişirlər; yaxud (2) müştərilər istədikləri xidmət növü üçün ödəniş aparırlar və onlar məsləhət almaq istəmirlər. Heç bir fikir əldə olunmuş məlumatlarla öz təsdiqini tapmadı. Məsləhətin qadının xidmətlərdən əvvəl, yaxud sonra apardığı ödənişdən asılılığı yox idi, beləliklə bu, təchizçinin öz məsləhətini ödənişə əsasən aparması ehtimalının olmaması deməkdir. Analoji olaraq, ödəniş etmiş müştərilər arasında müasir kontraseptivlərdən istifadə etmək istəyənlərin arzusunun həyata keçirilməsi müasir üsullar haqda məsləhət verilib- verilməməsindən asılı deyil. Bizə aydın deyil ki, xidmət üçün ödəniş etmiş qadınlar müasir kontraseptiv üsulları barəsində məsləhət almağa neqativ yanaşırlar. Bu mövzunun gələcəkdə tədqiq olunmasına ehtiyac var. Bu tədqiqat təchizçilər tərəfindən kontraseptiv istifadəçilərinin ÜST məsləhətlərindən fərqli olaraq, həkimə gəlişlərinin və testlərin/proseduraların daha çox məsləhət görülməsi kimi bəzi faktları ortaya çıxarıb. Həkimə əlavə gəlişlər müştərilər üçün təkcə çox baxt tələb etmir, eyni zamanda xidmətlərə görə ödənişlərin miqdarını artıra bilər. Bundan başqa, həkimə əlavə gəlişlər müştərini müasir üsulların riskli olması fikrinə gətirib çıxara bilər. Bu əlavə gəlişlər müştərilər arasında UDV istifadəsinin bahalı olması kimi şübhəli anlamın yaranmasına köməklik edə bilər. Həkimlər UDV və oral kontraseptivlərin istifadəsinin başlanmasını istəyən müştərilərə ultrasəs müayinəsini də məsləhət verirlər. Ultrasəs müayinəsinə qadınların ehtimal ki, qeyri-rəsmi ödəniş etmələri həb istifadə edilməsi üçün maliyə və məntiqi maneə ola bilər.
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11 Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və 40 ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
Bakıda müasir kontraseptivlərin istifadəsinə çox güman ki, bir neçə qeyri-maliyə amili təsir edir. Bu tədqiqatda abort müştərilərinə AP xidmətlərinin tətbiqi çox aşağı olub. Abort müştərilərinin ancaq 20%-i səhiyyə müəssisəsini kontraseptiv üsullarla tərk ediblər və tibb işçilərinin əksəriyyəti müştərilərlə kontraseptiv vasitələr haqda söhbət aparmayıb. Müsahibə götürülmüş müştərilərin səhiyyə mütəxəssislərini AP məlumatlarının əsas mənbəyi saymasını nəzərə alsaq, bu, buraxılmış imkanları təqdim etmiş olur. Təchizçilər hiss edirlər ki, onların müştərilərinin blik azlığı təklif olunan məsləhətlər yolunda bir maneədir: bu, təchizçi ilə onun müştərisi arasında daha yaxşı kommunikasiyaya ehtiyacın olmasını göstərə bilər. Mama-ginekoloqlar kontraseptiv istifadəsini dəstəkləyən öz müştəriləri ilə AP müzakirə edən zaman tam seçim siyahısını təqdim etməmişlər. Abort olunan qadınların 80%-dən çoxunun uşaqların sayına görə bu üsula üstünlük verməsi seçiminə müvafiq olaraq, tibb işçiləri öz müştərilərinə AP haqda dəqiq və ətraflı məlumatlar verməlidirlər. Bir çox qadınlar çox yayılmış adi üsullarla (UDV və həblər) tanış olduğu halda, qadınların əksəriyyəti təcili kontraseptiv həblərlə tanış deyillər və onları haralarda əldə etmək mümkün olduğundan xəbərsizdirlər. Bu məlumat əhali arasında əsasən cinsi əlaqədən çəkinmək üsulundan istifadə edən qadınlarda təkrar abortların azalması üçün xüsusilə vacibdir.
Həm abort və həm də ANX müştəriləri gələcəkdə müasir kontraseptiv üsullarından istifadə edəcəkləri fikrində olduqlarını göstərmişlər: onların 40%-dən çoxu UDV istifadə etmək istəyiblər. Bu qadınlar hələ də UDV və oral kontraseptivlərin təhlükəsizliyi və effekti ilə bağlı məqamlara görə narahatdırlar. Bu narahatçılıqların çoxu müasir üsulların sağlamlıq üçün neqativ nəticələrinin olacağı fikrinə görədir. Bəzi təchizçilər də müasir kontraseptiv üsulların sağlamlığa neqativ təsirlərinin olmasına inanırlar və bu da müasir üsulların tətbiqi və qəbuluna öz təsirini göstərə bilər. Bundan əlavə, bir çox tibb işçiləri UDV-in qoyulması təlimlərini keçsələr də, təcrübədə bunu etmədiklərindən, bu, həkimlərin bu proseduranı həyata keçirməsində həvəssizlik nümayiş etdirməsinə səbəb ola bilər.
Təchizçilərin AP üsulları haqda bilikləri optimal səviyyədən aşağı olub. Beləliklə, UDV Azərbaycanda çox populyar müasir üsuldur və əvvəllər tətbiq olunmuş proqramlar UDV- nin doğuşdan və abortdan sonra yerləşdirilməsi sahəsində təchizçiləri təlimləndirmişdir, odur ki, Bakıdakı mama-ginekoqlar bu vasitəni yerləşdirmək vaxtını dəqiqliyi ilə bilməli idilər, halbuki, yarısından az bir hissəsi UDV-nin abortdan dərhal sonra yerləşdirilməsinin mümkünlüyünü bilirdi. Bundan başqa, təchizçilərin ancaq 37%-i AP üsullarını onların effektliliyinin azalması düzgün sırası ilə sadalaya bilmiş və təchizçilərin 23%-i oral kontraseptivlər haqda köhnə, yaxud əsassız fikirlərə malik idilər. Təchizçilərin hamısı (100%) müştərilərinə AP məsləhətlərinin verilməsi işində öz bacarıqlarına əmin olduqlarını demişlər. Bu əminlik və üsullarla əlaqəli qeyri-dəqiq məlumatlılığın ona əlavə olunması potensial kontraseptiv istifadəçiləri arasında cəfəngiyatın təbliğinə səbəb ola bilər.
Kontraseptiv vasitələr hələ də Vacib Dərmanlar Siyahısına daxil edilməyib və döclət tərəfindən alınmır.
Bu tədqiqatda əməkdaşlıq edən tibb müəssisələrinin kontraseptivlərlə təminatı araşdırılmayıb, müşahidələr göstərir ki, bu müəssisələrdə UDV və həblər nadir hallarda “RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 41
olur: bu da üsulların az tətbiqini qismən izah edə bilər. Əvvəlki illərdə Əhalinin aktivliyi üçün Birləşmiş Millətlər Fondu ehtiyat materialları ilə təchiz edib, amma 2011-ci ildən kontraseptivlərin ehtiyatının yaradılması üçün Azərbaycan höküməti tam cavabdehlik daşıyır. Kontraseptiv təhlükəsizliyinin inkişafı üçün istiqamətləndirilmiş səylər olmadan AP-nın tətbiqinin dəyişdirilməsi az ehtimal olunandır.
Qadın sağlamlığı ilə əlaqəli ictimayətlə kommunikasiyanın yaxşılaşdırılması çərçivəsində Azərbaycan dövləti iki strategiyanı inkişaf etdirir. İctimai Sağlamlıq üçün Kommunikasiya Strtegiyası hazırda nəzərdən keçirilir. Bundan əlavə, Mama-ginekoloqların Tədqiqat İnstitutu ilə birgə Reproduktiv Sağlamlıq Kommunikasiya Strategiyası müştəriyə yönəldilmiş qayğı dəstəklənərək, inkişaf mərhələsindədir. Bunlar siyasi öhdəçiliklər vasitəsilə AP məsləhətləri təcrübələrinin inkişafında müsbət əlamətlərdir.
2012-ci ildə Brüseldə keçirilmiş Dəlillərə Əsaslnan Təbliğatın tətbiqi vasitəsilə Reproduktivlik Sağlamlıqda Tələb olunan Təhlükəsizlik nəzərə alınmaqla Milli Sərvətlərin İnkişafı üzrə yüksək səviyyəli məsləhətləşmə iclasında siyasi iradə başlıca komponent olub. Dövlət nümayəndələrinin iştirak etdiyi bu iclasda UNFPA və International Planned Parenthood Federation (IPPF) Şərqi Avropa və Mərkəzi Asiya ölkələrində kontraseptivlərin əldə olunması və təhlükəsizliyinin təkmilləşdirilməsi üçün bir neçə məsləhəti burğuladı (IPPF və UNFPA, 2012). Məsləhətlər yeddi sahəyə istiqamətləndirilmişdi: dövlət öhdəçiliyini inkişaf etdirmək; müasir kontraseptivlərin xüsusiyyətləri haqda məlumatlılığı inkişaf etdirmək; təchizçilərin xidmətlə əlaqəli münasibətlərini, biliklərini və bacarıqlarını, eləcə də təklif etdikləri üsullar sırasını təkmilləşdirmək; üsullar sırasının daha geniş və əldə olunan edilməsi; müasir üsulların ekonomikliyinin inkişaf etdirilməsi və sosial normaların, ehtimalların və nəsil dinamikasının arasinda əlaqənin qurulması (IPPF və UNFPA, 2012). Bu məsləhətlər bizim tədqiqatın məqsəd və nəticələri ilə bir sırada durur. Biz ümid edirik ki, bu tədqiqat bizim məsləhətlərin həyata keçirilməsi üçün arqumentləri, eləcə də Azərbaycanda səhiyyə sistemi reformlarını və RS siyasətini gücləndirəcək.
“RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. 43
Baxmayarq ki, bu tədqiqat ancaq Bakıda aparılıb, tibbi yardımı xidmətlərinin təşkili, o cümlədən, qeyri-rəsmi ödənişlər və şəxsi əlaqələr, regionun bir neçə başqa ölkələrində olduğu kimi, Azərbaycanın digər bölgələrində də var. Bu tədqiqatın nəticələri statistic olaraq yayıla bilən deyil (hətta Azərbaycan daxilində), amma regiondakı səhiyyə sistemi və AP seçimlərindəki oxşarlıqlar aşağıdakı məsləhətlər daha çox regional olaraq qəbul edilə bilər: 1. Tibb işçilərini ətraflı kontraseptiv məsləhətlərin verilməsi işində aşağıdakı yollarla həvəsləndirmək, xüsusilə də abort müştəriləri üçün: a. Mümkün bütün üsullar vasitəsilə, AP üzrə məsləhətlər də daxil olmaqla, abortdan sonra tibbi xidmət üçün ətraflı protokolun tərtib edilməsi yolu ilə; b. Həyata keçirilmiş prosedurun əks olunması və AP məsləhətlərinin bu həyata keçirilmişlərdə bir göstərici kimi protokollara əlavə edilməsilə stimul yaratmaq yolu ilə;
2. Tibb işçilərini AP xidmətlərinin tətbiqi üzrə təlimləndirmək: a. Üsulların effektliliyinə, əlavə təsirlərin mümkünlüyü və kəskinliyinə, UDV-lərin yerləşdirilməsi vərdişlərinə və məsləhət vermək bacarıqlarına xüsusi diqqət ayırmaqla, xidmət zamanı və xidmət öncəsi təlimlərdə istifadə olunan AP kurikulumlarını modifikasiya etmək yolu ilə; b. Razılıq əsasında birgə qərarlar və təkmilləşdirici təhsil proqramları vasitəsilə tibb mütəxəssisləri assosasiyasının yaydığı klinik təcrübələr üzrə müasir məlumatları təbliğ etmək yolu ilə; 3. Müxtəlif yerlərdə AP seçimləri haqda qadınları və geniş ictimaiyyəti məlumatlandırmaq: a. Partnyorlar, həkim və müştərilər arasında və eləcə də ailələr içərisində söhbətləri inkişaf etdirmək yolu ilə; b. İnsanları çoxsaylı üsullar haqda – mümkün əlavə təsirlərin, cəfəngiyat və səhv düşüncələrin, eləcə də məlumatlı seçimin gözlənilməsi ilə əlaqədar məlumatlandırmaq yolu ilə; 4. Həkimə artıq gəlişlərin və əlavə proseduraların AP qəbulunda baryer kimi fəaliyyət göstərməməsinə əmin olmaq üçün milli AP və abort protolkollarını ÜST və ya digər sübuta əsaslanmış rəhbər vəsaitlərə uyğunlaşdırmaq; 5. Müasir kontraseptiv üsulları Vacib Dərmanlar Siyahısına daxil etməklə onların yararlılığına əminlik yaratmaq; 6. Daha yaxşı anlamaq üçün tədqiqatların aparılması: a. Tibb işçilərinin və ictimaiyyətin AP üzrə təlimləndirilməsinin ən yaxşı yolları, o cümlədən, mədəni səviyyəyə münasib gələn messaj növləri; b. Çoxsaylı həkimə gəlişlərin məntiqi əsasını, ultrasəsə olan inamı, profilaktikanın və ən yaxşı klinik təcrübələrin dəstəklənməsi üçün təlim kurikulumlarının nəzərdən keçirilməsini; c. Apteklərdə satılan kontraseptivlərin olması, qiyməti və davamlı olaraq tapılması; “RESPOND” layihəsi
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər. Yüklə 2,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|