Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti

Şəkil 3.10 Məngənə vasitəsilə dəliyin
taxta plastırla
tutulması.
123

---

Universal məngənə (şəkil 3.11) öz aralarında planka və boltlarla (3)
birləşdirilmiş iki şvellerdən (1) ibarət tiri özündə təmsil edir.
 
Tutacaqlar (4) tir
boyu sərbəst hərəkət edir və durdurucu vintlərlə müəyyən vəziyyətdə təsbit
edilirlər. Sıxıcı vintli (6) qayka-sürüngəc (5) eyni qaydada hərəkət edir, hansı ki,
plastıra dayaqlanmaq üçün bir sonucdan dabanaltıya (7), digərindən isə - vintin
fırladılması üçün qulpa (2) malikdir. Məngənəni istifadə edərkən tutucuları
şpanqoutun arxasına keçirir və plastırı vint vasitəsi ilə üzlüyə sıxırlar. 
Şəkil 3.11. Universal məngənə. а –künclü tutacaqla; 
б – bulba profilli şpanqoutların tutacaqı ilə; 1 - şveller; 
2 –qulp; 3 - bolt; 4 - tutacaqlar; 5 - qayka-sürüngəc; 
6 – sıxıcı vint; 7 - dabanaltı;
Deşikli taxta plastırla dəliyin tutulmasını və açılan başlıqlı sıxıcı boltla onun
bərkidilməsini iki nəfər tərəfindən edə bilər (şəkil 3.12). Qoyulma qaydası PB-1
plastırının istifadəsi kimidir. Xüsusi deşiyə buraxılmış boltu olan plastırı dəliyə
yaxınlaşdırır, bolt dəliyə elə qaydada qoyulur ki, dəmir bənd gövdə üzlüyünün
xaricinə çıxsın və ağırlıq qüvvəsinin təsiri ilə boltun oxuna perpendikulyar olan
vəziyyətə dönsün. Açılan dəmir bəndin dönməsinə və plastırın dəlik üzərində
saxlanmasına əmin olduqdan sonra bir nəfər qaykanı bolta fırladaraq bərkidir.
İkinci adam plastırı saxlayır. Plastırı kipləşdirmək üçün qayka açarı ilə qaykanı
sıxırlar.
a
b
124

---

Şəkil 3.12
Açılan metal dayağın istifadəsi (taxta tirlərlə müqayisədə) dəliklərin
tutulmasını sürətləndirir və tiri yerinə oturdurmaq və pazlamaq üçün onu kəsməyə
ehtiyac olmamağı hesabına dəliyin tutulmasını asanlaşdırır. 
Dayağın qoyulma əməliyyatı aşağıdakı qaydada həyata keçirilir: 

mili borudan çıxarırlar; 

xarici borunun (5) dabanaltısını (1) hər hansı bir möhkəm konstruksiyaya
(gəminin gövdəsi, mexanizmin binövrəsi) söykəyirlər (şəkil 3.13); 

daxili borunu (6) xarici borudan elə hesabla çıxarırlar ki, onun dabanaltısı (8)
plastıra yaxınlaşsın; 

sonra daxili borunun ən yaxın oval kəsiyinə mil (çiv) (4) qoyur və qulplar (3)
vasitəsilə qaykanı (2) fırladaraq plastırı dəliyə sıxırlar. Qayka fırladılan zaman
daxili boru çıxaraq dabanaltıları bərkidilən konstruksiyaya və plastıra sıxır.