Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti

4.10. Ümumi soyuma və donma zamanı ilk yardım
Ümumi soyumanın əlamətləri – ümumi halsızlıq hissiyyatı, dözülməz
yuxuculluq, baş gicəllənmə və baş ağrısı, yaddaşın zəifləməsi, hərəkətliyin
çətinləşməsi, zəif nitq, mənasız baxış, maskavari sifət görünüşüdür. Bəzən,
xüsusilə, sifətdə güclü tərləmə, eləcə də böyük tüpürcək ifrazı müşahidə olunur.
Nəfəsalma dəyişməz qala və ya çətinliklə görünə bilər. Nəbz əsasən zəif, arabir
olur və bəzən onu müəyyən etmək çətin olur.
Ümumi soyuma zamanı ilk növbədə zərərçəkəni isitmək, ona isti, şirin
çay, kofe içirtdirmək, isti yemək vermək lazımdır. Ümumi soyumanın yüngül
hallarında xəstənin yaxşı vəziyyətini bərpa etmək üçün bu kifayətdir. Alkoqollu
içkilərin qəbulundan çəkinmək lazımdır.
Yaşama əlamətləri olmadıqda zərərçəkəni daha da çevik ümumi vannalar,
süni nəfəsvermə tətbiq etməklə, ağzını açmaq və bir qurtum isti çay içirtməyə cəhd
göstərməklə daha qızğın isitmə həyata keçirmək lazımdır. Bu halda həkimin
müdaxiləsi vacibdir. Donmuş hissəni qar ilə sürtmək tövsiyə edilmir.
Donma zamanı ilk yardımın göstərilməsi zamanı hər şeydən öncə normal
qan dövranı və hüceyrələrin yaşama qabiliyyəti mümkün olan səviyyəyə kimi
zərərçəkənin temperaturunu qaldırmaq lazımdır. Otaqda donmuş ətrafı adi otaq
temperaturunda su ilə olan ləyənə və ya vedrəyə salmaq olar. Tədricən suyun
temperaturunu istisi ilə əvəzləyərək, bu zaman yüngül masaj edərək onu bədən
temperaturuna qədər (37
0
C) qaldırmaq lazımdır. Eyni zamanda isti şirin çay, kofe
verilir. Yardım göstərənin əlləri sabunla yaxşıca yuyulmalı, spirt və ya araqla
işlənməlidir. Qan dövranı əlamətləri (dərinin qızarması və istilənməsi) aşkar
olunan zaman isitmə və masajı dayandırmaq, dərini spirtlə silmək və mütləq isti
olmaqla təmiz (steril) sarğı qoymaq lazımdır. 
156

---

Əgər isidici vanna hazırlamaq mümkün deyilsə, qan dövranını masaj və quru hava
vannaları ilə bərpa edirlər. Masajı ehtiyatla, toxumaları zədələmədən, periferiyadan
don vurmuş ətrafın mərkəzinə tərəf etmək lazımdır. 
Dəridə suluqlar, yumşaq toxumaların müxtəlif dərinliklərində keyləşmə,
sümük də daxil olmaqla bütün toxuma qatlarının keyləşməsi əmələ gəldikdə
xəstəni dərhal isti otağa keçirmək, zədələnən hissəni çirklənmədən və mikroblarla
yoluxmasından qorumaq lazımdır. Bunun üçün suluqları partlatmamağa çalışaraq
dərini spirtlə silir, steril sarğı qoyur və imkan daxilində xəstəni cəld lazaretə
göndərirlər. Bu halda həmçinin içmək üçün isti şirin çay və ya kofe vermək
lazımdır. Ümumu tədbirlərə aid olanlardan isidicilər (qrelkalar) və isti içki tətbiq
etmək lazımdır.